قطع رحم: تفاوت بین نسخهها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{الگو:منبع الکترونیکی پایگاه معتبر}} | {{الگو:منبع الکترونیکی پایگاه معتبر}} | ||
{{خوب}} | {{خوب}} | ||
| − | + | '''«قطع رَحِم»''' در مقابل «[[صله رحم]]»، عبارت است از آزردن و رنجاندن خویشان و بستگان، و یاری نکردن و غمخواری ننمودن با آنان در مال و آسایش و خیرات دنیوی به سبب [[بخل]] و دشمنی، در حالی که به آن محتاج باشند. قطع رحم از [[گناهان کبیره]] است و موجب تنگی [[رزق|روزی]] و عذاب [[آخرت]] میشود و در [[قرآن]] و [[احادیث]] مورد نهی و نکوهش قرار گرفته است. | |
| − | |||
==معنای رحِم و مفهوم قطع رحم== | ==معنای رحِم و مفهوم قطع رحم== | ||
خویشاوندی بر دو گونه است: | خویشاوندی بر دو گونه است: | ||
| − | *الف: | + | *الف: نَسَبی: خویشاوندی نسبی پیوندی است که از طریق وحدت خون و رَحِم پیدا می شود؛ مانند پدر، مادر، برادر، خواهر، عمو، عمه، دایی، خاله، جدّ و جدّه و فرزندان آنها، که اینها را خویشاوندان نسبی و ارحام می نامند و هر یک را به تنهایی رحم می گویند. |
| − | *ب: سببی: و خویشاوندی سببی از طریق [[ازدواج]] و زناشویی به وجود می | + | *ب: سببی: و خویشاوندی سببی از طریق [[ازدواج]] و زناشویی به وجود می آید؛ مانند خویشاوندی میان زن و شوهر و خویشان دو طرف. |
| − | مراد از رحِمی که بریدن از او [[حرام]] و صله با او [[واجب]] است، و اگر چیزی به وی بخشیدی باز پس گرفتن آن روا | + | مراد از رحِمی که بریدن از او [[حرام]] و صله با او [[واجب]] است، و اگر چیزی به وی بخشیدی باز پس گرفتن آن روا نباشد، کسی است که خویش «نسبی» است، هر چند نسبت دوری داشته باشد و [[ازدواج|نکاح]] با او جایز باشد (یعنی محرم نباشد). |
| − | + | مراد از «قطع رحم» این است که او را به گفتار یا کردار بیازاری و با او رفتار ناشایست کنی، یا او را نیاز شدید به چیزی باشد و تو علاوه بر قدر حاجت ضروری خود قدرت بر رفع احتیاج او -از مسکن و لباس و خوراک- داشته باشی، و از دادن آن به او خودداری کنی یا دفع [[ظلم]] از او برای تو میسّر باشد و نکنی؛ یا به سبب [[کینه|کینه]] و [[حسد]] از او دوری کنی و هنگام بیماری [[عیادت بیماران|عیادتش]] نکنی و چون از سفر آید به دیدنش نروی. همه اینها و امثال اینها قطع رحم است. و اضداد آنها، از دفع اذیت و یاری نمودن به مال و کمک کردن، «[[صله رحم]]» است. | |
| − | + | ظاهرا بین قطع رحم و صله رحم، حالت واسطه ای وجود دارد؛ زیرا هر احسانی، ولو خویشاوند وی بدان محتاج نیست و خود او به آن نیازمند است، صله نامیده می شود و حال آن که عدم این احسان قطع رحم نیست. | |
| − | شاید برخی تصور کنند که این همه اصرار و تأکید در باره [[صله رحم]] مخصوص کسانی است که تمکن مالی دارند و از ثروت زیادی برخوردارند و می توانند به نزدیکان خود کمک کنند، امّا آنهایی که از نظر مالی در مضیقه اند و توان رسیدگی و مساعدت به دیگران را | + | [[شهید ثانی]] می فرماید: رحم، بنا به روایات، عبارت از نزدیکانی است که معروف به اصل و نسب انسان باشند، اگر چه به علت کثرت نسل از انسان دور شده باشد و [[ازدواج]] با او جایز باشد. |
| + | |||
| + | شاید برخی تصور کنند که این همه اصرار و تأکید در باره [[صله رحم]] مخصوص کسانی است که تمکن مالی دارند و از ثروت زیادی برخوردارند و می توانند به نزدیکان خود کمک کنند، امّا آنهایی که از نظر مالی در مضیقه اند و توان رسیدگی و مساعدت به دیگران را ندارند، صله رحم برایشان لازم نیست. اما این تصور و برداشت نادرست است، زیرا اگر کسی بخواهد صله رحم کند، لزومی ندارد که پول و ثروت زیادی داشته باشد تا بتواند وظیفه اش را انجام دهد، بلکه چون هدف از صله رحم برقرار کردن ارتباط و پیوند خویشاوندی است، دین مقدّس [[اسلام]] می فرماید این وظیفه را حتی با دادن یک جرعه آب و آزار نرساندن به آنان و نیز [[سلام]] کردن به یکدیگر می توانید انجام دهید و از اجر و پاداشی که خدا برای صله رحم مقرر فرموده است بهره ببرید. | ||
در حدیثی از [[پیامبر اسلام|پیامبر اکرم]] صلی الله علیه وآله نقل شده که فرمود: {{متن حدیث|بُلُّوْا أَرْحَامَکمْ وَلَوْ بِالسَّلامِ}}؛ بین خود و خویشانتان تجدید محبت کنید اگر چه با سلام کردن باشد.<ref>[[بحارالانوار]]، ج۷۱، ص۱۰۹.</ref> | در حدیثی از [[پیامبر اسلام|پیامبر اکرم]] صلی الله علیه وآله نقل شده که فرمود: {{متن حدیث|بُلُّوْا أَرْحَامَکمْ وَلَوْ بِالسَّلامِ}}؛ بین خود و خویشانتان تجدید محبت کنید اگر چه با سلام کردن باشد.<ref>[[بحارالانوار]]، ج۷۱، ص۱۰۹.</ref> | ||
| − | |||
| − | |||
==آثار سوء قطع رحم== | ==آثار سوء قطع رحم== | ||
| − | + | قطع رحم از رذائل اخلاقی است، و شکی نیست که از بزرگترین مهلکات و تباه کننده [[دین]] و دنیای آدمی می باشد. | |
===آثار قطع رحم از نگاه قرآن=== | ===آثار قطع رحم از نگاه قرآن=== | ||
| − | |||
| − | '''الف)''' قطع رحم مستوجب [[لعن]] | + | '''الف)''' قطع رحم مستوجب [[لعن]] خدای سبحان است: [[قرآن|قرآن مجید]] کسانی را که قطع رحم می کنند سزاوار لعن خدا می داند و می فرماید: «{{متن قرآن|{{آیه|47|22}} 💠<ref>[[آیه 22 سوره محمد|سوره محمد، آیه ۲۲.]]</ref> {{آیه|47|23}}<ref>[[آیه 23 سوره محمد|سوره محمد، آیه ۲۳.]]</ref>}}»؛ اگر رویگردان شوید آیا جز این انتظار می رود که در زمین فساد کنید و قطع رحم نمایید؟ آنها کسانی هستند که خداوند از رحمت خویش دورشان ساخته است... |
| − | + | در جای دیگر می فرماید: {{متن قرآن|«وَالَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِيثَاقِهِ وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ ۙ أُولَٰئِكَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَلَهُمْ سُوءُ الدَّارِ»}}<ref>[[آیه 25 سوره رعد|سوره رعد، آیه ۲۵.]]</ref>؛ و کسانی که پیمان خدا را بعد از استوار کردن آن بشکنند و آنچه را خدا به پیوستن آن فرمان داده بگسلند و در زمین فساد کنند برای آنها لعنت و بدی سرای آخرت خواهد بود. | |
| − | '''ب)''' قاطع رحم جزء فاسقان و زیانکاران است: | + | '''ب)''' قاطع رحم جزء فاسقان و زیانکاران است: خداوند متعال کسانی را که عهد او را می شکنند و قطع رحم می کنند زیانکار می شمارد: {{متن قرآن|«الَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِيثَاقِهِ وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ ۚ أُولَٰئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ»}}<ref>[[آیه 27 سوره بقره|سوره بقره، آیه ۲۷.]]</ref>؛ فاسقان آن ها هستند که پیمان خدا را پس از بستن می شکنند و رشته ای را که خداوند امر به پیوند آن کرده می گسلند و در زمین فساد می کنند، این ها زیانکارانند. |
===آثار قطع رحم از منظر روایات=== | ===آثار قطع رحم از منظر روایات=== | ||
| سطر ۳۹: | سطر ۳۷: | ||
'''الف)''' قطع رحم در ردیف [[شرک|شرک]] به [[خدا]]: | '''الف)''' قطع رحم در ردیف [[شرک|شرک]] به [[خدا]]: | ||
| − | + | مردی از [[پیامبر اسلام|رسول خدا]] صلّی اللّه علیه وآله سؤال کرد: {{متن حدیث|... فَقَالَ الرَّجُلُ فَأَیّ الْأَعْمَالِ أَبْغَضُ إِلَی اللَّهِ قَالَ الشِّرْک بِاللَّهِ قَالَ ثُمَّ مَاذَا قَالَ قَطِیعَةُ الرَّحِم...}}؛ مبغوض ترین عمل در پیشگاه خداوند کدام است؟ فرمود: شرک به خدا. گفت: پس از شرک به خدا؟ فرمود: قطع رحم... .<ref>کافی، ج۵، ص۵۸.</ref> | |
'''ب)''' قطع رحم و دوری از رحمت خدا: | '''ب)''' قطع رحم و دوری از رحمت خدا: | ||
| − | + | در روایت آمده است کسی که قطع رحم کند مورد لعن خدا قرار می گیرد و از رحمت پروردگار دور می شود. [[امام سجاد علیه السلام|حضرت سجّاد]] علیه السلام به فرزندش [[امام باقر علیه السلام|امام محمّد باقر]] علیه السلام در ضمن وصایای خود فرمود: ... {{متن حدیث|و َإِیاک وَ مُصَاحَبَةَ الْقَاطِعِ لِرَحِمِهِ فَإِنِّی وَجَدْتُهُ مَلْعُوناً فِی کتَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِی ثَلَاثَةِ مَوَاضِع قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ "فَهَلْ عَسَیتُمْ إِنْ تَوَلَّیتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَکمْ أُولئِک الَّذِینَ لَعَنَهُمُ اللّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمی أَبْصارَهُمْ" وَقَالَ "الَّذِینَ ینْقُضُونَ عَهْدَ اللّهِ مِنْ بَعْدِ مِیثاقِهِ وَ یقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَنْ یوصَلَ وَ یفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولئِک لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدّارِ" وَ قَالَ فِی الْبَقَرَةِ "الَّذِینَ ینْقُضُونَ عَهْدَ اللّهِ مِنْ بَعْدِ مِیثاقِهِ وَ یقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَنْ یوصَلَ وَ یفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولئِک هُمُ الْخاسِرُونَ"}}؛ ... فرزندم از دوستی با افرادی که پیوند خویشاوندی را قطع نموده و نسبت به ارحام خود بد رفتاری می کنند برحذر باش، که من آن ها را در سه جای از قرآن ملعون یافتم سپس آیات ۲۲ و ۲۳ [[سوره محمد]] و آیه ۲۵ [[سوره رعد]] و آیه ۲۷ [[سوره بقره]] را تلاوت فرمود.<ref>کافی، ج۲، ص۳۷۶.</ref> | |
| − | و از [[رسول خدا]] صلّی اللّه علیه | + | و از [[رسول خدا]] صلّی اللّه علیه وآله روایت شده که خداوند در [[حدیث قدسی]] فرمود: {{متن حدیث|أَنَا الرَّحْمَنُ شَقَقْتُ الرَّحِمَ مِنِ اسْمِی فَمَنْ وَصَلَهَا وَصَلْتُهُ وَ مَنْ قَطَعَهَا قَطَعْتُهُ}}؛ من رحمان هستم و نام رحِم را از نام خود مشتق کرده ام، هر که خویشی پیوسته دارد با او پیوندم و هر که بریده دارد از او ببُرم.<ref>[[مستدرک الوسائل]]، ج۱۵، ص۲۳۷.</ref> |
| − | '''ج)''' قاطع رحم از [[بهشت]] | + | '''ج)''' قاطع رحم محروم از [[بهشت]]: |
| − | [[رسول خدا]] صلّی اللّه علیه | + | [[رسول خدا]] صلّی اللّه علیه وآله فرمود: {{متن حدیث|ثَلَاثَةٌ لَا یدْخُلُونَ الْجَنَّةَ؛ مُدْمِنُ خَمْرٍ وَ مُدْمِنُ سِحْرٍ وَ قَاطِعُ رَحِمٍ}}؛ سه گروهند که داخل بهشت نمی شوند: شراب خواران، ساحران، و قطع کنندگان رحم.<ref>[[وسائل الشیعه]]، ج۱۵، ص۳۴۶.</ref> خلاصه این که هر کس مدّعی تخلّق به [[اخلاق]] حسنه است باید این مسئله مهمی را که [[اسلام]] به آن توجّه فراوان مبذول داشته است جدّی بگیرد که ترک آن موجب فنا و نابودی است. |
| − | امام باقر علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|قَالَ | + | [[امام باقر]] علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|قَالَ أَبُوذَرٍّ رَضِی اللَّهُ عَنْهُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وآله یقُولُ حَافَتَا الصِّرَاطِ یوْمَ الْقِیامَةِ الرَّحِمُ وَالْأَمَانَةُ فَإِذَا مَرَّ الْوَصُولُ لِلرَّحِمِ الْمُؤَدِّی لِلْأَمَانَةِ نَفَذَ إِلَی الْجَنَّةِ وَ إِذَا مَرَّ الْخَائِنُ لِلْأَمَانَةِ الْقَطُوعُ لِلرَّحِمِ لَمْ ینْفَعْهُ مَعَهُمَا عَمَلٌ و َتَکفَّأَ بِهِ الصِّرَاطُ فِی النَّارِ}}؛ ابوذر رضی الله عنه گفت از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: [[روز قیامت]] رحم و [[امانت]] در دو طرف [[صراط]] هستند، چون صله رحم کننده و امانت گزار بر صراط بگذرد به بهشت در آید، و چون خائن به امانت و قاطع رحم بگذرد هیچ عملی با این دو [[گناه]] به او سود نبخشد و صراط او را در آتش سرنگون کند.<ref>کافی، ج۲، ص۱۵۲.</ref> |
'''د)''' قطع رحم و تنگی [[رزق|روزی]]: | '''د)''' قطع رحم و تنگی [[رزق|روزی]]: | ||
| − | [[امام علی | + | [[امام علی]] علیه السّلام در خطبه ای فرمود: {{متن حدیث|أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی تُعَجِّلُ الْفَنَاءَ فَقَامَ إِلَیهِ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْکوَّاءِ الْیشْکرِی فَقَالَ یا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ أَوَ تَکونُ ذُنُوبٌ تُعَجِّلُ الْفَنَاءَ فَقَالَ نَعَمْ وَیلَک قَطِیعَةُ الرَّحِمِ إِنَّ أَهْلَ الْبَیتِ لَیجْتَمِعُونَ وَیتَوَاسَوْنَ وَهُمْ فَجَرَةٌ فَیرْزُقُهُمُ اللَّهُ وَإِنَّ أَهْلَ الْبَیتِ لَیتَفَرَّقُونَ وَیقْطَعُ بَعْضُهُمْ بَعْضاً فَیحْرِمُهُمُ اللَّهُ وَهُمْ أَتْقِیاءُ}}؛ از گناهانی که در نابودی گنهکار شتاب کنند به خدا پناه می برم، عبداللّه بن کوّاء عرض کرد: یا امیرالمؤمنین آیا گناهانی هست که در فنای آدمی شتاب کنند؟ فرمود: آری وای بر تو آن قطع رحم است، خانواده ای هستند که گرد هم می آیند و یاری هم می کنند و با این که اهل گناهند خداوند به آن ها روزی می دهد، و خانواده ای از هم جدا می شوند و از یکدیگر می برند پس خداوند آن ها را محروم می کند با این که اهل [[تقوا]] هستند.<ref>کافی، ج۲، ص۳۴۷.</ref> |
امام باقر علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام إِذَا قَطَّعُوا الْأَرْحَامَ جُعِلَتِ الْأَمْوَالُ فِی أَیدِی الْأَشْرَارِ}}؛ امام علی علیه السلام فرمود: هرگاه مردم قطع رحم کنند، اموال و ثروت ها در دست اشرار قرار گیرد.<ref>کافی، ج۲، ص۳۴۸.</ref> | امام باقر علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام إِذَا قَطَّعُوا الْأَرْحَامَ جُعِلَتِ الْأَمْوَالُ فِی أَیدِی الْأَشْرَارِ}}؛ امام علی علیه السلام فرمود: هرگاه مردم قطع رحم کنند، اموال و ثروت ها در دست اشرار قرار گیرد.<ref>کافی، ج۲، ص۳۴۸.</ref> | ||
| − | + | امام باقر علیه السّلام فرمود: {{متن حدیث|فِی کتَابِ عَلِی علیه السلام ثَلَاثُ خِصَالٍ لَا یمُوتُ صَاحِبُهُنَّ أَبَداً حَتَّی یرَی وَبَالَهُنَّ الْبَغْی وَقَطِیعَةُ الرَّحِمِ وَالْیمِینُ الْکاذِبَةُ یبَارِزُ اللَّهَ بِهَا وَإِنَّ أَعْجَلَ الطَّاعَةِ ثَوَاباً لَصِلَةُ الرَّحِم وَإِنَّ الْقَوْمَ لَیکونُونَ فُجَّاراً فَیتَوَاصَلُونَ فَتَنْمِی أَمْوَالُهُمْ وَیثْرُونَ وَإِنَّ الْیمِینَ الْکاذِبَةَ وَقَطِیعَةَ الرَّحِمِ لَتَذَرَانِ الدِّیارَ بَلَاقِعَ مِنْ أَهْلِهَا وَ تَنْقُلُ الرَّحِمَ و َإِنَّ نَقْلَ الرَّحِمِ انْقِطَاعُ النَّسْلِ}}؛ در کتاب علی علیه السّلام است که: سه خصلت است که صاحب آن ها نمی میرد تا وبال آن ها را ببیند: ستم، و قطع رحم، و قسم [[دروغ]] که به وسیله آن با خدا می جنگند و ثواب هیچ طاعتی زودتر از [[صله رحم]] به صاحب آن نمی رسد. براستی گاهی مردمی فاجر و گناهکار باشند که به سبب صله رحم و نیکی کردن با هم اموالشان زیاد شود و ثروتمند گردند، و قسم دروغ و قطع رحم خانه ها را ویران و از اهلش خالی می کند و خویشاوندی را از جای بر کند، و از جای بر کنده شدن خویشی همان انقطاع نسل است.<ref>کافی، ج۲، ص۳۴۷.</ref> | |
| − | حذیفة بن منصور می گوید که [[امام صادق]] علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|اتَّقُوا الْحَالِقَةَ فَإِنَّهَا تُمِیتُ الرِّجَالَ قُلْتُ وَ مَا الْحَالِقَةُ قَالَ قَطِیعَةُ الرَّحِمِ}}؛ | + | حذیفة بن منصور می گوید که [[امام صادق]] علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|اتَّقُوا الْحَالِقَةَ فَإِنَّهَا تُمِیتُ الرِّجَالَ قُلْتُ وَ مَا الْحَالِقَةُ قَالَ قَطِیعَةُ الرَّحِمِ}}؛ از حالقه بپرهیزید زیرا مردان را می میراند و به نابودی می کشاند. عرض کردم حالقه چیست؟ فرمود: قطع رحم است.<ref>کافی، ج۲، ص۳۴۶.</ref> |
== پانویس == | == پانویس == | ||
| سطر ۶۷: | سطر ۶۵: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | *[http://www.downloadbook.org/maasumin/np/QATE-RAHEM.HTM گروهی از پژوهشگران، | + | *[http://www.downloadbook.org/maasumin/np/QATE-RAHEM.HTM "قطع رحم"، گروهی از پژوهشگران، سایت دانلود بوک، بخش با معصومین]، بازیابی: ۱ بهمن ۱۳۹۱. |
| − | + | [[رده:واژگان قرآنی]] | |
[[رده:اخلاق اجتماعی]] | [[رده:اخلاق اجتماعی]] | ||
[[رده:صفات ناپسند]] | [[رده:صفات ناپسند]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۰۸:۵۵
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
«قطع رَحِم» در مقابل «صله رحم»، عبارت است از آزردن و رنجاندن خویشان و بستگان، و یاری نکردن و غمخواری ننمودن با آنان در مال و آسایش و خیرات دنیوی به سبب بخل و دشمنی، در حالی که به آن محتاج باشند. قطع رحم از گناهان کبیره است و موجب تنگی روزی و عذاب آخرت میشود و در قرآن و احادیث مورد نهی و نکوهش قرار گرفته است.
محتویات
معنای رحِم و مفهوم قطع رحم
خویشاوندی بر دو گونه است:
- الف: نَسَبی: خویشاوندی نسبی پیوندی است که از طریق وحدت خون و رَحِم پیدا می شود؛ مانند پدر، مادر، برادر، خواهر، عمو، عمه، دایی، خاله، جدّ و جدّه و فرزندان آنها، که اینها را خویشاوندان نسبی و ارحام می نامند و هر یک را به تنهایی رحم می گویند.
- ب: سببی: و خویشاوندی سببی از طریق ازدواج و زناشویی به وجود می آید؛ مانند خویشاوندی میان زن و شوهر و خویشان دو طرف.
مراد از رحِمی که بریدن از او حرام و صله با او واجب است، و اگر چیزی به وی بخشیدی باز پس گرفتن آن روا نباشد، کسی است که خویش «نسبی» است، هر چند نسبت دوری داشته باشد و نکاح با او جایز باشد (یعنی محرم نباشد).
مراد از «قطع رحم» این است که او را به گفتار یا کردار بیازاری و با او رفتار ناشایست کنی، یا او را نیاز شدید به چیزی باشد و تو علاوه بر قدر حاجت ضروری خود قدرت بر رفع احتیاج او -از مسکن و لباس و خوراک- داشته باشی، و از دادن آن به او خودداری کنی یا دفع ظلم از او برای تو میسّر باشد و نکنی؛ یا به سبب کینه و حسد از او دوری کنی و هنگام بیماری عیادتش نکنی و چون از سفر آید به دیدنش نروی. همه اینها و امثال اینها قطع رحم است. و اضداد آنها، از دفع اذیت و یاری نمودن به مال و کمک کردن، «صله رحم» است.
ظاهرا بین قطع رحم و صله رحم، حالت واسطه ای وجود دارد؛ زیرا هر احسانی، ولو خویشاوند وی بدان محتاج نیست و خود او به آن نیازمند است، صله نامیده می شود و حال آن که عدم این احسان قطع رحم نیست.
شهید ثانی می فرماید: رحم، بنا به روایات، عبارت از نزدیکانی است که معروف به اصل و نسب انسان باشند، اگر چه به علت کثرت نسل از انسان دور شده باشد و ازدواج با او جایز باشد.
شاید برخی تصور کنند که این همه اصرار و تأکید در باره صله رحم مخصوص کسانی است که تمکن مالی دارند و از ثروت زیادی برخوردارند و می توانند به نزدیکان خود کمک کنند، امّا آنهایی که از نظر مالی در مضیقه اند و توان رسیدگی و مساعدت به دیگران را ندارند، صله رحم برایشان لازم نیست. اما این تصور و برداشت نادرست است، زیرا اگر کسی بخواهد صله رحم کند، لزومی ندارد که پول و ثروت زیادی داشته باشد تا بتواند وظیفه اش را انجام دهد، بلکه چون هدف از صله رحم برقرار کردن ارتباط و پیوند خویشاوندی است، دین مقدّس اسلام می فرماید این وظیفه را حتی با دادن یک جرعه آب و آزار نرساندن به آنان و نیز سلام کردن به یکدیگر می توانید انجام دهید و از اجر و پاداشی که خدا برای صله رحم مقرر فرموده است بهره ببرید.
در حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله نقل شده که فرمود: بُلُّوْا أَرْحَامَکمْ وَلَوْ بِالسَّلامِ؛ بین خود و خویشانتان تجدید محبت کنید اگر چه با سلام کردن باشد.[۱]
آثار سوء قطع رحم
قطع رحم از رذائل اخلاقی است، و شکی نیست که از بزرگترین مهلکات و تباه کننده دین و دنیای آدمی می باشد.
آثار قطع رحم از نگاه قرآن
الف) قطع رحم مستوجب لعن خدای سبحان است: قرآن مجید کسانی را که قطع رحم می کنند سزاوار لعن خدا می داند و می فرماید: «فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَتُقَطِّعُوا أَرْحَامَكُمْ 💠[۲] أُولَٰئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَأَعْمَىٰ أَبْصَارَهُمْ[۳]»؛ اگر رویگردان شوید آیا جز این انتظار می رود که در زمین فساد کنید و قطع رحم نمایید؟ آنها کسانی هستند که خداوند از رحمت خویش دورشان ساخته است...
در جای دیگر می فرماید: «وَالَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِيثَاقِهِ وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ ۙ أُولَٰئِكَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَلَهُمْ سُوءُ الدَّارِ»[۴]؛ و کسانی که پیمان خدا را بعد از استوار کردن آن بشکنند و آنچه را خدا به پیوستن آن فرمان داده بگسلند و در زمین فساد کنند برای آنها لعنت و بدی سرای آخرت خواهد بود.
ب) قاطع رحم جزء فاسقان و زیانکاران است: خداوند متعال کسانی را که عهد او را می شکنند و قطع رحم می کنند زیانکار می شمارد: «الَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِيثَاقِهِ وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ ۚ أُولَٰئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ»[۵]؛ فاسقان آن ها هستند که پیمان خدا را پس از بستن می شکنند و رشته ای را که خداوند امر به پیوند آن کرده می گسلند و در زمین فساد می کنند، این ها زیانکارانند.
آثار قطع رحم از منظر روایات
در روایات نیز نسبت به قطع رحم بیانات تند و تهدید آمیزی وارد شده است، از جمله:
الف) قطع رحم در ردیف شرک به خدا:
مردی از رسول خدا صلّی اللّه علیه وآله سؤال کرد: ... فَقَالَ الرَّجُلُ فَأَیّ الْأَعْمَالِ أَبْغَضُ إِلَی اللَّهِ قَالَ الشِّرْک بِاللَّهِ قَالَ ثُمَّ مَاذَا قَالَ قَطِیعَةُ الرَّحِم...؛ مبغوض ترین عمل در پیشگاه خداوند کدام است؟ فرمود: شرک به خدا. گفت: پس از شرک به خدا؟ فرمود: قطع رحم... .[۶]
ب) قطع رحم و دوری از رحمت خدا:
در روایت آمده است کسی که قطع رحم کند مورد لعن خدا قرار می گیرد و از رحمت پروردگار دور می شود. حضرت سجّاد علیه السلام به فرزندش امام محمّد باقر علیه السلام در ضمن وصایای خود فرمود: ... و َإِیاک وَ مُصَاحَبَةَ الْقَاطِعِ لِرَحِمِهِ فَإِنِّی وَجَدْتُهُ مَلْعُوناً فِی کتَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِی ثَلَاثَةِ مَوَاضِع قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ "فَهَلْ عَسَیتُمْ إِنْ تَوَلَّیتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَکمْ أُولئِک الَّذِینَ لَعَنَهُمُ اللّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمی أَبْصارَهُمْ" وَقَالَ "الَّذِینَ ینْقُضُونَ عَهْدَ اللّهِ مِنْ بَعْدِ مِیثاقِهِ وَ یقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَنْ یوصَلَ وَ یفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولئِک لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدّارِ" وَ قَالَ فِی الْبَقَرَةِ "الَّذِینَ ینْقُضُونَ عَهْدَ اللّهِ مِنْ بَعْدِ مِیثاقِهِ وَ یقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَنْ یوصَلَ وَ یفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولئِک هُمُ الْخاسِرُونَ"؛ ... فرزندم از دوستی با افرادی که پیوند خویشاوندی را قطع نموده و نسبت به ارحام خود بد رفتاری می کنند برحذر باش، که من آن ها را در سه جای از قرآن ملعون یافتم سپس آیات ۲۲ و ۲۳ سوره محمد و آیه ۲۵ سوره رعد و آیه ۲۷ سوره بقره را تلاوت فرمود.[۷]
و از رسول خدا صلّی اللّه علیه وآله روایت شده که خداوند در حدیث قدسی فرمود: أَنَا الرَّحْمَنُ شَقَقْتُ الرَّحِمَ مِنِ اسْمِی فَمَنْ وَصَلَهَا وَصَلْتُهُ وَ مَنْ قَطَعَهَا قَطَعْتُهُ؛ من رحمان هستم و نام رحِم را از نام خود مشتق کرده ام، هر که خویشی پیوسته دارد با او پیوندم و هر که بریده دارد از او ببُرم.[۸]
ج) قاطع رحم محروم از بهشت:
رسول خدا صلّی اللّه علیه وآله فرمود: ثَلَاثَةٌ لَا یدْخُلُونَ الْجَنَّةَ؛ مُدْمِنُ خَمْرٍ وَ مُدْمِنُ سِحْرٍ وَ قَاطِعُ رَحِمٍ؛ سه گروهند که داخل بهشت نمی شوند: شراب خواران، ساحران، و قطع کنندگان رحم.[۹] خلاصه این که هر کس مدّعی تخلّق به اخلاق حسنه است باید این مسئله مهمی را که اسلام به آن توجّه فراوان مبذول داشته است جدّی بگیرد که ترک آن موجب فنا و نابودی است.
امام باقر علیه السلام فرمود: قَالَ أَبُوذَرٍّ رَضِی اللَّهُ عَنْهُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وآله یقُولُ حَافَتَا الصِّرَاطِ یوْمَ الْقِیامَةِ الرَّحِمُ وَالْأَمَانَةُ فَإِذَا مَرَّ الْوَصُولُ لِلرَّحِمِ الْمُؤَدِّی لِلْأَمَانَةِ نَفَذَ إِلَی الْجَنَّةِ وَ إِذَا مَرَّ الْخَائِنُ لِلْأَمَانَةِ الْقَطُوعُ لِلرَّحِمِ لَمْ ینْفَعْهُ مَعَهُمَا عَمَلٌ و َتَکفَّأَ بِهِ الصِّرَاطُ فِی النَّارِ؛ ابوذر رضی الله عنه گفت از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: روز قیامت رحم و امانت در دو طرف صراط هستند، چون صله رحم کننده و امانت گزار بر صراط بگذرد به بهشت در آید، و چون خائن به امانت و قاطع رحم بگذرد هیچ عملی با این دو گناه به او سود نبخشد و صراط او را در آتش سرنگون کند.[۱۰]
د) قطع رحم و تنگی روزی:
امام علی علیه السّلام در خطبه ای فرمود: أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی تُعَجِّلُ الْفَنَاءَ فَقَامَ إِلَیهِ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْکوَّاءِ الْیشْکرِی فَقَالَ یا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ أَوَ تَکونُ ذُنُوبٌ تُعَجِّلُ الْفَنَاءَ فَقَالَ نَعَمْ وَیلَک قَطِیعَةُ الرَّحِمِ إِنَّ أَهْلَ الْبَیتِ لَیجْتَمِعُونَ وَیتَوَاسَوْنَ وَهُمْ فَجَرَةٌ فَیرْزُقُهُمُ اللَّهُ وَإِنَّ أَهْلَ الْبَیتِ لَیتَفَرَّقُونَ وَیقْطَعُ بَعْضُهُمْ بَعْضاً فَیحْرِمُهُمُ اللَّهُ وَهُمْ أَتْقِیاءُ؛ از گناهانی که در نابودی گنهکار شتاب کنند به خدا پناه می برم، عبداللّه بن کوّاء عرض کرد: یا امیرالمؤمنین آیا گناهانی هست که در فنای آدمی شتاب کنند؟ فرمود: آری وای بر تو آن قطع رحم است، خانواده ای هستند که گرد هم می آیند و یاری هم می کنند و با این که اهل گناهند خداوند به آن ها روزی می دهد، و خانواده ای از هم جدا می شوند و از یکدیگر می برند پس خداوند آن ها را محروم می کند با این که اهل تقوا هستند.[۱۱]
امام باقر علیه السلام فرمود: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام إِذَا قَطَّعُوا الْأَرْحَامَ جُعِلَتِ الْأَمْوَالُ فِی أَیدِی الْأَشْرَارِ؛ امام علی علیه السلام فرمود: هرگاه مردم قطع رحم کنند، اموال و ثروت ها در دست اشرار قرار گیرد.[۱۲]
امام باقر علیه السّلام فرمود: فِی کتَابِ عَلِی علیه السلام ثَلَاثُ خِصَالٍ لَا یمُوتُ صَاحِبُهُنَّ أَبَداً حَتَّی یرَی وَبَالَهُنَّ الْبَغْی وَقَطِیعَةُ الرَّحِمِ وَالْیمِینُ الْکاذِبَةُ یبَارِزُ اللَّهَ بِهَا وَإِنَّ أَعْجَلَ الطَّاعَةِ ثَوَاباً لَصِلَةُ الرَّحِم وَإِنَّ الْقَوْمَ لَیکونُونَ فُجَّاراً فَیتَوَاصَلُونَ فَتَنْمِی أَمْوَالُهُمْ وَیثْرُونَ وَإِنَّ الْیمِینَ الْکاذِبَةَ وَقَطِیعَةَ الرَّحِمِ لَتَذَرَانِ الدِّیارَ بَلَاقِعَ مِنْ أَهْلِهَا وَ تَنْقُلُ الرَّحِمَ و َإِنَّ نَقْلَ الرَّحِمِ انْقِطَاعُ النَّسْلِ؛ در کتاب علی علیه السّلام است که: سه خصلت است که صاحب آن ها نمی میرد تا وبال آن ها را ببیند: ستم، و قطع رحم، و قسم دروغ که به وسیله آن با خدا می جنگند و ثواب هیچ طاعتی زودتر از صله رحم به صاحب آن نمی رسد. براستی گاهی مردمی فاجر و گناهکار باشند که به سبب صله رحم و نیکی کردن با هم اموالشان زیاد شود و ثروتمند گردند، و قسم دروغ و قطع رحم خانه ها را ویران و از اهلش خالی می کند و خویشاوندی را از جای بر کند، و از جای بر کنده شدن خویشی همان انقطاع نسل است.[۱۳]
حذیفة بن منصور می گوید که امام صادق علیه السلام فرمود: اتَّقُوا الْحَالِقَةَ فَإِنَّهَا تُمِیتُ الرِّجَالَ قُلْتُ وَ مَا الْحَالِقَةُ قَالَ قَطِیعَةُ الرَّحِمِ؛ از حالقه بپرهیزید زیرا مردان را می میراند و به نابودی می کشاند. عرض کردم حالقه چیست؟ فرمود: قطع رحم است.[۱۴]
پانویس
- ↑ بحارالانوار، ج۷۱، ص۱۰۹.
- ↑ سوره محمد، آیه ۲۲.
- ↑ سوره محمد، آیه ۲۳.
- ↑ سوره رعد، آیه ۲۵.
- ↑ سوره بقره، آیه ۲۷.
- ↑ کافی، ج۵، ص۵۸.
- ↑ کافی، ج۲، ص۳۷۶.
- ↑ مستدرک الوسائل، ج۱۵، ص۲۳۷.
- ↑ وسائل الشیعه، ج۱۵، ص۳۴۶.
- ↑ کافی، ج۲، ص۱۵۲.
- ↑ کافی، ج۲، ص۳۴۷.
- ↑ کافی، ج۲، ص۳۴۸.
- ↑ کافی، ج۲، ص۳۴۷.
- ↑ کافی، ج۲، ص۳۴۶.
منابع
- "قطع رحم"، گروهی از پژوهشگران، سایت دانلود بوک، بخش با معصومین، بازیابی: ۱ بهمن ۱۳۹۱.
