منهاج الولاية في شرح نهجالبلاغة (کتاب): تفاوت بین نسخهها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) جز |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{مشخصات کتاب | {{مشخصات کتاب | ||
| − | |عنوان=منهاج الولاية | + | |عنوان=منهاج الولاية فی شرح نهجالبلاغة |
|تصویر=[[پرونده:Ketab460.jpg|230px]] | |تصویر=[[پرونده:Ketab460.jpg|230px]] | ||
|نویسنده= عبدالباقی صوفی تبریزی | |نویسنده= عبدالباقی صوفی تبریزی | ||
|موضوع=شرح نهج البلاغه | |موضوع=شرح نهج البلاغه | ||
| − | |زبان=عربی | + | |زبان=عربی-فارسی |
| − | |تعداد جلد= | + | |تعداد جلد=۲ |
| − | |عنوان افزوده1= | + | |عنوان افزوده1=تصحیح |
| − | |افزوده1= | + | |افزوده1=حبیبالله عظیمى |
|عنوان افزوده2= | |عنوان افزوده2= | ||
|افزوده2= | |افزوده2= | ||
| − | |لینک=[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/84459/ | + | |لینک=[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/84459/ منهاج الولاية فی شرح نهجالبلاغة] |
}} | }} | ||
{{خوب}} | {{خوب}} | ||
| − | '''«منهاجالولایه فى شرح نهجالبلاغه»''' | + | '''«منهاجالولایه فى شرح نهجالبلاغه»''' تألیف عبدالباقى صوفى تبریزى (م، ۱۰۳۹ ق)، از شروح کتاب شریف «[[نهج البلاغة (کتاب)|نهجالبلاغه]]» است. مؤلف در این کتاب، به دوازده موضوع اعتقادی و اخلاقی مهم در «نهجالبلاغه» با نثر فارسى روان و آمیخته به عربى پرداخته است. |
| − | == | + | ==معرفی کتاب== |
| − | + | با بررسى و تطبیق شروح متعدّد و مختلفى که بر نهجالبلاغه نگاشته شده، چنین برمىآید که هر کدام، از یک یا چند ویژگى خاصّ برخوردار است. برخى از آنها، بیشتر جنبه [[علم کلام|کلامى]] دارد، همچون [[شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید (کتاب)|شرح ابن ابىالحدید]]، و در برخى دیگر جنبه حکمى تفوّق دارد؛ همانند [[شرح نهج البلاغه ابن میثم (مصباح السالکین) (کتاب)|شرح ابنمیثم]]، و در برخى جنبه اخبارى و روایى نمایان است، همچون شرح گلستانه و برخى نیز مذاق [[عرفان|عرفانى]] و حکمى دارد؛ همچون شرح ابنعتائقى، شرح محلّى و شرح روغنى قزوینى و تعداد کمى نیز به ترتیب موضوعات است؛ همچون شرح میرزا خلیل کمرهاى؛ امّا شرحى که در بردارنده تمامى جوانب و یا جمع بیشترى از آن ویژگىها باشد و مذاقهاى مختلف عرفانى، حکمى، [[علم کلام|کلامى]]، اخبارى و ادبى - خصوصا به ترتیب موضوعات- در آن گرد آمده باشد، چنین شرحى کمتر به مرتبه ظهور و به رشته تحریر در آمده است. شاید بتوان این جامعیت و کمال را در شرح «منهاجالولایه فى شرح نهجالبلاغه» مشاهده کرد. | |
| − | + | شرح «منهاجالولایه» شرحى ترکیبى است و [[عرفان]]، [[حکمت|حکمت]]، [[علم کلام|کلام]]، روایات، ادب و [[اخلاق]]، به وفور در آن دیده مىشوند. او برحسب مورد از اقوال بزرگان اهل معرفت براى فهم و درک کلام بلند [[امام علی علیه السلام|امام علی]] (علیه السلام) بهره مىجوید. از شرح عبدالباقى به شدت بوى عرفان [[شیعه|شیعى]] استشمام مىشود. انتخاب دوازده باب و شروع از [[توحید|توحید]] و ختم آن به [[معاد]] و [[دعا]]، نشان از گرایشات شدید سلوکى شیعى دارد. | |
| + | |||
| + | ==محتوای کتاب== | ||
| + | عبدالباقى دوازده موضوع [[نهج البلاغة (کتاب)|نهجالبلاغه]] را شرح و تفسیر کرده و هر یک را در بابى خاصّ قرار داده است. سه باب اول در جلد اول و باقى ابواب در مجلد دوم آمده است. | ||
در هر یک از این بابها، تعدادى [[خطبه]] مورد شرح قرار گرفتهاند. با این همه تعدادى از خطبههاى باب نهم و تمامى خطبههاى بابهاى دهم و دوازدهم بدون شرح باقىمانده که ظاهرا مؤلف موفق به شرح آنها نشده است. نکته دیگر اینکه در این شرح تکیه اصلى بر شرح خطبهها بوده و به نامهها و حکمتهاى قصار کمتر توجه شده است. | در هر یک از این بابها، تعدادى [[خطبه]] مورد شرح قرار گرفتهاند. با این همه تعدادى از خطبههاى باب نهم و تمامى خطبههاى بابهاى دهم و دوازدهم بدون شرح باقىمانده که ظاهرا مؤلف موفق به شرح آنها نشده است. نکته دیگر اینکه در این شرح تکیه اصلى بر شرح خطبهها بوده و به نامهها و حکمتهاى قصار کمتر توجه شده است. | ||
| − | روش مؤلف بدین قرار است که در هر یک از ابواب | + | روش مؤلف بدین قرار است که در هر یک از ابواب فوقالذکر، چند خطبه که مناسب با عنوان بوده برگزیده و پس از بیان عبارتى کوتاه از هر یک از خطبهها - و گاه چند عبارت - به شرح آن خطبه پرداخته است. گستردگى و تفصیل مطالب در ابواب مختلف کتاب نیز یکسان نبوده؛ در برخى خطبهها با تفصیل بیشتر و برخى دیگر بسیار فشرده و مختصر و حتى در پارهاى موارد تنها ترجمه عبارات نهجالبلاغه است. |
| − | + | نویسنده موضوع «توحید ذات بارى تعالى» و «صفات رسول و آل او» را در دو باب نخست کتاب بررسى مىکند، با استناد به متون [[احادیث]] و روایات [[امامان معصوم|معصومین]](ع) و با استمداد از اقوال محقّقین از عرفا و حکمایی همچون [[محیی الدین ابن عربی|ابنعربى]]، [[صدرالدین قونوی|صدرالدین قونوى]]، [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیر طوسى]] و با استشهاد به اشعار شاعرانى عارف، همچون [[مولوی|مولانا]]، [[عطار نیشابوری|عطّار]] و [[ابن فارض|ابنفارض]]، به شیوهاى جامع و با ترکیبى از [[عرفان]] و [[حکمت|حکمت]] و اخبار، عبارات بلند و عمیق [[امام علی]] (علیه السلام) را به تفسیر مىکشاند. | |
| − | با | ||
| − | + | موضوعات اخلاقى «علم و هدایت و دین، صفات متّقین، حکمت و ادب، وصایا و نصایح، اعراض از دنیا، مذمّت کبر و نکوهش ظلم»، عبارات نهجالبلاغه را در ابواب سوم تا نهم کتاب تحقیق مىکند، با استناد به روایات و احادیث دیگرى از معصومین(ع) و با استمدادى دیگر از اقوال، عبارات، حکایات عارفان و اشعار اخلاقى شاعران، با تعمیم مذاق عرفانى و اخلاقى و روایى خود به سیر و سلوک و عروج در اندیشه بشرى ادامه مىدهد. | |
| − | |||
| − | موضوعات | ||
«معاد و احوال موت و قبر»، را در نهجالبلاغه در باب یازدهم کتاب جستجو مىکند، از عرفان، حکمت، کلام و حدیث در تفسیر عبارات امامالمتّقین مدد مىگیرد، شبهات کلامى معاد را پاسخ مىگوید، در حدیث مشهور و عمیق «مواقف پنجاهگانه [[قیامت|قیامت]]» به تفصیل بیان مىکند، با تبیین و تفسیر عرفانى ابنعربى از شرح «حدیث مواقف» بر مىآید، و آن گاه با استمداد از مولایش على(ع) از پلهاى هفتگانه [[جهنم]]، که آخرین مواقف قیامت است، عبور مىکند و به [[بهشت]] و مراتب و درجات آن مىرسد، و در جنّت دیدار معبود و تکلّم معشوق با عاشق، در آخرین مراتب صعود و معراج انسانى قرار مىیابد. | «معاد و احوال موت و قبر»، را در نهجالبلاغه در باب یازدهم کتاب جستجو مىکند، از عرفان، حکمت، کلام و حدیث در تفسیر عبارات امامالمتّقین مدد مىگیرد، شبهات کلامى معاد را پاسخ مىگوید، در حدیث مشهور و عمیق «مواقف پنجاهگانه [[قیامت|قیامت]]» به تفصیل بیان مىکند، با تبیین و تفسیر عرفانى ابنعربى از شرح «حدیث مواقف» بر مىآید، و آن گاه با استمداد از مولایش على(ع) از پلهاى هفتگانه [[جهنم]]، که آخرین مواقف قیامت است، عبور مىکند و به [[بهشت]] و مراتب و درجات آن مىرسد، و در جنّت دیدار معبود و تکلّم معشوق با عاشق، در آخرین مراتب صعود و معراج انسانى قرار مىیابد. | ||
| − | قوانین [[عدالت]] و | + | قوانین «[[عدالت]] و سیاست» در نهجالبلاغه را در باب دهم کتاب و ادعیه نهجالبلاغه را در باب دوازدهم و آخرین باب کتاب مىباید تفسیر کند. مؤلف شرح را ناتمام مىگذارد و گویا پس از بیان تکلّم معشوق با عاشق در باب معاد، دیگر تاب نمىآورد و با فریادى «همّام» وار مدهوش مىگردد و با پرواز به معراج ملکوت، ابواب دهم و دوازدهم کتاب را بدون شرح مىگذارد. |
| − | + | ==منابع== | |
| − | + | *"نگاهى به شرحهاى نهجالبلاغه"، مصطفى بروجردى، مجله قبسات، بهار ۱۳۸۰، شماره ۱۹. | |
| − | + | *[[نرم افزار دانشنامه علوی]]، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | == | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{نهج البلاغه}} | {{نهج البلاغه}} | ||
| − | [[رده:شروح نهج البلاغه]] | + | [[رده:شروح نهج البلاغه]][[رده:کتابهای با موضوع نهج البلاغه]] |
نسخهٔ کنونی تا ۳۰ آوریل ۲۰۲۵، ساعت ۱۴:۲۲
| |
| نویسنده | عبدالباقی صوفی تبریزی |
| موضوع | شرح نهج البلاغه |
| زبان | عربی-فارسی |
| تعداد جلد | ۲ |
| تصحیح | حبیبالله عظیمى |
|
| |
«منهاجالولایه فى شرح نهجالبلاغه» تألیف عبدالباقى صوفى تبریزى (م، ۱۰۳۹ ق)، از شروح کتاب شریف «نهجالبلاغه» است. مؤلف در این کتاب، به دوازده موضوع اعتقادی و اخلاقی مهم در «نهجالبلاغه» با نثر فارسى روان و آمیخته به عربى پرداخته است.
معرفی کتاب
با بررسى و تطبیق شروح متعدّد و مختلفى که بر نهجالبلاغه نگاشته شده، چنین برمىآید که هر کدام، از یک یا چند ویژگى خاصّ برخوردار است. برخى از آنها، بیشتر جنبه کلامى دارد، همچون شرح ابن ابىالحدید، و در برخى دیگر جنبه حکمى تفوّق دارد؛ همانند شرح ابنمیثم، و در برخى جنبه اخبارى و روایى نمایان است، همچون شرح گلستانه و برخى نیز مذاق عرفانى و حکمى دارد؛ همچون شرح ابنعتائقى، شرح محلّى و شرح روغنى قزوینى و تعداد کمى نیز به ترتیب موضوعات است؛ همچون شرح میرزا خلیل کمرهاى؛ امّا شرحى که در بردارنده تمامى جوانب و یا جمع بیشترى از آن ویژگىها باشد و مذاقهاى مختلف عرفانى، حکمى، کلامى، اخبارى و ادبى - خصوصا به ترتیب موضوعات- در آن گرد آمده باشد، چنین شرحى کمتر به مرتبه ظهور و به رشته تحریر در آمده است. شاید بتوان این جامعیت و کمال را در شرح «منهاجالولایه فى شرح نهجالبلاغه» مشاهده کرد.
شرح «منهاجالولایه» شرحى ترکیبى است و عرفان، حکمت، کلام، روایات، ادب و اخلاق، به وفور در آن دیده مىشوند. او برحسب مورد از اقوال بزرگان اهل معرفت براى فهم و درک کلام بلند امام علی (علیه السلام) بهره مىجوید. از شرح عبدالباقى به شدت بوى عرفان شیعى استشمام مىشود. انتخاب دوازده باب و شروع از توحید و ختم آن به معاد و دعا، نشان از گرایشات شدید سلوکى شیعى دارد.
محتوای کتاب
عبدالباقى دوازده موضوع نهجالبلاغه را شرح و تفسیر کرده و هر یک را در بابى خاصّ قرار داده است. سه باب اول در جلد اول و باقى ابواب در مجلد دوم آمده است.
در هر یک از این بابها، تعدادى خطبه مورد شرح قرار گرفتهاند. با این همه تعدادى از خطبههاى باب نهم و تمامى خطبههاى بابهاى دهم و دوازدهم بدون شرح باقىمانده که ظاهرا مؤلف موفق به شرح آنها نشده است. نکته دیگر اینکه در این شرح تکیه اصلى بر شرح خطبهها بوده و به نامهها و حکمتهاى قصار کمتر توجه شده است.
روش مؤلف بدین قرار است که در هر یک از ابواب فوقالذکر، چند خطبه که مناسب با عنوان بوده برگزیده و پس از بیان عبارتى کوتاه از هر یک از خطبهها - و گاه چند عبارت - به شرح آن خطبه پرداخته است. گستردگى و تفصیل مطالب در ابواب مختلف کتاب نیز یکسان نبوده؛ در برخى خطبهها با تفصیل بیشتر و برخى دیگر بسیار فشرده و مختصر و حتى در پارهاى موارد تنها ترجمه عبارات نهجالبلاغه است.
نویسنده موضوع «توحید ذات بارى تعالى» و «صفات رسول و آل او» را در دو باب نخست کتاب بررسى مىکند، با استناد به متون احادیث و روایات معصومین(ع) و با استمداد از اقوال محقّقین از عرفا و حکمایی همچون ابنعربى، صدرالدین قونوى، خواجه نصیر طوسى و با استشهاد به اشعار شاعرانى عارف، همچون مولانا، عطّار و ابنفارض، به شیوهاى جامع و با ترکیبى از عرفان و حکمت و اخبار، عبارات بلند و عمیق امام علی (علیه السلام) را به تفسیر مىکشاند.
موضوعات اخلاقى «علم و هدایت و دین، صفات متّقین، حکمت و ادب، وصایا و نصایح، اعراض از دنیا، مذمّت کبر و نکوهش ظلم»، عبارات نهجالبلاغه را در ابواب سوم تا نهم کتاب تحقیق مىکند، با استناد به روایات و احادیث دیگرى از معصومین(ع) و با استمدادى دیگر از اقوال، عبارات، حکایات عارفان و اشعار اخلاقى شاعران، با تعمیم مذاق عرفانى و اخلاقى و روایى خود به سیر و سلوک و عروج در اندیشه بشرى ادامه مىدهد.
«معاد و احوال موت و قبر»، را در نهجالبلاغه در باب یازدهم کتاب جستجو مىکند، از عرفان، حکمت، کلام و حدیث در تفسیر عبارات امامالمتّقین مدد مىگیرد، شبهات کلامى معاد را پاسخ مىگوید، در حدیث مشهور و عمیق «مواقف پنجاهگانه قیامت» به تفصیل بیان مىکند، با تبیین و تفسیر عرفانى ابنعربى از شرح «حدیث مواقف» بر مىآید، و آن گاه با استمداد از مولایش على(ع) از پلهاى هفتگانه جهنم، که آخرین مواقف قیامت است، عبور مىکند و به بهشت و مراتب و درجات آن مىرسد، و در جنّت دیدار معبود و تکلّم معشوق با عاشق، در آخرین مراتب صعود و معراج انسانى قرار مىیابد.
قوانین «عدالت و سیاست» در نهجالبلاغه را در باب دهم کتاب و ادعیه نهجالبلاغه را در باب دوازدهم و آخرین باب کتاب مىباید تفسیر کند. مؤلف شرح را ناتمام مىگذارد و گویا پس از بیان تکلّم معشوق با عاشق در باب معاد، دیگر تاب نمىآورد و با فریادى «همّام» وار مدهوش مىگردد و با پرواز به معراج ملکوت، ابواب دهم و دوازدهم کتاب را بدون شرح مىگذارد.
منابع
- "نگاهى به شرحهاى نهجالبلاغه"، مصطفى بروجردى، مجله قبسات، بهار ۱۳۸۰، شماره ۱۹.
- نرم افزار دانشنامه علوی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
