مروت: تفاوت بین نسخهها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | '''«مُروّت»''' به معنای جوانمردی و انسانیت و یا دور نگهداشتن خود از گفتارها و کارهای فرومایه است. مروّت، شرط یک زندگی متعالی و اخلاقی محسوب میشود و مراتب متفاوتی دارد. [[ایثار]]، [[عفو]]، [[صبر]]، [[مدارا]]، [[سخاوت]] و کرامت، از ویژگیهای اهل مروّت میباشند. مروّت و مردانگی در [[احادیث]] و سیرۀ [[اهل بیت]] علیهمالسلام جایگاه ویژهای دارد. | |
| − | + | ==معنای مروت== | |
| + | کلمه «مروّت» از ریشه «مرء» گرفته شده است که به معنای «مرد» یا انسان است، و معادل مردی و جوانمردی و مردانگی است<ref>لغت نامه دهخدا، واژه «مروّت».</ref> و مراد از آن، شخصیت انسانی و انسانیت است.<ref>معارف و معاریف، دشتی، واژه «مروّت».</ref> در حقیقت، مروت صفتی است نفسانی که [[انسان]] را به کسب [[اخلاق]] پسندیده و ترک اخلاق فاسد و پست، وادار می کند. برای این واژه معادلهایی ذکر شده است، از جمله فتوّت، جوانمردی، بزرگواری، [[انصاف]] و عیّاری است.<ref>لغت نامه دهخدا، واژه «مروّت».</ref> | ||
| − | + | در فرهنگ دینی، مروت به نوعی بذل و بخشش، نیکی به دیگران، گشاده رویی، [[عفت|عفاف]] و خویشتنداری، پرهیز از آزار دیگران و دوری از دنائت و پستی تفسیر شده است. | |
| + | |||
| + | فتوّت يا مردانگى، برخوردارى از سجاياى والاى اخلاقى و ارزشهايى است كه هم در انديشه و افكار انسان ها مى نشيند و هم از رفتار و معاشرت و برخوردهاى آنان مى تراود. | ||
| + | داشتن روحيه [[ایثار]] و گذشت و همت بلند و [[عفو]] و اغماض، گوشه اى از فتوّت است، بخشندگى و [[سخاوت]]، گوشه اى ديگر و تحمل و صبورى و مدارا و خوشرفتارى، گوشه اى ديگر از آن است. | ||
| + | |||
| + | روش و رفتار جوانمردانه، يعنى انجام كارهايى كه زينت و كمال يك انسان فرهيخته باشد. بنابراين هر گونه عملى كه از نظر عرف جامعه دينى، عيب و نقص باشد، خلاف مروت و جوانمردى است؛ حتى اگر آن عملی [[مباح]] باشد.<ref>أفضل الدین، عباس کاشف الغطاء، ج۱، ص۵.</ref> | ||
| − | + | همچنین مروت را به معناى رفتار اجتماعى برحسب موازين عرفى مىدانند. به همين دليل مروت به حسب افراد مختلف است. هر چه دانش و مسئوليت يك فرد بالاتر باشد، مواظبت رفتارى وى نيز بايد بيشتر باشد. براى يك فرد غذا خوردن هنگام راه رفتن در خيابان خلاف مروت نيست؛ اما براى يك فقیه يا قاضى خلاف مروت است. مصاديق مروت در زمانها و مكانهاى مختلف نيز تغيير مىكند، زيرا موازين عرفى از يك زمان تا زمان ديگر و از يك مكان تا مكان ديگر متفاوت است. | |
| − | + | [[فقها]] معمولاً مسئله «مروت» را در ضمن تعريف [[عدالت]] مطرح مىكنند. برخى از فقها معتقدند يكى از مؤلفههاى عدالت مروّت است. برخى از فقها مروت را به معناى دورى از كارهاى پست و بىارزش مىدانند كه در شأن افراد فرهيخته و دانشمند نيست؛ مانند [[تمسخر]] افراد يا غذا خوردن در خيابان و يا حتى پوشيدن لباسى كه در شأن آنها نباشد. | |
| − | + | ==ویژگیهای اهل مروت== | |
| − | + | در روايات، براى جوانمرد، اوصاف و نشانه هاى زيادى بيان شده، كه به چند نمونه اشاره مى شود: | |
| + | * «عفو و گذشت»: روح هاى بزرگ، ظرفيتِ عفو هم دارند، ولى افراد حقير و فرومايه، به سرعت درصدد انتقام بر مى آيند. | ||
| + | * «آغاز به نيكى»: نياز را ديدن و شنيدن و پاسخ مساعد و مثبت دادن، مهم نيست. اخلاق جوانمردى آن است كه حفظ آبروى ديگران كنى و پيش از سؤالشان، در رفع نيازشان بكوشى. | ||
| + | * «پاسخ بدى با نيكى»: اين نيز روحيه والا مى خواهد كه در مقابل بدى ديگران، خوبى كنى، اگر ناسزا گفتند، اگر بى اعتنا بودند، تو احترام و ادب كنى، اگر از تو بريدند، تو قطع رابطه و پيوند نكنى. | ||
| + | * «عفو با قدرت»: نشان ديگر اهل فتوّت، آن است كه وقتى قدرت دارند و مى توانند انتقام بگيرند، عفو را پيشه مى سازند. | ||
| + | * «غمخوارى محرومان»: جوانمرد، به نيازمندان رسيدگى مى كند، و افتادگان را دستگيرى و حمايت مى نمايد و خود را در راحت و رنج و غم و شادى ديگران شريك مى داند. | ||
| − | و | + | ==مروّت در سیره و سخن اهلبیت== |
| − | از [[ | + | از فرازهاى برجسته دوران جوانى [[رسول خدا]] صلی الله عليه وآله قبل از [[بعثت]]، شركت او در پيمانى است كه عده اى از جوانمردان [[قريش]]، براى دفاع از حقوقِ مظلومان بستند و به، «[[حلف الفضول]]» معروف شد. اين گروه، خود را متعهد مى دانستند كه به [[استغاثه]] و استمداد بى پناهانى كه به حقشان تجاوز مى شود پاسخ دهند. پيامبر خدا صلی الله عليه وآله از اين پيمان به نيكى ياد مى كرد و هرگز حاضر نبود به هيچ قيمتى آن را بشكند. |
| − | + | نمونه ديگر، مروّت و مداراى پيامبر، حتى نسبت به دشمنان سرسخت خويش، اعلان «عفو عمومى» در سال «[[فتح مکه]]» بود، كه همراه مسلمانان، فاتحانه وارد مكه شد، همه را بخشيد و با جمله «اِذهَبُوا فَأنتُمُ الطُلَقاء» همه را آزاد كرد و آب عفو بر آتش كينه ها ريخت. | |
| − | + | فتوت و رادمردى [[امام على]] عليه السلام نیز در تاريخ، نمونه است؛ چنانكه او را ملقّب و مفتخر به «لا فَتى الاّ عَلىّ...» ساخت. در [[جنگ خندق]]، وقتى با رقيبى شجاع، همچون «عمرو بن عبدوُدّ» درافتاد و او را به هلاكت رساند، خواهر «عمرو» كنار كشته برادرش آمد و ديد كه زره قيمتى او بر تنش باقى است. پرسيد: قاتل او كيست؟ گفتند: على ابن ابى طالب. گفت: او را هماوردى بزرگوار و جوانمرد كشته است. | |
| − | حضرت علی علیه السلام زیباترین جلوه های مروت و جوانمردی را در [[جنگ صفین]] از خود نشان داد؛ هنگامی که دو لشکر [[معاویه]] و امیرالمؤمنین در اطراف رود [[فرات]] به هم نزدیک شدند، معاویه به یارانش دستور داد: پیش دستی کنید و قبل از آن که علی و سپاهیانش به محل کارزار برسند، آب را بر آنها ببندید. آب به | + | همچنین حضرت علی علیه السلام زیباترین جلوه های مروت و جوانمردی را در [[جنگ صفین]] از خود نشان داد؛ هنگامی که دو لشکر [[معاویه]] و [[امیرالمؤمنین]] در اطراف رود [[فرات]] به هم نزدیک شدند، معاویه به یارانش دستور داد: پیش دستی کنید و قبل از آن که علی و سپاهیانش به محل کارزار برسند، آب را بر آنها ببندید... سپس لشکر امیرالمؤمنین حمله کردند و دشمن را تا چند کیلومتر آن طرف تر، عقب راندند. شریعه را در اختیار گرفتند. جلوی آب را بستند و معاویه چون بی آب ماند، نامه ای التماس آمیز به علی علیه السلام نوشت. اصحاب علی علیه السلام گفتند: «محال است؛ زیرا که ما چنین کاری را ابتدا شروع نکردیم. شما اول این کار را کردید و گفتید آب به شما نمی دهیم». ولی امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود: «نه، ما هرگز چنین نمی کنیم؛ این، عملی است ناجوانمردانه. من با دشمن در میدان جنگ، روبرو می شوم، ولی هرگز بدین شکل نمی خواهم پیروزی کسب نمایم. این شیوه ها از عمل و شأن من به دور است و از شأن یک مسلمان عزیز و با کرامت هم به دور است». |
| − | + | برخی از روایات در بیان و «مروت» و فضیلت آن چنین است: | |
| + | *[[پیامبر اسلام|رسول گرامی اسلام]] صلی الله علیه وآله فرمود: «شش چیز از نشانه های مروت است. سه تای آن در حَضَر و سه تای دیگر در سفر است. اما آن سه که در حَضَر است: تلاوت [[قرآن]] و ساختن مسجد و دوست گرفتن در راه خدای متعال است و سه تای دیگر که در سفر است عبارت اند از: بذل و بخشش زاد و توشه، حسن خلق و مزاح و شوخی در اموری که گناه محسوب نمی شود».<ref>همان، ج۷۴، ص۲۷۵. </ref> | ||
| − | + | *[[امام علی]] علیه السلام میفرماید: فتوّت و جوانمردی بهترین جلوه [[دین]] و زیباترین زینت [[انسان]] است. | |
| − | + | *[[امام صادق]] علیه السلام، میفرماید: "جوانمرد کسی است که به خدای بیهمتا ایمان بیاورد و پرهیزکار باشد."<ref>ر.ک: وسائلالشیعه، شیخ حر عاملی، ج ۱۱، ص ۴۳۲-۴۳۴، مؤسسة آلالبیت، قم.</ref> | |
| − | + | *حضرت علی علیه السلام میفرماید: "الفتوة اربعة؛ التواضع مع الدولة و العفو مع القدرة و النصیحة مع العداوة و العطیة بلا منة; مروت و جوانمردی چهار چیز است: ۱. تواضع و خضوع در حال دارایی و تمکن ۲. گذشت با وجود داشتن قدرت برای تقاص ۳. نصیحت و خیرخواهی با وجود دشمنی ۴. هدیه دادن بدون منت."<ref>ارشاد القلوب، ابیالحسن دیلمی، ج ۱، ص ۱۳۱، انتشارات شریف رضی.</ref> | |
| − | + | *[[امام صادق]] علیه السلام فرمودند: «آیا گمان کردید که فتوت به فسق و فجور تحقق می یابد؟! خیر، فتوت و مروّت عبارت است از این که سفره طعامت برای واردین، گسترده و عطایت به حد وفور در اختیار مستمندان بوده و با چهره شکفته با اشخاص مواجه شوی و آزارت به دیگران نرسد».<ref>بحارالأنوار، ج۷۰، ص۵۰.</ref> | |
| − | + | *امام صادق علیه السلام فرمودند: «مروّت، عبارت است از حفظ [[دین]]، [[عزت نفس]]، نرمش و احسان، پرداخت حقوق و اظهار دوستی نسبت به مردم».<ref>تحف العقول، ص۲۲۷.</ref> | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | *از [[امام حسن]] علیه السلام سؤال شد که: مروت چیست؟ آن حضرت فرمود: «عفاف در دین و حُسن تدبیر در معیشت و صبر بر حوادث تلخ زندگی».<ref>بحارالأنوار، ج۷۱، ص۲۷۳.</ref> | |
| − | + | *امام علی علیه السلام: «از اشتباهات و خطاهای کسانی که دارای صفت مردانگی هستند چشمپوشی کنید که این طبقه، چون بلغزند خداوند بازوشان را بگیرد و بلندشان کند».<ref>نهج البلاغه، حکمت ۲۰.</ref> | |
| − | |||
| − | |||
| − | و | + | *قـالَ عَـلِىٌّ عليه السلام: لَمْ يَتَّصِفْ بِالْمُرُوَّةِ، مَنْ لَمْ يَرْعَ ذِمَّةَ أَوْلِيائِهِ، وَ يُنْصِفْ أَعْدائَهُ؛ حضرت على عليه السلام فرمود: كسى كه حقوق دوستان خود را مراعات نكند، و با دشمنان خود با انصاف رفتار نكند، مردانگى ندارد. |
| − | + | *قـالَ عَـلِىٌّ عليه السلام: لامـُرُوَّةَ مـَعَ شـُحٍّ؛ حضرت على عليه السلام فرمود: مردانگى با [[بخل]] جمع نمى شود. | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | *قـالَ عَـلِىٌّ عليه السلام: الْحِـرْصُ يـُزْرِى بِالْمـُرُوَّةِ؛ حضرت على عليه السلام فرمود: [[حرص]]، مردانگى انسان را معيوب مى كند. | |
| − | + | *قـالَ عَـلِىٌّ عليه السلام: لاخَيرَ فى دينٍ لَيْسَ لَهُ مُرُوّة؛ حضرت على عليه السلام فرمود: دينى كه مـروّت ندارد، خيرى در آن نيست. | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | *قال الصّادق عليه السلام: أَتَظُنُّونَ أَنَّ الفُتُوَّةَ بِالفِسقِ وَ الفُجُورِ، إنَّمَا الفُتُوَّةُ طَعامٌ مَوْضُوعٌ، وَ نائِلٌ مَبذُولٌ، وَ بِشرٌ (بِّرٌ) مَعرُوفٌ، وَ أَذىً مَكفُوفٌ. امام صادق عليه السلام فرمود: آيا گمان مى كنيد جوانمردى با فسق و فجور حاصل مى شود! جوانمردى تنها با سفره اى گسترده، و عطايى بخشيده، و نيكى (يا خوشرويى) پسنديده، و پرهيز از مردم آزادى حاصل مى شود. | |
| − | |||
| − | + | *قال النبىّ صلي الله عليه وآله: تَجافُوا عَن عُقُوبَةِ ذَوِى المُرُوَّةِ، مالَم تَكُنْ حَداً مِنْ حُدُودِ اللّه؛ پيامبر اسلام صلي الله عليه وآله فرمود: از عقوبت كردن جوانمـردان درگذريد، تا وقتى كه كيفرشان حدّى از حدود الهى نباشد! | |
| − | * | + | *قال على عليه السلام: النَّصيحَةُ مِن أخلاقِ الكِرامِ، الغِشُّ مِن أخلاقِ اللِّئامِ؛ حضرت على عليه السلام فرمودند: نصيحت و خیرخواهی از اخلاق جوانمردان است، و خيانت و نيرنگ، از خوى لئيمان است. |
| + | ==پانویس== | ||
| + | {{پانویس}} | ||
| + | ==منابع== | ||
| + | *"مروت"، محمدعلی سروش، حدیث زندگی، شماره ۱۹، مهر ۱۳۸۳. | ||
| + | *"اعمال منافی مروت و جایگاه آن در تحقق عدالت"، محمد غفاریزاده، پژوهشهای فقهی. | ||
| + | *نرم افزار جامع فقه اهل البيت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. | ||
| + | *"چهل حديث مروّت و جوانمردی"، کتابخانه احادیث شیعه. | ||
| + | *"نشانههای مروت و آثار و نتایج آن چیست؟"، پرسمان قرآن. | ||
[[رده:صفات پسندیده]] | [[رده:صفات پسندیده]] | ||
[[رده:اخلاق اجتماعی]] | [[رده:اخلاق اجتماعی]] | ||
نسخهٔ ۱۲ فوریهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۶:۳۱
«مُروّت» به معنای جوانمردی و انسانیت و یا دور نگهداشتن خود از گفتارها و کارهای فرومایه است. مروّت، شرط یک زندگی متعالی و اخلاقی محسوب میشود و مراتب متفاوتی دارد. ایثار، عفو، صبر، مدارا، سخاوت و کرامت، از ویژگیهای اهل مروّت میباشند. مروّت و مردانگی در احادیث و سیرۀ اهل بیت علیهمالسلام جایگاه ویژهای دارد.
معنای مروت
کلمه «مروّت» از ریشه «مرء» گرفته شده است که به معنای «مرد» یا انسان است، و معادل مردی و جوانمردی و مردانگی است[۱] و مراد از آن، شخصیت انسانی و انسانیت است.[۲] در حقیقت، مروت صفتی است نفسانی که انسان را به کسب اخلاق پسندیده و ترک اخلاق فاسد و پست، وادار می کند. برای این واژه معادلهایی ذکر شده است، از جمله فتوّت، جوانمردی، بزرگواری، انصاف و عیّاری است.[۳]
در فرهنگ دینی، مروت به نوعی بذل و بخشش، نیکی به دیگران، گشاده رویی، عفاف و خویشتنداری، پرهیز از آزار دیگران و دوری از دنائت و پستی تفسیر شده است.
فتوّت يا مردانگى، برخوردارى از سجاياى والاى اخلاقى و ارزشهايى است كه هم در انديشه و افكار انسان ها مى نشيند و هم از رفتار و معاشرت و برخوردهاى آنان مى تراود. داشتن روحيه ایثار و گذشت و همت بلند و عفو و اغماض، گوشه اى از فتوّت است، بخشندگى و سخاوت، گوشه اى ديگر و تحمل و صبورى و مدارا و خوشرفتارى، گوشه اى ديگر از آن است.
روش و رفتار جوانمردانه، يعنى انجام كارهايى كه زينت و كمال يك انسان فرهيخته باشد. بنابراين هر گونه عملى كه از نظر عرف جامعه دينى، عيب و نقص باشد، خلاف مروت و جوانمردى است؛ حتى اگر آن عملی مباح باشد.[۴]
همچنین مروت را به معناى رفتار اجتماعى برحسب موازين عرفى مىدانند. به همين دليل مروت به حسب افراد مختلف است. هر چه دانش و مسئوليت يك فرد بالاتر باشد، مواظبت رفتارى وى نيز بايد بيشتر باشد. براى يك فرد غذا خوردن هنگام راه رفتن در خيابان خلاف مروت نيست؛ اما براى يك فقیه يا قاضى خلاف مروت است. مصاديق مروت در زمانها و مكانهاى مختلف نيز تغيير مىكند، زيرا موازين عرفى از يك زمان تا زمان ديگر و از يك مكان تا مكان ديگر متفاوت است.
فقها معمولاً مسئله «مروت» را در ضمن تعريف عدالت مطرح مىكنند. برخى از فقها معتقدند يكى از مؤلفههاى عدالت مروّت است. برخى از فقها مروت را به معناى دورى از كارهاى پست و بىارزش مىدانند كه در شأن افراد فرهيخته و دانشمند نيست؛ مانند تمسخر افراد يا غذا خوردن در خيابان و يا حتى پوشيدن لباسى كه در شأن آنها نباشد.
ویژگیهای اهل مروت
در روايات، براى جوانمرد، اوصاف و نشانه هاى زيادى بيان شده، كه به چند نمونه اشاره مى شود:
- «عفو و گذشت»: روح هاى بزرگ، ظرفيتِ عفو هم دارند، ولى افراد حقير و فرومايه، به سرعت درصدد انتقام بر مى آيند.
- «آغاز به نيكى»: نياز را ديدن و شنيدن و پاسخ مساعد و مثبت دادن، مهم نيست. اخلاق جوانمردى آن است كه حفظ آبروى ديگران كنى و پيش از سؤالشان، در رفع نيازشان بكوشى.
- «پاسخ بدى با نيكى»: اين نيز روحيه والا مى خواهد كه در مقابل بدى ديگران، خوبى كنى، اگر ناسزا گفتند، اگر بى اعتنا بودند، تو احترام و ادب كنى، اگر از تو بريدند، تو قطع رابطه و پيوند نكنى.
- «عفو با قدرت»: نشان ديگر اهل فتوّت، آن است كه وقتى قدرت دارند و مى توانند انتقام بگيرند، عفو را پيشه مى سازند.
- «غمخوارى محرومان»: جوانمرد، به نيازمندان رسيدگى مى كند، و افتادگان را دستگيرى و حمايت مى نمايد و خود را در راحت و رنج و غم و شادى ديگران شريك مى داند.
مروّت در سیره و سخن اهلبیت
از فرازهاى برجسته دوران جوانى رسول خدا صلی الله عليه وآله قبل از بعثت، شركت او در پيمانى است كه عده اى از جوانمردان قريش، براى دفاع از حقوقِ مظلومان بستند و به، «حلف الفضول» معروف شد. اين گروه، خود را متعهد مى دانستند كه به استغاثه و استمداد بى پناهانى كه به حقشان تجاوز مى شود پاسخ دهند. پيامبر خدا صلی الله عليه وآله از اين پيمان به نيكى ياد مى كرد و هرگز حاضر نبود به هيچ قيمتى آن را بشكند.
نمونه ديگر، مروّت و مداراى پيامبر، حتى نسبت به دشمنان سرسخت خويش، اعلان «عفو عمومى» در سال «فتح مکه» بود، كه همراه مسلمانان، فاتحانه وارد مكه شد، همه را بخشيد و با جمله «اِذهَبُوا فَأنتُمُ الطُلَقاء» همه را آزاد كرد و آب عفو بر آتش كينه ها ريخت.
فتوت و رادمردى امام على عليه السلام نیز در تاريخ، نمونه است؛ چنانكه او را ملقّب و مفتخر به «لا فَتى الاّ عَلىّ...» ساخت. در جنگ خندق، وقتى با رقيبى شجاع، همچون «عمرو بن عبدوُدّ» درافتاد و او را به هلاكت رساند، خواهر «عمرو» كنار كشته برادرش آمد و ديد كه زره قيمتى او بر تنش باقى است. پرسيد: قاتل او كيست؟ گفتند: على ابن ابى طالب. گفت: او را هماوردى بزرگوار و جوانمرد كشته است.
همچنین حضرت علی علیه السلام زیباترین جلوه های مروت و جوانمردی را در جنگ صفین از خود نشان داد؛ هنگامی که دو لشکر معاویه و امیرالمؤمنین در اطراف رود فرات به هم نزدیک شدند، معاویه به یارانش دستور داد: پیش دستی کنید و قبل از آن که علی و سپاهیانش به محل کارزار برسند، آب را بر آنها ببندید... سپس لشکر امیرالمؤمنین حمله کردند و دشمن را تا چند کیلومتر آن طرف تر، عقب راندند. شریعه را در اختیار گرفتند. جلوی آب را بستند و معاویه چون بی آب ماند، نامه ای التماس آمیز به علی علیه السلام نوشت. اصحاب علی علیه السلام گفتند: «محال است؛ زیرا که ما چنین کاری را ابتدا شروع نکردیم. شما اول این کار را کردید و گفتید آب به شما نمی دهیم». ولی امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود: «نه، ما هرگز چنین نمی کنیم؛ این، عملی است ناجوانمردانه. من با دشمن در میدان جنگ، روبرو می شوم، ولی هرگز بدین شکل نمی خواهم پیروزی کسب نمایم. این شیوه ها از عمل و شأن من به دور است و از شأن یک مسلمان عزیز و با کرامت هم به دور است».
برخی از روایات در بیان و «مروت» و فضیلت آن چنین است:
- رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله فرمود: «شش چیز از نشانه های مروت است. سه تای آن در حَضَر و سه تای دیگر در سفر است. اما آن سه که در حَضَر است: تلاوت قرآن و ساختن مسجد و دوست گرفتن در راه خدای متعال است و سه تای دیگر که در سفر است عبارت اند از: بذل و بخشش زاد و توشه، حسن خلق و مزاح و شوخی در اموری که گناه محسوب نمی شود».[۵]
- امام صادق علیه السلام، میفرماید: "جوانمرد کسی است که به خدای بیهمتا ایمان بیاورد و پرهیزکار باشد."[۶]
- حضرت علی علیه السلام میفرماید: "الفتوة اربعة؛ التواضع مع الدولة و العفو مع القدرة و النصیحة مع العداوة و العطیة بلا منة; مروت و جوانمردی چهار چیز است: ۱. تواضع و خضوع در حال دارایی و تمکن ۲. گذشت با وجود داشتن قدرت برای تقاص ۳. نصیحت و خیرخواهی با وجود دشمنی ۴. هدیه دادن بدون منت."[۷]
- امام صادق علیه السلام فرمودند: «آیا گمان کردید که فتوت به فسق و فجور تحقق می یابد؟! خیر، فتوت و مروّت عبارت است از این که سفره طعامت برای واردین، گسترده و عطایت به حد وفور در اختیار مستمندان بوده و با چهره شکفته با اشخاص مواجه شوی و آزارت به دیگران نرسد».[۸]
- امام صادق علیه السلام فرمودند: «مروّت، عبارت است از حفظ دین، عزت نفس، نرمش و احسان، پرداخت حقوق و اظهار دوستی نسبت به مردم».[۹]
- از امام حسن علیه السلام سؤال شد که: مروت چیست؟ آن حضرت فرمود: «عفاف در دین و حُسن تدبیر در معیشت و صبر بر حوادث تلخ زندگی».[۱۰]
- امام علی علیه السلام: «از اشتباهات و خطاهای کسانی که دارای صفت مردانگی هستند چشمپوشی کنید که این طبقه، چون بلغزند خداوند بازوشان را بگیرد و بلندشان کند».[۱۱]
- قـالَ عَـلِىٌّ عليه السلام: لَمْ يَتَّصِفْ بِالْمُرُوَّةِ، مَنْ لَمْ يَرْعَ ذِمَّةَ أَوْلِيائِهِ، وَ يُنْصِفْ أَعْدائَهُ؛ حضرت على عليه السلام فرمود: كسى كه حقوق دوستان خود را مراعات نكند، و با دشمنان خود با انصاف رفتار نكند، مردانگى ندارد.
- قـالَ عَـلِىٌّ عليه السلام: لامـُرُوَّةَ مـَعَ شـُحٍّ؛ حضرت على عليه السلام فرمود: مردانگى با بخل جمع نمى شود.
- قـالَ عَـلِىٌّ عليه السلام: الْحِـرْصُ يـُزْرِى بِالْمـُرُوَّةِ؛ حضرت على عليه السلام فرمود: حرص، مردانگى انسان را معيوب مى كند.
- قـالَ عَـلِىٌّ عليه السلام: لاخَيرَ فى دينٍ لَيْسَ لَهُ مُرُوّة؛ حضرت على عليه السلام فرمود: دينى كه مـروّت ندارد، خيرى در آن نيست.
- قال الصّادق عليه السلام: أَتَظُنُّونَ أَنَّ الفُتُوَّةَ بِالفِسقِ وَ الفُجُورِ، إنَّمَا الفُتُوَّةُ طَعامٌ مَوْضُوعٌ، وَ نائِلٌ مَبذُولٌ، وَ بِشرٌ (بِّرٌ) مَعرُوفٌ، وَ أَذىً مَكفُوفٌ. امام صادق عليه السلام فرمود: آيا گمان مى كنيد جوانمردى با فسق و فجور حاصل مى شود! جوانمردى تنها با سفره اى گسترده، و عطايى بخشيده، و نيكى (يا خوشرويى) پسنديده، و پرهيز از مردم آزادى حاصل مى شود.
- قال النبىّ صلي الله عليه وآله: تَجافُوا عَن عُقُوبَةِ ذَوِى المُرُوَّةِ، مالَم تَكُنْ حَداً مِنْ حُدُودِ اللّه؛ پيامبر اسلام صلي الله عليه وآله فرمود: از عقوبت كردن جوانمـردان درگذريد، تا وقتى كه كيفرشان حدّى از حدود الهى نباشد!
- قال على عليه السلام: النَّصيحَةُ مِن أخلاقِ الكِرامِ، الغِشُّ مِن أخلاقِ اللِّئامِ؛ حضرت على عليه السلام فرمودند: نصيحت و خیرخواهی از اخلاق جوانمردان است، و خيانت و نيرنگ، از خوى لئيمان است.
پانویس
- ↑ لغت نامه دهخدا، واژه «مروّت».
- ↑ معارف و معاریف، دشتی، واژه «مروّت».
- ↑ لغت نامه دهخدا، واژه «مروّت».
- ↑ أفضل الدین، عباس کاشف الغطاء، ج۱، ص۵.
- ↑ همان، ج۷۴، ص۲۷۵.
- ↑ ر.ک: وسائلالشیعه، شیخ حر عاملی، ج ۱۱، ص ۴۳۲-۴۳۴، مؤسسة آلالبیت، قم.
- ↑ ارشاد القلوب، ابیالحسن دیلمی، ج ۱، ص ۱۳۱، انتشارات شریف رضی.
- ↑ بحارالأنوار، ج۷۰، ص۵۰.
- ↑ تحف العقول، ص۲۲۷.
- ↑ بحارالأنوار، ج۷۱، ص۲۷۳.
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۲۰.
منابع
- "مروت"، محمدعلی سروش، حدیث زندگی، شماره ۱۹، مهر ۱۳۸۳.
- "اعمال منافی مروت و جایگاه آن در تحقق عدالت"، محمد غفاریزاده، پژوهشهای فقهی.
- نرم افزار جامع فقه اهل البيت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- "چهل حديث مروّت و جوانمردی"، کتابخانه احادیث شیعه.
- "نشانههای مروت و آثار و نتایج آن چیست؟"، پرسمان قرآن.
