مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

آشتی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
سطر ۱: سطر ۱:
 
{{خوب}}
 
{{خوب}}
یکی از بلاهای گسترده در زندگی انسان‌ها، پیدایش کشمکش‌ها، دودستگی و جناح‌بندی میان مردم است. قرآن مجید تفرقه و گروه‌گرایی را در کنار عذاب آسمانی و زمینی نوعی عذاب الهی می‌داند. از طرفی ایجاد وحدت و الفت بین قلب‌ها را یکی از الطاف الهی می‌داند که این همدلی حاصل کار [[پیامبران]] و از سفارش‌های آنان است.
+
'''«آشتی»''' و صلح، ‌ضد «[[قهر]]»، از [[اخلاق]] فاضله است. [[قرآن مجید]]، ایجاد وحدت و [[الفت]] بین قلب‌ها را یکی از الطاف الهی می‌داند که این همدلی از مأموریت‌های [[پیامبران]] الهی است. در روایات [[اهل البیت|معصومین]] علیهم‌السلام نیز به ایجاد صلح و آشتی بین مردم سفارش شده است.
  
اصلاح بین مردم و برقراری صلح و آشتی، خواسته خداوند متعال است و پیامبران الهی نیز یکی از مسئولیت‌ها و مأموریت‌های خویش را برپایی صلح و زدودن اختلاف از جامعه بشری قرار دادند و در این راه از هیچ کوششی فروگذار نکردند.
+
==مفهوم‌شناسی==
  
==تعریف==
+
[[علی اکبر دهخدا|دهخدا]] آشتی را دوستی از نوکردن، ترک جنگ، رنجشی را از کسی فراموش کردن، صلح، مصالحه و... تعریف می کند.<ref>علی اکبر دهخدا؛ فرهنگ دهخدا، تهران، چاپخانه مجلس، سال ۱۳۲۵ش، ج۱، ص۱۱۶.</ref> آشتی و الفت ‌ضد [[قهر]] و دورى از برادران مؤمن، از اوصاف جمیله و اعمال فاضله است و ثواب آن بى‌حد و فایده‌ آن بى‌نهایت است. قهرکردن هم به معنی تکلم نکردن و کراهت داشتن از دیدار با شخصی است.
  
دهخدا آشتی را دوستی از نوکردن، ترک جنگ، رنجشی را از کسی فراموش کردن، صلح، مصالحه و... تعریف می کند.<ref>دهخدا علی اكبر؛ فرهنگ دهخدا، تهران، چاپخانه مجلس، سال 1325ش، ج1، ص116.</ref> آشتی و الفت ‌ضد قهر و دورى از برادران مؤمن و از اوصاف جمیله و اعمال فاضله است و ثواب آن بى‌حد و فایده‌ آن بى‌نهایت است. قهرکردن هم به معنی تکلم نکردن و کراهت داشتن از دیدار با شخصی است.<ref>همان، تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، پاییز 1373، چاپ جدید از دوره اول، ج 11 ، ص 15709.</ref> یکی از بلاهای گسترده در زندگی انسان‌ها، پیدایش کشمکش‌ها، دودستگی و جناح‌بندی میان مردم است که معمولا در اجتماعات بزرگ منجر به اختلافات و منازعات بزرگی هچون جنگ و خونریزی و در اجتماعات کوچک منجر به قهركردن و دورى از برادران دینى می شود. قهرکردن در مباحث اخلاقی جزء رذائل اخلاقی بشمار می رود که نتیجه عداوت و كینه، بخل و حسد و یا بدگمانی و بدبینی است. در این قسمت به خاطر ارتباط بین قهر و آشتی ابتدا به آیات و روایاتی که در مذمت قهر کردن وارد شده می پردازیم و در ادامه به آیات و روایاتی که تشویق به صلح و آشتی کردن می کند، پرداخته می شود.
+
==اهمیت آشتی در روایات==
  
==آثار قهر==
+
در روایات اسلامی به صلح و آشتی کردن تشویق شده است:
  
===خسران===
+
* [[پیامبر اسلام]] صلى الله علیه وآله فرمود: «لَاتَبَاغَضُوا وَلَاتَحَاسَدُوا وَلَاتَدَابَرُوا وَلَاتَقَاطَعُوا وَ کونُوا عِبَادَاللَّهِ إِخْوَانا»؛ با هم دشمن نباشید و بهم [[حسد]] نبرید و بهم پشت نکنید و از هم نبُرید و برادرانه بندگان خدا باشید.<ref>مجلسی؛ بحارالانوار، تهران، دارالکتاب اسلامیه، ۱۳۶۴، ج‌۷۳، ص۱۹.</ref>
{{متن قرآن|«الَّذِينَ يَنقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مِيثَاقِهِ وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الأَرْضِ أُولَـئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ»}}<ref>[[سوره بقره]]/27</ref>
+
* [[حضرت علی]] علیه السلام فرمود: «عَلَیکمْ بِالتَّوَاصُلِ وَالْمُوَافَقَةِ وَ إِیاکمْ وَالْمُقَاطَعَةَ وَالْمُهَاجَرَة». بر شماست پیوستن و موافقت و دوستی کردن و بپرهیزید از بریدن و ترک کردن و قهر کردن از همدیگر.<ref>عبدالواحد آمدی؛ تصنیف غررالحکم و دررالکلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۸، چاپ دوم، ص ۴۳۷.</ref>
 +
* [[امام صادق]] علیه السلام فرمود: «قَالَ لَایزَالُ إِبْلِیسُ فَرِحاً مَا اهْتَجَرَ الْمُسْلِمَانِ فَإِذَا الْتَقَیا اصْطَکتْ رُکبَتَاهُ وَ تَخَلَّعَتْ أَوْصَالُهُ وَ نَادَى یا وَیلَهُ مَا لَقِی مِنَ الثُّبُور»؛ پیوسته تا دو مسلمان با هم قهرند، [[ابلیس]] شاد است و چون آشتى کنند، زانوهایش بلرزد و بهم بخورد و بندهایش از هم بگسلد و فریاد کشد: اى واى بر من از آنچه به هلاکت رسد.<ref>همان، ج‌۲، ص۳۴۶.</ref>
  
فاسقان کسانی هستند که پیمان خدا را، پس از محکم ساختن آن، می¬شکنند و پیوندهایی را که خدا دستور داده برقرار سازند، قطع نموده و در روی زمین فساد می¬کنند؛ اینها زیانکارانند. از مصادیق این قطع رابطه‌، قطع رابطه با خویشان است‌. در همین آیه‌، چنین عملی را، نشانه فسق و از مفاسد در زمین می‌داند.
+
==ایجاد صلح و آشتی بین مردم==
 
===سزاوار آتش===
 
 
 
پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله می فرمایند: یا أَبَاذَرٍّ أَنْهَاكَ عَنِ الْهِجْرَانِ وَ إِنْ كُنْتَ لَا بُدَّ فَاعِلًا فَلَا تَهْجُرْهُ فَوْقَ ثَلَاثَةِ أَیامٍ كَمَلًا فَمَنْ مَاتَ فِیهَا مُهَاجِراً لِأَخِیهِ كَانَتِ النَّارُ أَوْلَى بِهِ‌<ref>مجلسی محمدباقر؛ بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران، دارالكتاب اسلامیه، 1364، نوبت دوم، ج‌72، ص184 و ج‌74، ص 72.</ref>
 
 
 
اى اباذر نهى می كنم تو را از قهركردن و دورى نمودن اگر چه ناچارى دورى مكن برادرت را بیش از سه روز تمام. پس هر كس بمیرد در حال دورى كردن از برادرش آتش به او سزاوارتر باشد.
 
 
 
===خروج از اسلام===
 
 
 
حضرت رسول صلى الله علیه و آله فرمود: «أَیمَا مُسْلِمَینِ تَهَاجَرَا فَمَكَثَا ثَلَاثاً لَا یصْطَلِحَانِ إِلَّا كَانَا خَارِجَینِ مِنَ الْإِسْلَامِ وَلَمْ یكُنْ بَینَهُمَا وَلَایةٌ فَأَیهُمَا سَبَقَ إِلَى كَلَامِ أَخِیهِ كَانَ السَّابِقَ إِلَى الْجَنَّةِ یوْمَ الْحِسَاب».<ref>كلینی، محمد بن یعقوب؛ اصول من الكافی، علی اکبر غفاری، بیروت، دارالتعارف، 1401، چاپ چهارم، ج‌2 ص 345.</ref>‌
 
 
 
هر دو نفر مسلمانى كه از همدیگر قهر كنند و سه روز بر آن حال بمانند و با هم آشتى نكنند هر دو از اسلام بیرون روند و میانه آنها پیوند و دوستى دینى نباشد، پس هر كدام از آن دو به سخن گفتن با برادرش پیشى گرفت، او در روز حساب پیشرو به بهشت باشد.
 
 
 
===سزاوار بیزاری و لعنت===
 
 
 
حضرت صادق علیه السلام می فرمود: لَایفْتَرِقُ رَجُلَانِ عَلَى الْهِجْرَانِ إِلَّا اسْتَوْجَبَ أَحَدُهُمَا الْبَرَاءَةَ وَاللَّعْنَةَ وَ رُبَّمَا اسْتَحَقَّ ذَلِكَ كِلَاهُمَا.<ref>همان، ج‌2 ص 344.</ref> از هم جدا نشوند دو مرد به صورت قهركردن جز این كه یكى از آن دو سزاوار بیزارى (خدا و رسولش از وى) و لعنت (یعنى دورى از رحمت حق) گردد و چه بسا كه هر دوى آنها سزاوار آن شوند.
 
 
 
===قاتل بودن===
 
 
 
پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله می فرمایند: من هجر أخاه سنة فهو كسفك دمه.<ref>نهج الفصاحه، مترجم ابوالقاسم پاینده، تهران، بدرقه جاویدان، 1385، چاپ هفتم، كلمات قصار، ص 747.</ref> هر كه یك سال از برادر خویش قهر كند چنانست كه خون وى را ریخته است.
 
 
===رد عمل===
 
 
 
پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله می فرمایند: یا أَبَا ذَرٍّ إِیاكَ وَ هِجْرَانَ أَخِیكَ فَإِنَّ الْعَمَلَ لَا یتَقَبَّلُ مِنَ الْهِجْرَانِ/<ref>مجلسی محمدباقر؛ بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران، دارالكتاب اسلامیه، 1364، نوبت دوم، ج‌74، ص72.</ref> اى اباذر بپرهیز از دورى كردن از برادرت. زیرا كه عمل انسان با قهر پذیرفته نمى‌شود.
 
 
 
==آشتی در روایات==
 
 
 
حضرت علی علیه السلام می فرمود: «بر شماست پیوستن و موافقت و دوستی كردن و بپرهیزید از بریدن و ترك كردن و قهر کردن از همدیگر» <ref>«عَلَیكُمْ بِالتَّوَاصُلِ وَالْمُوَافَقَةِ وَ إِیاكُمْ وَالْمُقَاطَعَةَ وَالْمُهَاجَرَة». عبدالواحد، آمدی؛ تصنیف غررالحكم و دررالكلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1378، چاپ دوم، ص 437.</ref>
 
 
 
حضرت صادق علیه السلام می فرمود: «پیوسته تا دو مسلمان با هم قهرند، ابلیس شاد است و چون آشتى كنند، زانوهایش بلرزد و بهم بخورد و بندهایش از هم بگسلد و فریاد كشد: اى واى بر من از آنچه به هلاكت رسد».<ref>«قَالَ لَایزَالُ إِبْلِیسُ فَرِحاً مَا اهْتَجَرَ الْمُسْلِمَانِ فَإِذَا الْتَقَیا اصْطَكَّتْ رُكْبَتَاهُ وَ تَخَلَّعَتْ أَوْصَالُهُ وَ نَادَى یا وَیلَهُ مَا لَقِی مِنَ الثُّبُور». كلینی، محمد بن یعقوب؛ اصول من الكافی، علی اکبر غفاری، بیروت، دارالتعارف، 1401، چاپ چهارم، ج‌2، ص346.</ref>
 
 
 
حضرت امام باقر علیه السلام می فرمود: «به راستی که شیطان دشمنى افكند میان مؤمنان تا برنگردد یكیشان از دینش و چون چنان كنند به پشت بخوابد و واكشد و سپس گوید: پیروز شدم. پس خدا رحمت كند كسی را كه الفت دهد دو تا دوست ما را اى گروه مؤمنان با هم دوست شوید و با هم مهر ورزید».<ref>«إِنَّ الشَّیطَانَ یغْرِی بَینَ الْمُؤْمِنِینَ - مَا لَمْ یرْجِعْ أَحَدُهُمْ عَنْ دِینِهِ - فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِكَ اسْتَلْقَى عَلَى قَفَاهُ وَ تَمَدَّدَ ثُمَّ قَالَ فُزْتُ - فَرَحِمَ اللَّهُ امْرَأً أَلَّفَ بَینَ وَلِیینِ لَنَا یا مَعْشَرَ الْمُؤْمِنِینَ تَأَلَّفُوا وَ تَعَاطَفُوا». همان، ج‌72، ص 187</ref>
 
 
 
پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله می فرمایند: «با هم دشمن نباشید و بهم حسد نبرید و بهم پشت نكنید و از هم نبُرید و برادرانه بندگان خدا باشید».<ref>«لَاتَبَاغَضُوا وَلَاتَحَاسَدُوا وَلَاتَدَابَرُوا وَلَاتَقَاطَعُوا - وَ كُونُوا عِبَادَاللَّهِ إِخْوَانا». مجلسی محمدباقر؛ بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران، دارالكتاب اسلامیه، 1364، نوبت دوم، ج‌73، ص19.</ref>
 
 
 
==وظیفه دیگران در برابر اختلافات==
 
 
 
اسلام، مسلمانان را موظف به خاموش کردن آتش نزاع‌ ها و کینه ‌ها کرده است. حضرت علی علیه‌السلام در وصیت نامه خود به فرزندان و همه کسانی که گفته او به آنها می‌رسد، توصیه می‌کند: «أُوصِیكُمَا وَ جَمِیعَ وَلَدِی وَ أَهْلِی وَ مَنْ بَلَغَهُ كِتَابِی بِتَقْوَى اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِكُمْ وَ صَلَاحِ ذَاتِ بَینِكُم‌».<ref>سید رضی؛ نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، قم، موسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمومنین، بهار 84، نوبت 26، نامه 47.</ref>
 
 
شما و همه فرزندانم و کسانم و آن را که نامه من بدو رسد سفارش می‌کنم به ترس از خدا و آراستن کارها و آشتی با یکدیگر که من از جد شما شنیدم که می‌گفت: آشتی دادن میان مردمان، بهتر است از نماز و روزه سالیان. با این که در اسلام دروغ گفتن از گناهان کبیره است می‌توان در شرایطی برای اصلاح ذات بین از آن بهره گرفت، بنابر گفته امام صادق علیه‌السلام: «المُصلِحُ لَیْسِ بِکاذِبٍ»<ref>كلینی، محمد بن یعقوب؛ اصول من الكافی، علی اکبر غفاری، بیروت، دارالتعارف، 1401، چاپ چهارم، ج‌2، ص210.</ref>
 
 
 
كسى كه مصلح و میانجى مى‌شود، آنچه بگوید دروغگو محسوب نمى‌شود.
 
 
 
در حدیثی دیگر از امام علی علیه‌السلام آمده است: «لَأَنْ أُصْلِحَ بَینَ اثْنَینِ أَحَبُّ إِلَی مِنْ أَنْ أَتَصَدَّقَ بِدِینَارَین‌».<ref>همان، ج‌2  ص 209.</ref> اگر میان دو نفر به منظور اصلاح و آشتى، میانجی گرى كنم در نظر من از دو دینار صدقه دادن برتر است.
 
 
 
استحکام جامعه و مهربانی و دوستی بین ارکان آن از نیازهای اساسی جامعه بشری است. خداوند متعال در قرآن کریم با بکاربردن تعبیر زیبای «صلح و آشتی» مردم را به اختلاف زدایی در زمینه حقوقی دعوت می‌کند و می‌فرماید: {{متن قرآن|«فَاتَّقُوااللَّهَ وَأَصْلِحُوا ذَاتَ بَینِكُمْ وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ»}}.<ref>[[سوره انفال]]/1.</ref> شما مؤمنان باید از خدا بترسید و بلکه به رضایت و مسالمت و اتحاد بین خودتان بپرازید و خدا و رسول را اطاعت کنید، اگر اهل ایمانید.
 
 
 
همچنین در مورد توصیه به اخوت و برادری می‌فرماید: {{متن قرآن|«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَینَ أَخَوَیكُمْ وَاتَّقُوااللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ»}}.<ref> [[سوره حجرات]]/10.</ref>
 
 
به حقیقت، مؤمنان همه برادر یکدیگرند. پس همیشه بین برادران ایمانی خود صلح دهید و خداترس و پرهیزکار باشید. امید است که مورد لطف و رحمت الهی قرار گیرید.
 
 
 
اصلاح بین مؤمنان آن‌قدر ارزش و اهمیت دارد که اگر نهاد ویژه و بودجه خاصی هم برای این هدف منظور شود، کاملاً منطقی و به‌جاست. امام علی علیه‌السلام در وصیت‌نامه خویش در خطاب به [[امام حسن]] و [[امام حسین]] علیهماالسلام می‌فرماید: از جد شما شنیدم که می فرمود: «إِصْلَاحُ ذَاتِ الْبَینِ أَفْضَلُ مِنْ عَامَّةِ الصَّلَاةِ وَالصَّوْمِ»<ref>مجلسی محمدباقر؛ بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران، دارالكتاب اسلامیه، 1364، نوبت دوم، ج‌73 ص43.</ref>
 
 
 
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم مى‌فرمود: اصلاح بین مردم از هر نماز و روزه (مستحبّى) بهتر و گرانقدرتر است.
 
  
 +
* [[اسلام]]، مسلمانان را موظف به خاموش کردن آتش نزاع‌ها و [[کینه]]<nowiki/>ها کرده است. خداوند متعال در [[قرآن کریم]] با بکاربردن تعبیر زیبای «صلح و آشتی» مردم را به اختلاف زدایی در زمینه حقوقی دعوت می‌کند و می‌فرماید: {{متن قرآن|«فَاتَّقُوااللَّهَ وَأَصْلِحُوا ذَاتَ بَینِکمْ وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنْ کنْتُمْ مُؤْمِنِینَ»}}.<ref>[[سوره انفال]]/۱.</ref> شما مؤمنان باید از خدا بترسید و بلکه به رضایت و مسالمت و اتحاد بین خودتان بپرازید و خدا و رسول را اطاعت کنید، اگر اهل ایمانید.
 +
* همچنین در مورد توصیه به اخوت و برادری می‌فرماید: {{متن قرآن|«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَینَ أَخَوَیکمْ وَاتَّقُوااللَّهَ لَعَلَّکمْ تُرْحَمُونَ»}}؛<ref> [[سوره حجرات]]/۱۰.</ref> به حقیقت، مؤمنان همه برادر یکدیگرند، پس همیشه بین برادران ایمانی خود صلح دهید و خداترس و پرهیزکار باشید. امید است که مورد لطف و رحمت الهی قرار گیرید.
 +
* [[حضرت علی]] علیه‌السلام در وصیت نامه خود به فرزندان و همه کسانی که گفته او به آنها می‌رسد، توصیه می‌کند: «أُوصِیکمَا وَ جَمِیعَ وَلَدِی وَ أَهْلِی وَ مَنْ بَلَغَهُ کتَابِی بِتَقْوَى اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِکمْ وَ صَلَاحِ ذَاتِ بَینِکم‌».<ref>سید رضی؛ نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، قم، موسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمومنین، بهار ۸۴، نوبت ۲۶، نامه ۴۷.</ref> شما و همه فرزندانم و کسانم و آن را که نامه من بدو رسد سفارش می‌کنم به ترس از خدا و آراستن کارها و آشتی با یکدیگر که من از جد شما شنیدم که می‌گفت: آشتی دادن میان مردمان، بهتر است از نماز و روزه سالیان.
 +
* با این که در اسلام [[دروغ]] گفتن از [[گناهان]] کبیره است، اما می‌توان در شرایطی برای [[اصلاح ذات البین|اصلاح ذات بین]] از آن بهره گرفت؛ بنابر گفته [[امام صادق]] علیه‌السلام: «المُصلِحُ لَیْسِ بِکاذِبٍ»؛<ref>کلینی؛ اصول کافی، علی اکبر غفاری، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۰۱، چاپ چهارم، ج‌۲، ص۲۱۰.</ref> کسى که مصلح و میانجى مى‌شود، آنچه بگوید دروغگو محسوب نمى‌شود.
 +
* در حدیثی دیگر از امام علی علیه‌السلام آمده است: «لَأَنْ أُصْلِحَ بَینَ اثْنَینِ أَحَبُّ إِلَیّ مِنْ أَنْ أَتَصَدَّقَ بِدِینَارَین‌».<ref>همان، ج‌۲ ص ۲۰۹.</ref> اگر میان دو نفر به منظور اصلاح و آشتى، میانجی گرى کنم در نظر من از دو دینار صدقه دادن برتر است.
 +
* امام علی علیه‌السلام در وصیت‌نامه خویش در خطاب به [[امام حسن]] و [[امام حسین]] علیهماالسلام درباره اصلاح بین مؤمنان می‌فرماید: از جد شما شنیدم که می فرمود: «إِصْلَاحُ ذَاتِ الْبَینِ أَفْضَلُ مِنْ عَامَّةِ الصَّلَاةِ وَالصَّوْمِ»؛<ref>مجلسی؛ بحارالانوار، تهران، دارالکتاب اسلامیه، ۱۳۶۴، ج‌۷۳ ص۴۳.</ref> رسول خدا صلّى اللَّه علیه وآله مى‌فرمود: اصلاح بین مردم از یک سال [[نماز]] و [[روزه]] ([[مستحب|مستحبّى]]) بهتر است.
 +
* [[امام باقر]] علیه السلام فرمود: «إِنَّ الشَّیطَانَ یغْرِی بَینَ الْمُؤْمِنِینَ مَا لَمْ یرْجِعْ أَحَدُهُمْ عَنْ دِینِهِ فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِک اسْتَلْقَى عَلَى قَفَاهُ وَ تَمَدَّدَ ثُمَّ قَالَ فُزْتُ. فَرَحِمَ اللَّهُ امْرَأً أَلَّفَ بَینَ وَلِیینِ لَنَا یا مَعْشَرَ الْمُؤْمِنِینَ تَأَلَّفُوا وَ تَعَاطَفُوا». به راستی که [[شیطان]] دشمنى افکند میان مؤمنان تا برنگردد یکیشان از دینش و چون چنان کنند می گوید: پیروز شدم. پس خدا رحمت کند کسی را که الفت دهد دو دوست ما را. اى گروه مؤمنان با هم دوست شوید و با هم مهر ورزید».<ref>کلینی، اصول کافی، علی اکبر غفاری، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۰۱، چاپ چهارم، ج‌ ۷۲، ص ۱۸۷.</ref>
 
==پانویس==
 
==پانویس==
<references/>
+
<references />
 
 
 
==منابع==
 
==منابع==
علی اکبریان تبریزی، آشتی، [http://www.pajoohe.ir دانشنامه پژوهه]، تاریخ بازیابی: 9 اردیبهشت 1391.
+
* [http://www.pajoohe.ir "آشتی"، دانشنامه پژوهه]، علی اکبریان تبریزی، تاریخ بازیابی: ۹ اردیبهشت ۱۳۹۱.
 
{{سنجش کیفی
 
{{سنجش کیفی
 
|سنجش=شده
 
|سنجش=شده
سطر ۸۶: سطر ۳۹:
 
|کیفیت پژوهش= خوب
 
|کیفیت پژوهش= خوب
 
}}
 
}}
 
 
[[رده:اخلاق اجتماعی]]
 
[[رده:اخلاق اجتماعی]]
 
[[رده:صفات پسندیده]]
 
[[رده:صفات پسندیده]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۳ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۳۶

«آشتی» و صلح، ‌ضد «قهر»، از اخلاق فاضله است. قرآن مجید، ایجاد وحدت و الفت بین قلب‌ها را یکی از الطاف الهی می‌داند که این همدلی از مأموریت‌های پیامبران الهی است. در روایات معصومین علیهم‌السلام نیز به ایجاد صلح و آشتی بین مردم سفارش شده است.

مفهوم‌شناسی

دهخدا آشتی را دوستی از نوکردن، ترک جنگ، رنجشی را از کسی فراموش کردن، صلح، مصالحه و... تعریف می کند.[۱] آشتی و الفت ‌ضد قهر و دورى از برادران مؤمن، از اوصاف جمیله و اعمال فاضله است و ثواب آن بى‌حد و فایده‌ آن بى‌نهایت است. قهرکردن هم به معنی تکلم نکردن و کراهت داشتن از دیدار با شخصی است.

اهمیت آشتی در روایات

در روایات اسلامی به صلح و آشتی کردن تشویق شده است:

  • پیامبر اسلام صلى الله علیه وآله فرمود: «لَاتَبَاغَضُوا وَلَاتَحَاسَدُوا وَلَاتَدَابَرُوا وَلَاتَقَاطَعُوا وَ کونُوا عِبَادَاللَّهِ إِخْوَانا»؛ با هم دشمن نباشید و بهم حسد نبرید و بهم پشت نکنید و از هم نبُرید و برادرانه بندگان خدا باشید.[۲]
  • حضرت علی علیه السلام فرمود: «عَلَیکمْ بِالتَّوَاصُلِ وَالْمُوَافَقَةِ وَ إِیاکمْ وَالْمُقَاطَعَةَ وَالْمُهَاجَرَة». بر شماست پیوستن و موافقت و دوستی کردن و بپرهیزید از بریدن و ترک کردن و قهر کردن از همدیگر.[۳]
  • امام صادق علیه السلام فرمود: «قَالَ لَایزَالُ إِبْلِیسُ فَرِحاً مَا اهْتَجَرَ الْمُسْلِمَانِ فَإِذَا الْتَقَیا اصْطَکتْ رُکبَتَاهُ وَ تَخَلَّعَتْ أَوْصَالُهُ وَ نَادَى یا وَیلَهُ مَا لَقِی مِنَ الثُّبُور»؛ پیوسته تا دو مسلمان با هم قهرند، ابلیس شاد است و چون آشتى کنند، زانوهایش بلرزد و بهم بخورد و بندهایش از هم بگسلد و فریاد کشد: اى واى بر من از آنچه به هلاکت رسد.[۴]

ایجاد صلح و آشتی بین مردم

  • اسلام، مسلمانان را موظف به خاموش کردن آتش نزاع‌ها و کینهها کرده است. خداوند متعال در قرآن کریم با بکاربردن تعبیر زیبای «صلح و آشتی» مردم را به اختلاف زدایی در زمینه حقوقی دعوت می‌کند و می‌فرماید: «فَاتَّقُوااللَّهَ وَأَصْلِحُوا ذَاتَ بَینِکمْ وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنْ کنْتُمْ مُؤْمِنِینَ».[۵] شما مؤمنان باید از خدا بترسید و بلکه به رضایت و مسالمت و اتحاد بین خودتان بپرازید و خدا و رسول را اطاعت کنید، اگر اهل ایمانید.
  • همچنین در مورد توصیه به اخوت و برادری می‌فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَینَ أَخَوَیکمْ وَاتَّقُوااللَّهَ لَعَلَّکمْ تُرْحَمُونَ»؛[۶] به حقیقت، مؤمنان همه برادر یکدیگرند، پس همیشه بین برادران ایمانی خود صلح دهید و خداترس و پرهیزکار باشید. امید است که مورد لطف و رحمت الهی قرار گیرید.
  • حضرت علی علیه‌السلام در وصیت نامه خود به فرزندان و همه کسانی که گفته او به آنها می‌رسد، توصیه می‌کند: «أُوصِیکمَا وَ جَمِیعَ وَلَدِی وَ أَهْلِی وَ مَنْ بَلَغَهُ کتَابِی بِتَقْوَى اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِکمْ وَ صَلَاحِ ذَاتِ بَینِکم‌».[۷] شما و همه فرزندانم و کسانم و آن را که نامه من بدو رسد سفارش می‌کنم به ترس از خدا و آراستن کارها و آشتی با یکدیگر که من از جد شما شنیدم که می‌گفت: آشتی دادن میان مردمان، بهتر است از نماز و روزه سالیان.
  • با این که در اسلام دروغ گفتن از گناهان کبیره است، اما می‌توان در شرایطی برای اصلاح ذات بین از آن بهره گرفت؛ بنابر گفته امام صادق علیه‌السلام: «المُصلِحُ لَیْسِ بِکاذِبٍ»؛[۸] کسى که مصلح و میانجى مى‌شود، آنچه بگوید دروغگو محسوب نمى‌شود.
  • در حدیثی دیگر از امام علی علیه‌السلام آمده است: «لَأَنْ أُصْلِحَ بَینَ اثْنَینِ أَحَبُّ إِلَیّ مِنْ أَنْ أَتَصَدَّقَ بِدِینَارَین‌».[۹] اگر میان دو نفر به منظور اصلاح و آشتى، میانجی گرى کنم در نظر من از دو دینار صدقه دادن برتر است.
  • امام علی علیه‌السلام در وصیت‌نامه خویش در خطاب به امام حسن و امام حسین علیهماالسلام درباره اصلاح بین مؤمنان می‌فرماید: از جد شما شنیدم که می فرمود: «إِصْلَاحُ ذَاتِ الْبَینِ أَفْضَلُ مِنْ عَامَّةِ الصَّلَاةِ وَالصَّوْمِ»؛[۱۰] رسول خدا صلّى اللَّه علیه وآله مى‌فرمود: اصلاح بین مردم از یک سال نماز و روزه (مستحبّى) بهتر است.
  • امام باقر علیه السلام فرمود: «إِنَّ الشَّیطَانَ یغْرِی بَینَ الْمُؤْمِنِینَ مَا لَمْ یرْجِعْ أَحَدُهُمْ عَنْ دِینِهِ فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِک اسْتَلْقَى عَلَى قَفَاهُ وَ تَمَدَّدَ ثُمَّ قَالَ فُزْتُ. فَرَحِمَ اللَّهُ امْرَأً أَلَّفَ بَینَ وَلِیینِ لَنَا یا مَعْشَرَ الْمُؤْمِنِینَ تَأَلَّفُوا وَ تَعَاطَفُوا». به راستی که شیطان دشمنى افکند میان مؤمنان تا برنگردد یکیشان از دینش و چون چنان کنند می گوید: پیروز شدم. پس خدا رحمت کند کسی را که الفت دهد دو دوست ما را. اى گروه مؤمنان با هم دوست شوید و با هم مهر ورزید».[۱۱]

پانویس

  1. علی اکبر دهخدا؛ فرهنگ دهخدا، تهران، چاپخانه مجلس، سال ۱۳۲۵ش، ج۱، ص۱۱۶.
  2. مجلسی؛ بحارالانوار، تهران، دارالکتاب اسلامیه، ۱۳۶۴، ج‌۷۳، ص۱۹.
  3. عبدالواحد آمدی؛ تصنیف غررالحکم و دررالکلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۸، چاپ دوم، ص ۴۳۷.
  4. همان، ج‌۲، ص۳۴۶.
  5. سوره انفال/۱.
  6. سوره حجرات/۱۰.
  7. سید رضی؛ نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، قم، موسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمومنین، بهار ۸۴، نوبت ۲۶، نامه ۴۷.
  8. کلینی؛ اصول کافی، علی اکبر غفاری، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۰۱، چاپ چهارم، ج‌۲، ص۲۱۰.
  9. همان، ج‌۲ ص ۲۰۹.
  10. مجلسی؛ بحارالانوار، تهران، دارالکتاب اسلامیه، ۱۳۶۴، ج‌۷۳ ص۴۳.
  11. کلینی، اصول کافی، علی اکبر غفاری، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۰۱، چاپ چهارم، ج‌ ۷۲، ص ۱۸۷.

منابع