منابع و پی نوشتهای متوسط
جامعیت مقاله متوسط
سیر منطقی به صورت کامل رعایت نشده
عنوان بندی متوسط
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

آبرو: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(پروژه1: شناسه و سنجش کیفی)
 
سطر ۱: سطر ۱:
 
{{خوب}}
 
{{خوب}}
آبرو به معناى احترام واعتبار و کرامت انسان است. آبرو از یک سو به شاکله درونی انسان و از سوی دیگر به حیثیت و اعتبار اجتماعی او ارتباط پیدا کرده و نقش مهمی در جهت دهی رفتار فردی و اجتماعی او دارد به همین جهت در آموزه های وحیانی اسلام تأکید فراوانی به حفظ آبروی افراد شده و بسیاری از حدود و احکام شرعی از جمله حرمت غیبت، تهمت، ناسزاگویی و... در راستای حمایت از آبرو و  شرافت انسانی وضع شده است.  
+
«آبرو» به معناى احترام و اعتبار و کرامت [[انسان]] است. آبروداری در تعالیم [[اسلام]]، هم تکلیف خود انسان است و هم حقی است که بر دیگران دارد؛ به همین جهت تأکید فراوانی به حفظ آبرو توسط خود افراد و نیز دیگران شده و بسیاری از [[حدود]] و [[احکام شرعی]] در راستای حمایت از آبرو و  شرافت انسانی وضع گردیده است.  
 
   
 
   
 
==جایگاه آبرو==
 
==جایگاه آبرو==
  
یکی از بالاترین سرمایه های انسان ها، آبرو است. هر انسانی از آشکارشدن ضعف ها و عملکردهای زشت خود در هراس است. از دست رفتن وجهه و آبرو، سرآغاز بسیاری از هنجارشکنی ها، بزهکاری ها و گناهان است. از فراوانترین واژه های [[قرآن کریم]] و متنهای روایی «ایمان» و مشتقات آن است. این واژه، گذشته از گرویدن و باورداشتن، «امنیت بخشیدن» به دیگران را نیز دربردارد.
+
یکی از بالاترین سرمایه های انسان ها، آبروی آنهاست. هر انسانی از آشکارشدن ضعف ها و عیوب خود در هراس است. از دست رفتن وجهه و آبرو، سرآغاز بسیاری از هنجارشکنی ها، بزهکاری ها و [[گناهان]] است. آبرو از یک سو به شخصیت درونی انسان و از سوی دیگر به حیثیت و اعتبار اجتماعی او ارتباط پیدا کرده و نقش مهمی در جهت دهی رفتار فردی و اجتماعی او دارد؛ به همین جهت در تعالیم [[اسلام]]، تأکید فراوانی به حفظ آبروی افراد شده و بسیاری از [[حدود]] و [[احکام شرعی]] از جمله حرمت [[غیبت (گناه)|غیبت]]، [[تهمت]] و... در راستای حمایت از آبرو و شرافت انسانی وضع شده است.  
  
[[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله فرمود: {{متن حدیث|««الا اُنَبِّئُکُم لِمَ سُمِّی المؤمنُ مؤمنا؟ لایمانِهِ الناس علی انفسِهِم و اموالهم، الا اُنَبِّئُکُم مَنْ المسلم؟ مَنْ سَلمَ الناسُ مِنْ یدِهِ ولِسانه»}}؛<ref>بحار الأنوار: 67/60/3.</ref> آیا به شما خبر دهم که چرا مؤمن، مؤمن نامیده شده است؟ برای این که مردم را نسبت به جان و مالشان، ایمنی می بخشد. آیا شما را خبر دهم که چه کسی مسلمان است؟ کسی که مردم از دست و زبانش در سلامت باشند. بدیهی است که ارزش آبرو از مال بالاتر است.
+
از فراوانترین واژه های [[قرآن کریم]] و متون روایی، «[[ایمان]]» و مشتقات آن است. این واژه، گذشته از معنای گرویدن و باورداشتن، «امنیت بخشیدن» به دیگران را نیز دربردارد. [[رسول خدا]] صلی الله علیه وآله فرمود: {{متن حدیث|«ألا اُنَبِّئُکُم لِمَ سُمِّی المؤمنُ مؤمنا؟ لایمانِهِ الناس علی انفسِهِم و اموالهم، ألا اُنَبِّئُکُم مَنْ المسلم؟ مَنْ سَلمَ الناسُ مِنْ یدِهِ ولِسانه»}}؛<ref>بحارالأنوار، ۶۷/۶۰/۳.</ref> آیا به شما خبر دهم که چرا مؤمن، مؤمن نامیده شده است؟ برای این که مردم را نسبت به جان و مالشان، ایمنی می بخشد. آیا شما را خبر دهم که چه کسی مسلمان است؟ کسی که مردم از دست و زبانش در سلامت باشند. بدیهی است که ارزش آبرو از مال بالاتر است.
  
آبروداری در تعالیم اسلام هم تکلیف خود انسان است و هم حقی است که بر دیگران دارد. همچنین در دائره صفات الهی، خدای متعال با این که «عَلّام الغیوب» است «سَتّار العیوب» هم هست و بزرگترین آبرودار بندگان خویش.
+
آبروداری در تعالیم [[اسلام]]، هم تکلیف خود انسان است و هم حقی است که بر دیگران دارد. اگر انسان تنگ‌دست، شخصیت خویش را پاس دارد، شایسته ستایش است و [[قرآن]] ضمن مشخص کردن یکی از موارد مصرف [[زکات]]، این تهیدستان آبرومند را می ستاید: {{متن قرآن|«{{آیه|۲|۲۷۳}}»}}؛ ([[سوره بقره]]، آیه ۲۷۳)؛ برای آن (صدقات) نیازمندانی است که در راه خدا فرومانده اند و نمی توانند (برای تأمین هزینه زندگی) در زمین سفر کنند. از شدت خویشتن داری، فرد بی اطلاع آنان را توانگر می پندارد. آنها را از سیمایشان می شناسی. با اصرار از مردم نمی خواهند و هر مالی انفاق کنید، قطعاً خدا از آن آگاه است.
  
==آبرو و آبرومندی در قرآن==
+
همچنین در دائره صفات الهی، خدای متعال با این که «[[علّام الغیوب (اسم الله)|عَلّام الغیوب]]» است، «سَتّار العیوب» هم هست و بزرگترین آبرودار بندگان خویش می باشد.
===نیازمندان آبرومند===
 
  
اگر انسان تنگدست شخصیت خویش را پاس دارد شایسته ستایش است و قرآن ضمن مشخص کردن یکی از موارد مصرف زکات، این تهیدستان آبرومند را می ستاید: {{متن قرآن|«{{آیه|2|273}}»}}؛ <ref>([[سوره بقره]]، آیه 273)</ref>
+
==آبروداری در روایات==
  
(این صدقات) برای آن (دسته از) نیازمندانی است که در راه خدا فرومانده اند و نمی توانند (برای تأمین هزینه زندگی) در زمین سفر کنند. از شدت خویشتن داری، فرد بی اطلاع آنان را توانگر می پندارد. آنها را از سیمایشان می شناسی. با اصرار (چیزی) از مردم نمی خواهند و هر مالی (به آنان) انفاق کنید، قطعاً خدا از آن آگاه است.
+
در روایات [[اهل بیت]] علیهم السلام، هیچ مجوّزی برای پرده‌دری از خویش یا دیگران نیامده است، بلکه دستورهای فراوانی برای پرده‌پوشی آمده است:
  
[[امام علی]] علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|«ماءُ وَجْهِکَ جامدٌ تقطره السؤال فَانظُر عِندَ مَن تَقطُرُه»}}؛ <ref>نهج البلاغة : الحكمة 346</ref> .آبروی تو[مثل یخ جامد و] محفوظ و پا برجاست. اما درخواست از دیگران، آن را قطره قطره فرو می ریزد، پس اندیشه کن که آن را نزد چه کسی می ریزی؟».
+
[[رسول خدا]] صلی الله علیه وآله فرمود: {{متن حدیث|«مَنْ اَذاعَ فاحشةً کانَ کَمُبتدئها و مَنْ عَیّرَ مُؤمنا بِشیءٍ لَم یمُت حتّی یرکبَه»}}<ref>الکافی، ج ۲ ص ۳۵۶.</ref>؛ هر کس کار دیگران را افشا کند، همچون کسی است که مرتکب آن گناه شده و هر کس مؤمنی را به سبب رفتار [اشتباهش] سرزنش کند، از دنیا نمی رود تا خود نیز به ارتکاب آن، آلوده گردد.  
  
{{بیت|دست طلب چو پیش کسان کنی دراز|پل بسته ای که بگذری از آبروی خویش}}
+
[[امام علی]] علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|«ذَووالعیوبِ یحِبّونَ إشاعةَ معایبِ الناسِ لیتَّسِعَ لَهُم العُذرُ فی مَعایبهم»}}<ref>غرر الحکم، ۵۱۹۸.</ref>؛ انسان های مشکل دار، دوست دارند که عیب های دیگران افشا شود تا عذرشان برای خطاکاری توجیه شود».
  
در روایتی از [[امام صادق]] علیه السلام می خوانیم: {{متن حدیث|«شیعتُنا مَنْ لایسألُ الناس شیئاً و لَو ماتَ جوعاً»}}<ref>وسائل الشيعة : 6/309/15.</ref>؛ شیعه ما، دست نیاز به سوی مردم دراز نمی کند اگرچه از گرسنگی بمیرد».
+
در روایتی از [[امام صادق]] علیه السلام آمده است: {{متن حدیث|«مَنْ سَتَرَ عَلی مؤمنٍ یخافُها، سَتَرَ اللهُ علیه سَبعینَ عورةً مِنْ عَوراتِ الدنیا والآخرة»}}؛ هر کس عیبی را از مؤمنی بپوشاند که از افشای آن می هراسد، خداوند هفتاد عیب از عیب های دنیا و آخرت او را می پوشاند».
  
===آبروداری در حریم خانواده===
+
و [[رسول خدا]] صلی الله علیه وآله فرمود: {{متن حدیث|«مَن سَتَرَ عَلی مؤمنٍ خِزیَهً فَکانَّما أحیا مَؤودَةً مِن قَبرِها»}}<ref>کنزالعمّال، ۶۳۸۷.</ref>؛ هر کس مانع رسوایی مؤمنی شود، مانند این است که دختر زنده به گور شده ای را از قبر برهاند.
  
قرآن کریم زن و شوهر را لباس یکدیگر دانسته است و روشن است که یکی از مهمترین ویژگی های لباس «عیب پوشی» و «زینت بخشی» است. {{متن قرآن|{{آیه|2|187}}}} ([[سوره بقره]]، آیه 187)؛ آنان برای شما لباسی هستند و شما برای آنان لباسی هستید.
+
==راه‌های حفظ آبرو==
  
==آبروداری در آئینه روایات==
+
هر انسانی باید حرمت خود را پاس بدارد و به امید پرده‌پوشی دیگران، خویشتن را آماج [[تهمت]] و [[غیبت]] و [[سوءظن]] و تحقیر دیگران قرار ندهد. نمونه های زیر، در این باره شایان اعتنا است.
  
در روایات [[ائمه اطهار]]، هیچ مجوزی برای پرده دری از خویش یا دیگران نیامده است. اما دستورهای فراوانی برای پرده پوشی آمده است:
+
'''پرهیز از مواضع تهمت:'''
  
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: {{متن حدیث|«مَنْ اَذاعَ فاحشةً کانَ کَمُبتدئها و مَنْ عَیرَ مُؤمنا بِشیءٍ لَم یمُت حتّی یرکبه»}}<ref>الكافي : ج 2 ص 356</ref>؛هر کس کار دیگران را افشا کند، همچون کسی است که مرتکب آن گناه شده و هر کس مؤمنی را به سبب رفتار [اشتباهش] سرزنش کند، از دنیا نمی رود تا خود نیز به ارتکاب آن، آلوده گردد.  
+
امام صادق علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|«مَن دَخَلَ مَوضِعاً مِن مِواضِع التُهمة فَاتُّهِمَ لایلومَنَّ إلّا نَفسَه»}}<ref>الأمالی (للصدوق)، ج ۱، ص ۴۹۷.</ref>؛ هر کس به مکان تهمت خیز وارد شود و متهم شود، جز خودش کسی را شماتت نکند».
  
به گفته شاعر:
+
'''حفظ زبان:'''
  
{{بیت|چون خدا خواهد که پردە کس دَرَد|میلش اندر طعنه پاکان بَرَد}}
+
بی احتیاطی و بی مبالاتی و زیاده روی در سخن موجب تخریب آبرو و شخصیت انسان است. {{متن حدیث|«إذا أرادَاللهُ بِعَبدٍ خِزیاً أجری فَضیحتَهُ علی لسانه»}}<ref>بحارالأنوار، ۷۸/۲۲۸/۱۰۱.</ref>؛ اگر خدا رسوایی کسی را بخواهد او را به وسیله زبانش مفتضح می کند».
  
قال علی علیه السلام: {{متن حدیث|«ذَووالعیوبِ یحِبّونَ إشاعةَ معایبِ الناسِ لیتَّسِعَ لَهُم العُذرُ فی مَعایبهم»}}<ref>غرر الحكم : 5198</ref>؛ انسان های مشکل دار، دوست دارند که ضعف های دیگران افشا شود تا عذرشان برای خطاکاری توجیه شود».
+
{{متن حدیث|«إنَ السفلة هُو الذی لایبالی بِما قالَ ولا ما قیلَ فیه»}}؛ انسان بی شخصیت و پست کسی است که به پیامدهای گفتار خودش بی اعتنا است و به قضاوت های دیگران دربارە خود اهمیت نمی دهد».
  
===پاداش پرده پوشی===
+
'''خودداری از شِکوِه و اظهار عجز:'''
  
در روایتی از [[امام صادق]] علیه السلام آمده است: {{متن حدیث|«مَنْ سَتَرَ عَلی مؤمنٍ یخافُها، سَتَرَاللهُ علیه سَبعینَ عورةً مِنْ عَوراتِ الدنیا والآخرة»}}؛ هر کس عیبی را از مؤمنی بپوشاند که از افشای آن می هراسد، خداوند هفتاد عیب از عیب های دنیا و آخرت او را می پوشاند».
+
امام علی علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|«رَضی بالذُّل مَنَ کَشَفَ عَن ضُرِّه»}} <ref>تحف العقول، ۲۰۱؛ شرح نهج البلاغة، ۱۸/۸۴.</ref>؛ کسی که از مشکلات خویش پرده برداری کند، تن به خواری داده است».
  
و [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله فرمود: {{متن حدیث|«مَن سَتَرَ عَلی مؤمنٍ خِزَیهً فَکانَّما أحیا مَؤودَةً مِن قَبرِها»}}<ref>كنزالعمّال : 6387 .</ref>؛ هر کس مانع رسوایی مؤمنی شود، مانند این است که دختر زنده به گور شده ای را از قبر برهاند.
+
'''پرهیز از درخواست از دیگران:'''
  
===راهکارهای حفظ آبرو===
+
[[امام علی]] علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|«ماءُ وَجْهِکَ جامدٌ تقطره السؤال فَانظُر عِندَ مَن تَقطُرُه»}}؛ <ref>نهج البلاغة، حکمت ۳۴۶.</ref> آبروی تو [مثل یخ جامد و] محفوظ است. اما درخواست از دیگران، آن را قطره قطره فرو می ریزد، پس اندیشه کن که آن را نزد چه کسی می ریزی؟».
  
هر انسانی باید حرمت خود را پاس بدارد و به امید پرده پوشی دیگران، خویشتن را آماج تهمت و غیبت و سوءظن و تحقیر دیگران قرار ندهد. نمونه های زیر، در این باره شایان اعتنا است.
+
و در روایتی [[امام صادق]] علیه السلام می فرماید: {{متن حدیث|«شیعتُنا مَنْ لایسألُ الناس شیئاً و لَو ماتَ جوعاً»}}<ref>وسائل الشیعة، ۶/۳۰۹/۱۵.</ref>؛ شیعه ما، دست نیاز به سوی مردم دراز نمی کند اگرچه از گرسنگی بمیرد».
  
===پرهیز از مواضع تهمت===
+
'''پرهیز از جدال با دیگران:'''
  
امام صادق علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|«مَن دَخَلَ مَوضِعاً مِن مِواضِع التُهمة فَاتُّهِمَ لایلومَنَّ إلّا نَفسَه»}}<ref>الأمالی (للصدوق) , ج 1 , ص 497</ref>؛ هر کس به مکان تهمت خیز وارد شود و متهم شود، جز خودش کسی را شماتت نکند».
+
امام علی علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|«مَنْ ضَنَّ بِعرضِه فَلَیدَع المِراءَ»}} <ref>نهج البلاغه، حکمت ۳۵۴.</ref>؛ هر کس به حفظ آبروی خود علاقه دارد، باید جدال را فرو گذارد».
  
===حفظ زبان===
+
'''استفاده از مال برای حفظ آبرو:'''
  
بی احتیاطی و بی مبالاتی و زیاده روی در سخن موجب تخریب آبرو و شخصیت انسان است. {{متن حدیث|«إذا أرادَاللهُ بِعَبدٍ خِزیاً أجری فَضیحتَهُ علی لسانه»}}<ref>بحار الأنوار : 78/228/101.</ref>؛ اگر خدا رسوایی کسی را بخواهد او را به وسیله زبانش مفتضح می کند».
+
امیرمؤمنان علی علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|«إنَّ أفضَلَ الفعالِ صیانَةُ العِرض بِالمال»}}<ref>مستدرک الوسائل، ج ۱۵، ص ۲۶۷.</ref>؛ بهترین کارها، حفظ آبرو به وسیله دارایی است. در روایتی دیگر آمده است: {{متن حدیث|«خَیرُ اموالِکَ ما وَقی عِرضَکَ»}} <ref>نزهة الناظر، ج ۱، ص ۸۳.</ref>؛ بهترین اموال تو، آنهایی است که موجب آبرومندی تو شود.
  
{{متن حدیث|«إنَ السفله هُو الذی لایبالی بِما قالَ ولا ما قیلَ فیه»}}؛ انسان بی شخصیت و پست کسی است که به پیامدهای گفتار خودش بی اعتنا است و به قضاوت های دیگران دربارە خود اهمیت نمی دهد».
+
پیامبر گرامی اسلام در مقام ارزش و اهمیت حفظ آبرو می فرمایند: {{متن حدیث|«ذُبُّوا عَنْ أَعْراضِکُمْ بِأَمْوالِکُمْ»}}<ref>نهج الفصاحه، ش ۱۶۱۶.</ref>؛ با اموال خود از آبروی خویش دفاع کنید».
 
 
===خودداری از شِکوِه و اظهار عجز===
 
 
 
علی علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|«رَضی بالذُّل مَنَ کَشَفَ عَن ضُرِّه»}} <ref>تحف العقول: 201، شرح نهج البلاغة : 18/84 .</ref>؛ کسی که از مشکلات خویش پرده برداری کند، تن به خواری داده است».
 
 
 
===پرهیز از ستیزه===
 
 
 
علی علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|«مَنْ ضَنَّ بِعرضِه فَلَیدَع المِراءَ»}} <ref>حکمت 354 نهج البلاغه</ref>؛ هر کس به حفظ آبروی خود علاقه دارد، باید جدال را فرو گذارد».
 
 
 
===استفاده از دارایی برای حفظ آبرو===
 
 
 
امیرمؤمنان علی علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|«إنَّ أفضَلَ الفعالِ صیانَةُ العِرض بِالمال»}}<ref>مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل , ج 15 , ص 267</ref>؛بهترین کارها، حفظ آبرو به وسیله دارایی است. در روایتی دیگر آمده است: {{متن حدیث|«خَیرُ اموالِکَ ما وَقی عِرضَکَ»}} <ref>نزهة الناظر , ج 1 , ص 83</ref>؛ بهترین اموال تو، آنهایی است که موجب آبرومندی تو شود.
 
 
 
پیامبر گرامی اسلام در مقام ارزش و اهمیت حفظ آبرو می فرمایند: {{متن حدیث|«ذُبُّوا عَنْ أَعْراضِکُمْ بِأَمْوالِکُمْ»}}<ref>نهج الفصاحه، ش 1616</ref>؛ با اموال خود از آبروی خویش دفاع کنید».
 
 
 
البته آبروداری به وسیله مال نباید به اشرافی گری، اسراف، تکلّف و تفاخر بینجامد.
 
  
 +
البته آبروداری به وسیله مال، نباید به اشرافی گری، [[اسراف]]، [[تکلف]] و تفاخر بینجامد.
 
==پانویس==
 
==پانویس==
 
<references/>
 
<references/>
 
 
==منابع==
 
==منابع==
* مجله بشارت، خرداد و تیر 1389 - شماره 77، آبرو و آبرومندی در قرآن، در دسترس در [http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/5248/7254/89751 پایگاه اطلاع رسانی حوزه]، بازیابی: 15 دی ماه 1392.
+
* "آبرو و آبرومندی در قرآن"، مجله بشارت، خرداد ۱۳۸۹، شماره ۷۷، در دسترس در [http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/5248/7254/89751 پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه]، بازیابی: ۱۵ دی ۱۳۹۲.
* مجله گلبرگ، خرداد 1380، شماره 16، آبرومندی، در دسترس در [http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/3282/5105/45962 پایگاه اطلاع رسانی حوزه]، بازیابی: 15 دی ماه 1392.
+
* "آبرومندی"، مجله گلبرگ، خرداد ۱۳۸۰، شماره ۱۶، در دسترس در [http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/3282/5105/45962 پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه]، بازیابی: ۱۵ ماه ۱۳۹۲.
 
 
 
{{سنجش کیفی
 
{{سنجش کیفی
 
|سنجش=شده
 
|سنجش=شده
سطر ۹۳: سطر ۷۵:
 
|سیر منطقی= متوسط  
 
|سیر منطقی= متوسط  
 
}}
 
}}
 
+
[[رده:اخلاق فردی]][[رده:اخلاق اجتماعی]]
[[رده:اخلاق فردی]]
 
 
[[رده:ارزش های اسلامی]]
 
[[رده:ارزش های اسلامی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۳۹

«آبرو» به معناى احترام و اعتبار و کرامت انسان است. آبروداری در تعالیم اسلام، هم تکلیف خود انسان است و هم حقی است که بر دیگران دارد؛ به همین جهت تأکید فراوانی به حفظ آبرو توسط خود افراد و نیز دیگران شده و بسیاری از حدود و احکام شرعی در راستای حمایت از آبرو و شرافت انسانی وضع گردیده است.

جایگاه آبرو

یکی از بالاترین سرمایه های انسان ها، آبروی آنهاست. هر انسانی از آشکارشدن ضعف ها و عیوب خود در هراس است. از دست رفتن وجهه و آبرو، سرآغاز بسیاری از هنجارشکنی ها، بزهکاری ها و گناهان است. آبرو از یک سو به شخصیت درونی انسان و از سوی دیگر به حیثیت و اعتبار اجتماعی او ارتباط پیدا کرده و نقش مهمی در جهت دهی رفتار فردی و اجتماعی او دارد؛ به همین جهت در تعالیم اسلام، تأکید فراوانی به حفظ آبروی افراد شده و بسیاری از حدود و احکام شرعی از جمله حرمت غیبت، تهمت و... در راستای حمایت از آبرو و شرافت انسانی وضع شده است.

از فراوانترین واژه های قرآن کریم و متون روایی، «ایمان» و مشتقات آن است. این واژه، گذشته از معنای گرویدن و باورداشتن، «امنیت بخشیدن» به دیگران را نیز دربردارد. رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: «ألا اُنَبِّئُکُم لِمَ سُمِّی المؤمنُ مؤمنا؟ لایمانِهِ الناس علی انفسِهِم و اموالهم، ألا اُنَبِّئُکُم مَنْ المسلم؟ مَنْ سَلمَ الناسُ مِنْ یدِهِ ولِسانه»؛[۱] آیا به شما خبر دهم که چرا مؤمن، مؤمن نامیده شده است؟ برای این که مردم را نسبت به جان و مالشان، ایمنی می بخشد. آیا شما را خبر دهم که چه کسی مسلمان است؟ کسی که مردم از دست و زبانش در سلامت باشند. بدیهی است که ارزش آبرو از مال بالاتر است.

آبروداری در تعالیم اسلام، هم تکلیف خود انسان است و هم حقی است که بر دیگران دارد. اگر انسان تنگ‌دست، شخصیت خویش را پاس دارد، شایسته ستایش است و قرآن ضمن مشخص کردن یکی از موارد مصرف زکات، این تهیدستان آبرومند را می ستاید: «لِلْفُقَرَاءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فِي الْأَرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسِيمَاهُمْ لَا يَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا ۗ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ»؛ (سوره بقره، آیه ۲۷۳)؛ برای آن (صدقات) نیازمندانی است که در راه خدا فرومانده اند و نمی توانند (برای تأمین هزینه زندگی) در زمین سفر کنند. از شدت خویشتن داری، فرد بی اطلاع آنان را توانگر می پندارد. آنها را از سیمایشان می شناسی. با اصرار از مردم نمی خواهند و هر مالی انفاق کنید، قطعاً خدا از آن آگاه است.

همچنین در دائره صفات الهی، خدای متعال با این که «عَلّام الغیوب» است، «سَتّار العیوب» هم هست و بزرگترین آبرودار بندگان خویش می باشد.

آبروداری در روایات

در روایات اهل بیت علیهم السلام، هیچ مجوّزی برای پرده‌دری از خویش یا دیگران نیامده است، بلکه دستورهای فراوانی برای پرده‌پوشی آمده است:

رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: «مَنْ اَذاعَ فاحشةً کانَ کَمُبتدئها و مَنْ عَیّرَ مُؤمنا بِشیءٍ لَم یمُت حتّی یرکبَه»[۲]؛ هر کس کار دیگران را افشا کند، همچون کسی است که مرتکب آن گناه شده و هر کس مؤمنی را به سبب رفتار [اشتباهش] سرزنش کند، از دنیا نمی رود تا خود نیز به ارتکاب آن، آلوده گردد.

امام علی علیه السلام فرمود: «ذَووالعیوبِ یحِبّونَ إشاعةَ معایبِ الناسِ لیتَّسِعَ لَهُم العُذرُ فی مَعایبهم»[۳]؛ انسان های مشکل دار، دوست دارند که عیب های دیگران افشا شود تا عذرشان برای خطاکاری توجیه شود».

در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است: «مَنْ سَتَرَ عَلی مؤمنٍ یخافُها، سَتَرَ اللهُ علیه سَبعینَ عورةً مِنْ عَوراتِ الدنیا والآخرة»؛ هر کس عیبی را از مؤمنی بپوشاند که از افشای آن می هراسد، خداوند هفتاد عیب از عیب های دنیا و آخرت او را می پوشاند».

و رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: «مَن سَتَرَ عَلی مؤمنٍ خِزیَهً فَکانَّما أحیا مَؤودَةً مِن قَبرِها»[۴]؛ هر کس مانع رسوایی مؤمنی شود، مانند این است که دختر زنده به گور شده ای را از قبر برهاند.

راه‌های حفظ آبرو

هر انسانی باید حرمت خود را پاس بدارد و به امید پرده‌پوشی دیگران، خویشتن را آماج تهمت و غیبت و سوءظن و تحقیر دیگران قرار ندهد. نمونه های زیر، در این باره شایان اعتنا است.

پرهیز از مواضع تهمت:

امام صادق علیه السلام فرمود: «مَن دَخَلَ مَوضِعاً مِن مِواضِع التُهمة فَاتُّهِمَ لایلومَنَّ إلّا نَفسَه»[۵]؛ هر کس به مکان تهمت خیز وارد شود و متهم شود، جز خودش کسی را شماتت نکند».

حفظ زبان:

بی احتیاطی و بی مبالاتی و زیاده روی در سخن موجب تخریب آبرو و شخصیت انسان است. «إذا أرادَاللهُ بِعَبدٍ خِزیاً أجری فَضیحتَهُ علی لسانه»[۶]؛ اگر خدا رسوایی کسی را بخواهد او را به وسیله زبانش مفتضح می کند».

«إنَ السفلة هُو الذی لایبالی بِما قالَ ولا ما قیلَ فیه»؛ انسان بی شخصیت و پست کسی است که به پیامدهای گفتار خودش بی اعتنا است و به قضاوت های دیگران دربارە خود اهمیت نمی دهد».

خودداری از شِکوِه و اظهار عجز:

امام علی علیه السلام فرمود: «رَضی بالذُّل مَنَ کَشَفَ عَن ضُرِّه» [۷]؛ کسی که از مشکلات خویش پرده برداری کند، تن به خواری داده است».

پرهیز از درخواست از دیگران:

امام علی علیه السلام فرمود: «ماءُ وَجْهِکَ جامدٌ تقطره السؤال فَانظُر عِندَ مَن تَقطُرُه»؛ [۸] آبروی تو [مثل یخ جامد و] محفوظ است. اما درخواست از دیگران، آن را قطره قطره فرو می ریزد، پس اندیشه کن که آن را نزد چه کسی می ریزی؟».

و در روایتی امام صادق علیه السلام می فرماید: «شیعتُنا مَنْ لایسألُ الناس شیئاً و لَو ماتَ جوعاً»[۹]؛ شیعه ما، دست نیاز به سوی مردم دراز نمی کند اگرچه از گرسنگی بمیرد».

پرهیز از جدال با دیگران:

امام علی علیه السلام فرمود: «مَنْ ضَنَّ بِعرضِه فَلَیدَع المِراءَ» [۱۰]؛ هر کس به حفظ آبروی خود علاقه دارد، باید جدال را فرو گذارد».

استفاده از مال برای حفظ آبرو:

امیرمؤمنان علی علیه السلام فرمود: «إنَّ أفضَلَ الفعالِ صیانَةُ العِرض بِالمال»[۱۱]؛ بهترین کارها، حفظ آبرو به وسیله دارایی است. در روایتی دیگر آمده است: «خَیرُ اموالِکَ ما وَقی عِرضَکَ» [۱۲]؛ بهترین اموال تو، آنهایی است که موجب آبرومندی تو شود.

پیامبر گرامی اسلام در مقام ارزش و اهمیت حفظ آبرو می فرمایند: «ذُبُّوا عَنْ أَعْراضِکُمْ بِأَمْوالِکُمْ»[۱۳]؛ با اموال خود از آبروی خویش دفاع کنید».

البته آبروداری به وسیله مال، نباید به اشرافی گری، اسراف، تکلف و تفاخر بینجامد.

پانویس

  1. بحارالأنوار، ۶۷/۶۰/۳.
  2. الکافی، ج ۲ ص ۳۵۶.
  3. غرر الحکم، ۵۱۹۸.
  4. کنزالعمّال، ۶۳۸۷.
  5. الأمالی (للصدوق)، ج ۱، ص ۴۹۷.
  6. بحارالأنوار، ۷۸/۲۲۸/۱۰۱.
  7. تحف العقول، ۲۰۱؛ شرح نهج البلاغة، ۱۸/۸۴.
  8. نهج البلاغة، حکمت ۳۴۶.
  9. وسائل الشیعة، ۶/۳۰۹/۱۵.
  10. نهج البلاغه، حکمت ۳۵۴.
  11. مستدرک الوسائل، ج ۱۵، ص ۲۶۷.
  12. نزهة الناظر، ج ۱، ص ۸۳.
  13. نهج الفصاحه، ش ۱۶۱۶.

منابع