منابع و پی نوشتهای متوسط
جامعیت مقاله متوسط
سیر منطقی به صورت کامل رعایت نشده
عنوان بندی متوسط
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

آبرو: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز (آبرو و آبرومندی در قرآن را به آبرو منتقل کرد)
 
(۹ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{نیازمند  ویرایش فنی}}
+
{{خوب}}
 
+
«آبرو» به معناى احترام و اعتبار و کرامت [[انسان]] است. آبروداری در تعالیم [[اسلام]]، هم تکلیف خود انسان است و هم حقی است که بر دیگران دارد؛ به همین جهت تأکید فراوانی به حفظ آبرو توسط خود افراد و نیز دیگران شده و بسیاری از [[حدود]] و [[احکام شرعی]] در راستای حمایت از آبرو و  شرافت انسانی وضع گردیده است.  
== آبرو سرمایه آدمی ==
+
 
+
==جایگاه آبرو==
یکی از بالاترین سرمایه های انسان ها، آبرو است.هر انسانی از آشکار شدن ضعف ها و عملکردهای زشت خود در هراس است. از دست رفتن وجهه و آبرو، سرآغاز بسیاری از هنجارشکنی ها، بزهکاری ها و گناهان است. از فراوان ترین واژه های قرآن کریم و متن های روایی «ایمان» و مشتقات آن است. این واژه، گذشته از گرویدن و باور داشتن، «امنیت بخشیدن» به دیگران را نیز در بر دارد.
 
قال رسول الله (ص):«الا اُنَبِّئُکُم لِمَ سُمِّی المؤمنُ مؤمنا؟ لایمانِهِ الناس علی انفسِهِم و اموالهم، الا اُنَبِّئُکُم مَنْ المسلم؟ مَنْ سَلمَ الناسُ مِنْ یدِهِ و لِسانه؛ رسول خدا (ص)فرمود: آیا به شما خبر دهم که چرا مؤمن، مؤمن نامیده شده است؟ برای این که مردم را نسبت به جان و مالشان، ایمنی می بخشد. آیا شما را خبر دهم که چه کسی مسلمان است؟ کسی که مردم از دست و زبانش در سلامت باشند. بدیهی است که ارزش آبرو از مال بالاتر است.
 
در این گفتار به «آبرومندی و آبروداری» پرداخته می شود. البته آبروداری، هم تکلیف خود انسان است و هم حقی است که بر دیگران دارد.
 
 
 
  
== وجاهت و آبرو از صفات الهی ==
+
یکی از بالاترین سرمایه های انسان ها، آبروی آنهاست. هر انسانی از آشکارشدن ضعف ها و عیوب خود در هراس است. از دست رفتن وجهه و آبرو، سرآغاز بسیاری از هنجارشکنی ها، بزهکاری ها و [[گناهان]] است. آبرو از یک سو به شخصیت درونی انسان و از سوی دیگر به حیثیت و اعتبار اجتماعی او ارتباط پیدا کرده و نقش مهمی در جهت دهی رفتار فردی و اجتماعی او دارد؛ به همین جهت در تعالیم [[اسلام]]، تأکید فراوانی به حفظ آبروی افراد شده و بسیاری از [[حدود]] و [[احکام شرعی]] از جمله حرمت [[غیبت (گناه)|غیبت]]، [[تهمت]] و... در راستای حمایت از آبرو و  شرافت انسانی وضع شده است.
  
قبل از استفاده از آیات کریمه باید بدانیم که خدای متعال،با این که «عَلّام الغیوب» است «سَتّار العیوب» هم هست و بزرگترین آبرودار بندگان خویش.
+
از فراوانترین واژه های [[قرآن کریم]] و متون روایی، «[[ایمان]]» و مشتقات آن است. این واژه، گذشته از معنای گرویدن و باورداشتن، «امنیت بخشیدن» به دیگران را نیز دربردارد. [[رسول خدا]] صلی الله علیه وآله فرمود: {{متن حدیث|«ألا اُنَبِّئُکُم لِمَ سُمِّی المؤمنُ مؤمنا؟ لایمانِهِ الناس علی انفسِهِم و اموالهم، ألا اُنَبِّئُکُم مَنْ المسلم؟ مَنْ سَلمَ الناسُ مِنْ یدِهِ ولِسانه»}}؛<ref>بحارالأنوار، ۶۷/۶۰/۳.</ref> آیا به شما خبر دهم که چرا مؤمن، مؤمن نامیده شده است؟ برای این که مردم را نسبت به جان و مالشان، ایمنی می بخشد. آیا شما را خبر دهم که چه کسی مسلمان است؟ کسی که مردم از دست و زبانش در سلامت باشند. بدیهی است که ارزش آبرو از مال بالاتر است.
  
== نیازمندان آبرومند ==
+
آبروداری در تعالیم [[اسلام]]، هم تکلیف خود انسان است و هم حقی است که بر دیگران دارد. اگر انسان تنگ‌دست، شخصیت خویش را پاس دارد، شایسته ستایش است و [[قرآن]] ضمن مشخص کردن یکی از موارد مصرف [[زکات]]، این تهیدستان آبرومند را می ستاید: {{متن قرآن|«{{آیه|۲|۲۷۳}}»}}؛ ([[سوره بقره]]، آیه ۲۷۳)؛ برای آن (صدقات) نیازمندانی است که در راه خدا فرومانده اند و نمی توانند (برای تأمین هزینه زندگی) در زمین سفر کنند. از شدت خویشتن داری، فرد بی اطلاع آنان را توانگر می پندارد. آنها را از سیمایشان می شناسی. با اصرار از مردم نمی خواهند و هر مالی انفاق کنید، قطعاً خدا از آن آگاه است.
  
ـ اگر انسان تنگدست شخصیت خویش را پاس دارد شایسته ستایش است و قرآن ضمن مشخّص کردن یکی از موارد مصرف زکات،این تهیدستان آبرومند را می ستاید:﴿للفقراء الّذین أحصروا فی سبیل اللّه لا یستطیعون ضربا فی الأرض یحسبهم الجاهل أغنیاء من التّعفّف تعرفهم بسیماهم لا یسألون النّاس إلحافا وما تنفقوا من خیر فإنّ اللّه به علیم﴾(سوره بقره،آیه273)؛ (این صدقات) برای آن (دسته از) نیازمندانی است که در راه خدا فرومانده اند، و نمی توانند (برای تأمین هزینه زندگی) در زمین سفر کنند. از شدّت خویشتن داری، فرد بی اطلاع،آنان را توانگر می پندارد. آنها را از سیمایشان می شناسی. با اصرار، (چیزی) از مردم نمی خواهند. و هر مالی (به آنان) انفاق کنید، قطعاً خدا از آن آگاه است.
+
همچنین در دائره صفات الهی، خدای متعال با این که «[[علّام الغیوب (اسم الله)|عَلّام الغیوب]]» است، «سَتّار العیوب» هم هست و بزرگترین آبرودار بندگان خویش می باشد.
  
علی(ع) فرمود:«ماءُ وَجْهِکَ جامدٌ تقطره السؤال فَانظُر عِندَ مَن تَقطُرُه؛آبروی تو محفوظ و پا برجاست. امّا درخواست از دیگران،آن را قطره قطره فرو می ریزد،پس اندیشه کن که آن را نزد چه کسی می ریزی؟»
+
==آبروداری در روایات==
  
دست طلب چو پیش کسان کنی دراز پل بسته ای که بگذری از آبروی خویش
+
در روایات [[اهل بیت]] علیهم السلام، هیچ مجوّزی برای پرده‌دری از خویش یا دیگران نیامده است، بلکه دستورهای فراوانی برای پرده‌پوشی آمده است:
در روایتی از امام صادق(ع) می خوانیم: «شیعتُنا مَنْ لایسألُ الناس شیئاً و لَو ماتَ جوعاً؛ شیعە ما، دست نیاز به سوی مردم دراز نمی کند اگرچه از گرسنگی بمیرد.«
 
  
== آبروداری در حریم خانواده ==
+
[[رسول خدا]] صلی الله علیه وآله فرمود: {{متن حدیث|«مَنْ اَذاعَ فاحشةً کانَ کَمُبتدئها و مَنْ عَیّرَ مُؤمنا بِشیءٍ لَم یمُت حتّی یرکبَه»}}<ref>الکافی، ج ۲ ص ۳۵۶.</ref>؛ هر کس کار دیگران را افشا کند، همچون کسی است که مرتکب آن گناه شده و هر کس مؤمنی را به سبب رفتار [اشتباهش] سرزنش کند، از دنیا نمی رود تا خود نیز به ارتکاب آن، آلوده گردد.
  
قرآن کریم زن و شوهر را لباس یکدیگر دانسته است و روشن است که یکی از مهم ترین ویژگی های لباس «عیب پوشیم» و «زینت بخشی» است.﴿…هن لباس لکم وأنتم لباس لهن …﴾ (سوره بقره،آیه187)؛ آنان برای شما لباسی هستند و شما برای آنان لباسی هستید.
+
[[امام علی]] علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|«ذَووالعیوبِ یحِبّونَ إشاعةَ معایبِ الناسِ لیتَّسِعَ لَهُم العُذرُ فی مَعایبهم»}}<ref>غرر الحکم، ۵۱۹۸.</ref>؛ انسان های مشکل دار، دوست دارند که عیب های دیگران افشا شود تا عذرشان برای خطاکاری توجیه شود».
  
== آبروداری در آئینه روایات ==
+
در روایتی از [[امام صادق]] علیه السلام آمده است: {{متن حدیث|«مَنْ سَتَرَ عَلی مؤمنٍ یخافُها، سَتَرَ اللهُ علیه سَبعینَ عورةً مِنْ عَوراتِ الدنیا والآخرة»}}؛ هر کس عیبی را از مؤمنی بپوشاند که از افشای آن می هراسد، خداوند هفتاد عیب از عیب های دنیا و آخرت او را می پوشاند».
  
در فرهنگ اسلام، هیچ مجوزی برای پرده دری از خویش یا دیگران نیامده است. امّا دستورهای فراوانی برای پرده پوشی آمده است:
+
و [[رسول خدا]] صلی الله علیه وآله فرمود: {{متن حدیث|«مَن سَتَرَ عَلی مؤمنٍ خِزیَهً فَکانَّما أحیا مَؤودَةً مِن قَبرِها»}}<ref>کنزالعمّال، ۶۳۸۷.</ref>؛ هر کس مانع رسوایی مؤمنی شود، مانند این است که دختر زنده به گور شده ای را از قبر برهاند.
  
قال رسول الله(ص):«مَنْ اَذاعَ فاحشةً کانَ کَمُبتدئها و مَنْ عَیرَ مُؤمنا بِشیءٍ لَم یمُت حتّی یرکبه؛ رسول خدا(ص) فرمود: هرکس کار دیگران را افشا کند، هم چون کسی است که مرتکب آن گناه شده و هرکس مؤمنی را به سبب رفتار [اشتباهش] سرزنش کند، از دنیا نمی رود تا خود نیز به ارتکاب آن، آلوده گردد.»
+
==راه‌های حفظ آبرو==
  
به گفتە شاعر:
+
هر انسانی باید حرمت خود را پاس بدارد و به امید پرده‌پوشی دیگران، خویشتن را آماج [[تهمت]] و [[غیبت]] و [[سوءظن]] و تحقیر دیگران قرار ندهد. نمونه های زیر، در این باره شایان اعتنا است.
  
چون خدا خواهد که پردە کس دَرَد میـلش انـدر طعنـە پـاکان بَــرَد
+
'''پرهیز از مواضع تهمت:'''
  
قال علی(ع): «ذَووالعیوبِ یحِبّونَ إشاعةَ معایبِ الناسِ لیتَّسِعَ لَهُم العُذرُ فی مَعایبهم؛ انسان های مشکل دار، دوست دارند که ضعف های دیگران افشا شود، تا عذرشان برای خطاکاری توجیه شود.«
+
امام صادق علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|«مَن دَخَلَ مَوضِعاً مِن مِواضِع التُهمة فَاتُّهِمَ لایلومَنَّ إلّا نَفسَه»}}<ref>الأمالی (للصدوق)، ج ۱، ص ۴۹۷.</ref>؛ هر کس به مکان تهمت خیز وارد شود و متهم شود، جز خودش کسی را شماتت نکند».
  
== پاداش پرده پوشی==
+
'''حفظ زبان:'''
در روایتی از امام صادق(ع) آمده است: «مَنْ سَتَرَ عَلی مؤمنٍ یخافُها،سَتَرَ اللهُ علیه سَبعینَ عورةً مِنْ عَوراتِ الدنیا و الآخرة.هرکس عیبی را از مؤمنی بپوشاند که از افشای آن می هراسد،خداوند هفتاد عیب از عیب های دنیا و آخرت او را می پوشاند.« و رسول خدا(ص) فرمود:«مَن سَتَرَ عَلی مؤمنٍ خِزَیهً فَکانَّما أحیا مَؤودَةً مِن قَبرِها؛ هرکس مانع رسوایی مؤمنی شود،مانند این است که دختر زنده به گور شده ای را از قبر برهاند.»
 
  
== راهکارهای حفظ آبرو ==
+
بی احتیاطی و بی مبالاتی و زیاده روی در سخن موجب تخریب آبرو و شخصیت انسان است. {{متن حدیث|«إذا أرادَاللهُ بِعَبدٍ خِزیاً أجری فَضیحتَهُ علی لسانه»}}<ref>بحارالأنوار، ۷۸/۲۲۸/۱۰۱.</ref>؛ اگر خدا رسوایی کسی را بخواهد او را به وسیله زبانش مفتضح می کند».
  
هر انسانی باید حرمت خود را پاس بدارد و به امید پرده پوشی دیگران، خویشتن را آماج تهمت و غیبت و سوء ظن و تحقیر دیگران قرار ندهد. نمونه های زیر، در این باره شایان اعتنا است.
+
{{متن حدیث|«إنَ السفلة هُو الذی لایبالی بِما قالَ ولا ما قیلَ فیه»}}؛ انسان بی شخصیت و پست کسی است که به پیامدهای گفتار خودش بی اعتنا است و به قضاوت های دیگران دربارە خود اهمیت نمی دهد».
  
==  پرهیز از مواضع تهمت ==
+
'''خودداری از شِکوِه و اظهار عجز:'''
 
 
امام صادق(ع) فرمود:«مَن دَخَلَ مَوضِعاً مِن مِواضِع التُهمة فَاتُّهِمَ لا یلومَنَّ إلّا نَفسَه؛هرکس به مکان تهمت خیز وارد شود و متهم شود، جز خودش، کسی را شماتت نکند.«
 
 
== حفظ زبان ==
 
بی احتیاطی و بی مبالاتی و زیاده روی در سخن موجب تخریب آبرو و شخصیت انسان است.«إذا أرادَ اللهُ بِعَبدٍ خِزیاً أجری فَضیحتَهُ علی لسانه؛اگر خدا رسوایی کسی را بخواهد او را به وسیلە زبانش مفتضح می کند.»
 
  
«إنَ السفله هُو الذی لایبالی بِما قالَ و لا ما قیلَ فیه؛انسان بی شخصیت و پست کسی است که به پیامدهای گفتار خودش بی اعتنا است و به قضاوت های دیگران دربارە خود اهمیت نمی دهد.»
+
امام علی علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|«رَضی بالذُّل مَنَ کَشَفَ عَن ضُرِّه»}} <ref>تحف العقول، ۲۰۱؛ شرح نهج البلاغة، ۱۸/۸۴.</ref>؛ کسی که از مشکلات خویش پرده برداری کند، تن به خواری داده است».
  
== خودداری از شِکوِه و اظهار عجز ==
+
'''پرهیز از درخواست از دیگران:'''
  
علی(ع) فرمود:«رَضی بالذُّل مَنَ کَشَفَ عَن ضُرِّه؛کسی که از مشکلات خویش پرده برداری کند،تن به خواری داده است.»
+
[[امام علی]] علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|«ماءُ وَجْهِکَ جامدٌ تقطره السؤال فَانظُر عِندَ مَن تَقطُرُه»}}؛ <ref>نهج البلاغة، حکمت ۳۴۶.</ref> آبروی تو [مثل یخ جامد و] محفوظ است. اما درخواست از دیگران، آن را قطره قطره فرو می ریزد، پس اندیشه کن که آن را نزد چه کسی می ریزی؟».  
  
== پرهیز از ستیزه ==
+
و در روایتی [[امام صادق]] علیه السلام می فرماید: {{متن حدیث|«شیعتُنا مَنْ لایسألُ الناس شیئاً و لَو ماتَ جوعاً»}}<ref>وسائل الشیعة، ۶/۳۰۹/۱۵.</ref>؛ شیعه ما، دست نیاز به سوی مردم دراز نمی کند اگرچه از گرسنگی بمیرد».
  
علی(ع) فرمود: «مَنْ ضَنَّ بِعرضِه فَلَیدَع المِراءَ؛ هرکس به حفظ آبروی خود علاقه دارد، باید جدال را فرو گذارد.»
+
'''پرهیز از جدال با دیگران:'''
  
 +
امام علی علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|«مَنْ ضَنَّ بِعرضِه فَلَیدَع المِراءَ»}} <ref>نهج البلاغه، حکمت ۳۵۴.</ref>؛ هر کس به حفظ آبروی خود علاقه دارد، باید جدال را فرو گذارد».
  
==  استفاده از دارایی ==
+
'''استفاده از مال برای حفظ آبرو:'''
امیرمؤمنان علی(ع) فرمود: «إنَّ أفضَلَ الفعالِ صیانَةُ العِرض بِالمال؛ بهترین کارها، حفظ آبرو به وسیلە دارایی است.« در روایتی دیگر آمده است: «خَیرُ اموالِکَ ما وَقی عِرضَکَ؛ بهترین اموال تو،آنهایی است که موجب آبرومندی تو شود. پیامبر گرامی اسلام درمقام ارزش و اهمیّت حفظ آبرو می فرمایند:
 
  
ذُبُّوا عَنْ أَعْراضِکُمْ بِأَمْوالِکُمْ.
+
امیرمؤمنان علی علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|«إنَّ أفضَلَ الفعالِ صیانَةُ العِرض بِالمال»}}<ref>مستدرک الوسائل، ج ۱۵، ص ۲۶۷.</ref>؛ بهترین کارها، حفظ آبرو به وسیله دارایی است. در روایتی دیگر آمده است: {{متن حدیث|«خَیرُ اموالِکَ ما وَقی عِرضَکَ»}} <ref>نزهة الناظر، ج ۱، ص ۸۳.</ref>؛ بهترین اموال تو، آنهایی است که موجب آبرومندی تو شود.
  
با اموال خود از آبروی خویش دفاع کنید.
+
پیامبر گرامی اسلام در مقام ارزش و اهمیت حفظ آبرو می فرمایند: {{متن حدیث|«ذُبُّوا عَنْ أَعْراضِکُمْ بِأَمْوالِکُمْ»}}<ref>نهج الفصاحه، ش ۱۶۱۶.</ref>؛ با اموال خود از آبروی خویش دفاع کنید».
البته آبروداری به وسیلە مال، نباید به اشرافی گری، اسراف، تکلّف و تفاخر بینجامد.
 
  
*مجله بشارت ،خرداد و تیر 1389 - شماره 77 ،آبرو و آبرومندی در قرآن،در دسترس در[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/5248/7254/89751 پایگاه اطلاع رسانی حوزه]، بازیابی: 15 دی ماه 1392.
+
البته آبروداری به وسیله مال، نباید به اشرافی گری، [[اسراف]]، [[تکلف]] و تفاخر بینجامد.
*مجله گلبرگ ، خرداد 1380، شماره 16 ،آبرومندی،در دسترس در[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/3282/5105/45962 پایگاه اطلاع رسانی حوزه]،بازیابی: 15 دی ماه 1392.
+
==پانویس==
[[رده: واژگان قرآنی]]
+
<references/>
 +
==منابع==
 +
* "آبرو و آبرومندی در قرآن"، مجله بشارت، خرداد ۱۳۸۹، شماره ۷۷، در دسترس در [http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/5248/7254/89751 پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه]، بازیابی: ۱۵ دی ۱۳۹۲.
 +
* "آبرومندی"، مجله گلبرگ، خرداد ۱۳۸۰، شماره ۱۶، در دسترس در [http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/3282/5105/45962 پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه]، بازیابی: ۱۵ ماه ۱۳۹۲.
 +
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=شده
 +
|شناسه= خوب
 +
|عنوان بندی مناسب= متوسط
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= متوسط
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
 +
|جامعیت= متوسط
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= متوسط
 +
}}
 +
[[رده:اخلاق فردی]][[رده:اخلاق اجتماعی]]
 +
[[رده:ارزش های اسلامی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۳۹

«آبرو» به معناى احترام و اعتبار و کرامت انسان است. آبروداری در تعالیم اسلام، هم تکلیف خود انسان است و هم حقی است که بر دیگران دارد؛ به همین جهت تأکید فراوانی به حفظ آبرو توسط خود افراد و نیز دیگران شده و بسیاری از حدود و احکام شرعی در راستای حمایت از آبرو و شرافت انسانی وضع گردیده است.

جایگاه آبرو

یکی از بالاترین سرمایه های انسان ها، آبروی آنهاست. هر انسانی از آشکارشدن ضعف ها و عیوب خود در هراس است. از دست رفتن وجهه و آبرو، سرآغاز بسیاری از هنجارشکنی ها، بزهکاری ها و گناهان است. آبرو از یک سو به شخصیت درونی انسان و از سوی دیگر به حیثیت و اعتبار اجتماعی او ارتباط پیدا کرده و نقش مهمی در جهت دهی رفتار فردی و اجتماعی او دارد؛ به همین جهت در تعالیم اسلام، تأکید فراوانی به حفظ آبروی افراد شده و بسیاری از حدود و احکام شرعی از جمله حرمت غیبت، تهمت و... در راستای حمایت از آبرو و شرافت انسانی وضع شده است.

از فراوانترین واژه های قرآن کریم و متون روایی، «ایمان» و مشتقات آن است. این واژه، گذشته از معنای گرویدن و باورداشتن، «امنیت بخشیدن» به دیگران را نیز دربردارد. رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: «ألا اُنَبِّئُکُم لِمَ سُمِّی المؤمنُ مؤمنا؟ لایمانِهِ الناس علی انفسِهِم و اموالهم، ألا اُنَبِّئُکُم مَنْ المسلم؟ مَنْ سَلمَ الناسُ مِنْ یدِهِ ولِسانه»؛[۱] آیا به شما خبر دهم که چرا مؤمن، مؤمن نامیده شده است؟ برای این که مردم را نسبت به جان و مالشان، ایمنی می بخشد. آیا شما را خبر دهم که چه کسی مسلمان است؟ کسی که مردم از دست و زبانش در سلامت باشند. بدیهی است که ارزش آبرو از مال بالاتر است.

آبروداری در تعالیم اسلام، هم تکلیف خود انسان است و هم حقی است که بر دیگران دارد. اگر انسان تنگ‌دست، شخصیت خویش را پاس دارد، شایسته ستایش است و قرآن ضمن مشخص کردن یکی از موارد مصرف زکات، این تهیدستان آبرومند را می ستاید: «لِلْفُقَرَاءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فِي الْأَرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسِيمَاهُمْ لَا يَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا ۗ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ»؛ (سوره بقره، آیه ۲۷۳)؛ برای آن (صدقات) نیازمندانی است که در راه خدا فرومانده اند و نمی توانند (برای تأمین هزینه زندگی) در زمین سفر کنند. از شدت خویشتن داری، فرد بی اطلاع آنان را توانگر می پندارد. آنها را از سیمایشان می شناسی. با اصرار از مردم نمی خواهند و هر مالی انفاق کنید، قطعاً خدا از آن آگاه است.

همچنین در دائره صفات الهی، خدای متعال با این که «عَلّام الغیوب» است، «سَتّار العیوب» هم هست و بزرگترین آبرودار بندگان خویش می باشد.

آبروداری در روایات

در روایات اهل بیت علیهم السلام، هیچ مجوّزی برای پرده‌دری از خویش یا دیگران نیامده است، بلکه دستورهای فراوانی برای پرده‌پوشی آمده است:

رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: «مَنْ اَذاعَ فاحشةً کانَ کَمُبتدئها و مَنْ عَیّرَ مُؤمنا بِشیءٍ لَم یمُت حتّی یرکبَه»[۲]؛ هر کس کار دیگران را افشا کند، همچون کسی است که مرتکب آن گناه شده و هر کس مؤمنی را به سبب رفتار [اشتباهش] سرزنش کند، از دنیا نمی رود تا خود نیز به ارتکاب آن، آلوده گردد.

امام علی علیه السلام فرمود: «ذَووالعیوبِ یحِبّونَ إشاعةَ معایبِ الناسِ لیتَّسِعَ لَهُم العُذرُ فی مَعایبهم»[۳]؛ انسان های مشکل دار، دوست دارند که عیب های دیگران افشا شود تا عذرشان برای خطاکاری توجیه شود».

در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است: «مَنْ سَتَرَ عَلی مؤمنٍ یخافُها، سَتَرَ اللهُ علیه سَبعینَ عورةً مِنْ عَوراتِ الدنیا والآخرة»؛ هر کس عیبی را از مؤمنی بپوشاند که از افشای آن می هراسد، خداوند هفتاد عیب از عیب های دنیا و آخرت او را می پوشاند».

و رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: «مَن سَتَرَ عَلی مؤمنٍ خِزیَهً فَکانَّما أحیا مَؤودَةً مِن قَبرِها»[۴]؛ هر کس مانع رسوایی مؤمنی شود، مانند این است که دختر زنده به گور شده ای را از قبر برهاند.

راه‌های حفظ آبرو

هر انسانی باید حرمت خود را پاس بدارد و به امید پرده‌پوشی دیگران، خویشتن را آماج تهمت و غیبت و سوءظن و تحقیر دیگران قرار ندهد. نمونه های زیر، در این باره شایان اعتنا است.

پرهیز از مواضع تهمت:

امام صادق علیه السلام فرمود: «مَن دَخَلَ مَوضِعاً مِن مِواضِع التُهمة فَاتُّهِمَ لایلومَنَّ إلّا نَفسَه»[۵]؛ هر کس به مکان تهمت خیز وارد شود و متهم شود، جز خودش کسی را شماتت نکند».

حفظ زبان:

بی احتیاطی و بی مبالاتی و زیاده روی در سخن موجب تخریب آبرو و شخصیت انسان است. «إذا أرادَاللهُ بِعَبدٍ خِزیاً أجری فَضیحتَهُ علی لسانه»[۶]؛ اگر خدا رسوایی کسی را بخواهد او را به وسیله زبانش مفتضح می کند».

«إنَ السفلة هُو الذی لایبالی بِما قالَ ولا ما قیلَ فیه»؛ انسان بی شخصیت و پست کسی است که به پیامدهای گفتار خودش بی اعتنا است و به قضاوت های دیگران دربارە خود اهمیت نمی دهد».

خودداری از شِکوِه و اظهار عجز:

امام علی علیه السلام فرمود: «رَضی بالذُّل مَنَ کَشَفَ عَن ضُرِّه» [۷]؛ کسی که از مشکلات خویش پرده برداری کند، تن به خواری داده است».

پرهیز از درخواست از دیگران:

امام علی علیه السلام فرمود: «ماءُ وَجْهِکَ جامدٌ تقطره السؤال فَانظُر عِندَ مَن تَقطُرُه»؛ [۸] آبروی تو [مثل یخ جامد و] محفوظ است. اما درخواست از دیگران، آن را قطره قطره فرو می ریزد، پس اندیشه کن که آن را نزد چه کسی می ریزی؟».

و در روایتی امام صادق علیه السلام می فرماید: «شیعتُنا مَنْ لایسألُ الناس شیئاً و لَو ماتَ جوعاً»[۹]؛ شیعه ما، دست نیاز به سوی مردم دراز نمی کند اگرچه از گرسنگی بمیرد».

پرهیز از جدال با دیگران:

امام علی علیه السلام فرمود: «مَنْ ضَنَّ بِعرضِه فَلَیدَع المِراءَ» [۱۰]؛ هر کس به حفظ آبروی خود علاقه دارد، باید جدال را فرو گذارد».

استفاده از مال برای حفظ آبرو:

امیرمؤمنان علی علیه السلام فرمود: «إنَّ أفضَلَ الفعالِ صیانَةُ العِرض بِالمال»[۱۱]؛ بهترین کارها، حفظ آبرو به وسیله دارایی است. در روایتی دیگر آمده است: «خَیرُ اموالِکَ ما وَقی عِرضَکَ» [۱۲]؛ بهترین اموال تو، آنهایی است که موجب آبرومندی تو شود.

پیامبر گرامی اسلام در مقام ارزش و اهمیت حفظ آبرو می فرمایند: «ذُبُّوا عَنْ أَعْراضِکُمْ بِأَمْوالِکُمْ»[۱۳]؛ با اموال خود از آبروی خویش دفاع کنید».

البته آبروداری به وسیله مال، نباید به اشرافی گری، اسراف، تکلف و تفاخر بینجامد.

پانویس

  1. بحارالأنوار، ۶۷/۶۰/۳.
  2. الکافی، ج ۲ ص ۳۵۶.
  3. غرر الحکم، ۵۱۹۸.
  4. کنزالعمّال، ۶۳۸۷.
  5. الأمالی (للصدوق)، ج ۱، ص ۴۹۷.
  6. بحارالأنوار، ۷۸/۲۲۸/۱۰۱.
  7. تحف العقول، ۲۰۱؛ شرح نهج البلاغة، ۱۸/۸۴.
  8. نهج البلاغة، حکمت ۳۴۶.
  9. وسائل الشیعة، ۶/۳۰۹/۱۵.
  10. نهج البلاغه، حکمت ۳۵۴.
  11. مستدرک الوسائل، ج ۱۵، ص ۲۶۷.
  12. نزهة الناظر، ج ۱، ص ۸۳.
  13. نهج الفصاحه، ش ۱۶۱۶.

منابع