ایلاء: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | '''«ایلاء»''' اصطلاحی در [[فقه]] اسلامی به معنی [[سوگند]] شوهر بر ترک آمیزش با همسر دائمى خود به قصد اضرار و آزردن او است، که [[قرآن]] با این سنت غلط [[جاهلیت|جاهلی]] مبارزه کرده است. ایلاء در [[فقه]] بابى مستقل است؛ هر چند از آن در باب‌هاى [[ازدواج|نکاح]]، [[یمین]] و [[کفاره|کفارات]] نیز به مناسبت سخن رفته است. | |
| − | + | == تعریف ایلاء == | |
| + | «ایلاء» در لغت به معنى [[قسم خوردن]] است؛ اصل آن: «اَلو» به معنى تقصیر و قسم خوردن مى باشد. و ایلاء در اصطلاح [[فقه]] [[اسلام]] آن است که کسى قسم مى خورد براى همیشه یا بیشتر از چهار ماه با زن خود نزدیکى نخواهد کرد.<ref> جواهر الکلام، ج۳۳، ص۲۹۷. </ref> | ||
| − | ایلاء بر سوگند | + | در دوران [[جاهلیت]] زن هیچ گونه ارزش و مقامی در جامعه عرب نداشت و به همین جهت برای جدایی از او یا تحت فشار قرار دادن زن، طرق زشتی وجود داشت که یکی از آنها "ایلاء" - به معنی سوگند خوردن بر ترک عمل زناشویی- بود، به این ترتیب که هر زمان مردی از همسر خود متنفر می‌شد، سوگند یاد می‌کرد که با او همبستر نگردد و با این راه غیر انسانی همسر خود را در تنگنای شدیدی قرار می‌داد، نه او را رسما [[طلاق]] می‌داد تا آزادانه شوهر انتخاب کند، و نه بعد از این سوگند حاضر می‌شد آشتی کرده و با همسر خود زندگی مطلوبی داشته باشد. [[آیه|آیات]] زیر ([[آیه ایلاء]]) با این سنت غلط مبارزه کرده و طریق گشودن این سوگند را بیان می‌کند: |
| − | + | {{متن قرآن|«لِلَّذِینَ یؤْلُونَ مِنْ نِسَائِهِمْ تَرَبُّصُ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ فَإِنْ فَاءُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ * وَإِنْ عَزَمُوا الطَّلَاقَ فَإِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ»}} ([[سوره بقره]]، ۲۲۷-۲۲۶)؛ برای کسانی که سوگند یاد می کنند [که از آمیزش] با زنان خود دوری گزینند، [شرعاً] چهار ماه مهلت است، چنانچه [در این مدت به آنچه مقتضای زناشویی است] بازگشتند [گناهی بر آنان نیست]؛ زیرا خدا بسیار آمرزنده ومهربان است. | |
| − | + | معنای آیه این است که، هر کس سوگند بخورد که دیگر به همسرش نزدیک نشود، حاکم شرع چهار ماه صبر می‌کند، اگر برگشت و حق همسرش را ادا کرد، یعنی با او همبستری نمود و [[کفاره]] شکستن قسم خود را داد، که او را عقاب نمی‌کند، و اگر تصمیم گرفت طلاقش دهد و طلاقش داد که باز عقابی ندارد، چون طلاق هم گریزگاه دیگری است از عقاب.<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۳۳۹. </ref> | |
| − | + | == ارکان و شرایط ایلاء == | |
| − | + | ارکان و شرایط تحقق ایلاء چنین است: | |
| − | |||
| − | + | *صیغه: ایلاء با هر لفظى که در عرف یا لغت بدان صراحت داشته باشد، محقق مى‌شود. در تحقق آن با الفاظ کنایى اختلاف است. ایلاء به هر زبانى هر چند غیرعربى محقق مى‌گردد. [[قسم خوردن|قسم]] باید به یکى از نام‌هاى [[خداوند]] و انگیزه ایلاء کننده باید زیان رساندن به همسر خویش باشد و چنانچه به مصلحت زن باشد، حکم ایلاء را ندارد، بلکه حکم قسم بر آن مترتب مى‌گردد.<ref> همان، ص۲۹۸-۳۰۳. </ref> | |
| + | *ایلاء با قسم بر ترک آمیزش به کمتر از چهار ماه منعقد نمى‌شود.<ref> همان، ص۳۰۹. </ref> | ||
| + | *ایلاء کننده و ایلاء شده: ایلاء کننده باید [[بلوغ|بالغ]]، عاقل و [[اختیار|مختار]] باشد و از روى قصد ایلاء نماید. ایلاء شده باید همسر و به قول مشهور، همسر دائمى بوده و نیز عمل آمیزش با وى صورت گرفته باشد.<ref> همان، ص۳۰۴-۳۰۸. </ref> | ||
| + | *عدم تحقق ایلا در [[ازدواج موقت]]: «برای کسانی که به ترک همخوابگی با زنان خود سوگند می‌خورند (ایلاء) چهار ماه انتظار (و مهلت) است... و اگر آهنگ طلاق کردند در حقیقت خدا شنوای داناست.» (با توجه به جمله «و ان عزموا الطلاق» و با توجه به مهلت حرمت تا چهار ماه، روشن می‌شود که حکم ایلا، مخصوص عقد دائم است، بدین سبب ایلا در ازدواج موقت نیست.) | ||
| − | پس از وقوع | + | == احکام ایلاء == |
| + | پس از وقوع ایلاء، چنانچه زن نزد حاکم شرع شکایت برد، حاکم نخست مرد را چهار ماه مهلت مى‌دهد تا رجوع کند و بعد از آمیزش، [[کفاره]] دهد. به قول مشهور، این مدت - که مدت تربّص نام دارد - از هنگام شکایت بردن زن نزد حاکم محاسبه مى‌شود، نه از زمان ایلاء. مدت تربص، حق شوهر است و زن در آن مدت، استحقاق درخواست رجوع ندارد. | ||
| − | + | با توجه به [[آیه ایلاء]]، ترک آمیزش جنسی بیش از چهار ماه، بر مرد ایلاکننده [[حرام]] است و شکستن سوگند در ایلا پیش از گذشتن چهار ماه و بعد از آن جایز می باشد و آمیزش جنسی یا [[طلاق]] بر ایلاکننده، پس از گذشت چهار ماه [[واجب]] است. | |
| − | پس از سپرى شدن مدت یاد شده، چنانچه مرد رجوع | + | پس از سپرى شدن مدت یاد شده، چنانچه مرد رجوع نکرد، حاکم او را به طلاق یا رجوع وادار مى‌کند و در صورت استنکاف، زندانى مى‌شود و در خوردن و آشامیدن بر او سخت گرفته مى‌شود تا یکى از آن دو کار را بپذیرد.<ref> همان، ص۳۱۱-۳۱۵. </ref> رجوع شخص قادر بر آمیزش به دخول در فرج به مقدار ختنه‌گاه و رجوع ناتوان از آمیزش، به اظهار اراده بر انجام آمیزش است.<ref> همان، ص۳۳۰. </ref> |
| − | + | ==پانویس== | |
| − | ==پانویس == | ||
<references /> | <references /> | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | + | * [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام]]، جمعى از پژوهشگران زیر نظر سید محمود شاهرودى، ج۱، ص۷۴۸. | |
| − | جمعى از پژوهشگران زیر نظر سید محمود | + | * [[فرهنگ قرآن]]، مدخل "ایلاء"، ج۵، ص۴۵۶. |
| − | + | [[رده:واژگان قرآنی]] | |
| + | [[رده:اصطلاحات فقهی]] | ||
[[رده:احکام خانواده]] | [[رده:احکام خانواده]] | ||
| − | |||
نسخهٔ ۷ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۴۸
«ایلاء» اصطلاحی در فقه اسلامی به معنی سوگند شوهر بر ترک آمیزش با همسر دائمى خود به قصد اضرار و آزردن او است، که قرآن با این سنت غلط جاهلی مبارزه کرده است. ایلاء در فقه بابى مستقل است؛ هر چند از آن در باب‌هاى نکاح، یمین و کفارات نیز به مناسبت سخن رفته است.
تعریف ایلاء
«ایلاء» در لغت به معنى قسم خوردن است؛ اصل آن: «اَلو» به معنى تقصیر و قسم خوردن مى باشد. و ایلاء در اصطلاح فقه اسلام آن است که کسى قسم مى خورد براى همیشه یا بیشتر از چهار ماه با زن خود نزدیکى نخواهد کرد.[۱]
در دوران جاهلیت زن هیچ گونه ارزش و مقامی در جامعه عرب نداشت و به همین جهت برای جدایی از او یا تحت فشار قرار دادن زن، طرق زشتی وجود داشت که یکی از آنها "ایلاء" - به معنی سوگند خوردن بر ترک عمل زناشویی- بود، به این ترتیب که هر زمان مردی از همسر خود متنفر می‌شد، سوگند یاد می‌کرد که با او همبستر نگردد و با این راه غیر انسانی همسر خود را در تنگنای شدیدی قرار می‌داد، نه او را رسما طلاق می‌داد تا آزادانه شوهر انتخاب کند، و نه بعد از این سوگند حاضر می‌شد آشتی کرده و با همسر خود زندگی مطلوبی داشته باشد. آیات زیر (آیه ایلاء) با این سنت غلط مبارزه کرده و طریق گشودن این سوگند را بیان می‌کند:
«لِلَّذِینَ یؤْلُونَ مِنْ نِسَائِهِمْ تَرَبُّصُ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ فَإِنْ فَاءُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ * وَإِنْ عَزَمُوا الطَّلَاقَ فَإِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ» (سوره بقره، ۲۲۷-۲۲۶)؛ برای کسانی که سوگند یاد می کنند [که از آمیزش] با زنان خود دوری گزینند، [شرعاً] چهار ماه مهلت است، چنانچه [در این مدت به آنچه مقتضای زناشویی است] بازگشتند [گناهی بر آنان نیست]؛ زیرا خدا بسیار آمرزنده ومهربان است.
معنای آیه این است که، هر کس سوگند بخورد که دیگر به همسرش نزدیک نشود، حاکم شرع چهار ماه صبر می‌کند، اگر برگشت و حق همسرش را ادا کرد، یعنی با او همبستری نمود و کفاره شکستن قسم خود را داد، که او را عقاب نمی‌کند، و اگر تصمیم گرفت طلاقش دهد و طلاقش داد که باز عقابی ندارد، چون طلاق هم گریزگاه دیگری است از عقاب.[۲]
ارکان و شرایط ایلاء
ارکان و شرایط تحقق ایلاء چنین است:
- صیغه: ایلاء با هر لفظى که در عرف یا لغت بدان صراحت داشته باشد، محقق مى‌شود. در تحقق آن با الفاظ کنایى اختلاف است. ایلاء به هر زبانى هر چند غیرعربى محقق مى‌گردد. قسم باید به یکى از نام‌هاى خداوند و انگیزه ایلاء کننده باید زیان رساندن به همسر خویش باشد و چنانچه به مصلحت زن باشد، حکم ایلاء را ندارد، بلکه حکم قسم بر آن مترتب مى‌گردد.[۳]
- ایلاء با قسم بر ترک آمیزش به کمتر از چهار ماه منعقد نمى‌شود.[۴]
- ایلاء کننده و ایلاء شده: ایلاء کننده باید بالغ، عاقل و مختار باشد و از روى قصد ایلاء نماید. ایلاء شده باید همسر و به قول مشهور، همسر دائمى بوده و نیز عمل آمیزش با وى صورت گرفته باشد.[۵]
- عدم تحقق ایلا در ازدواج موقت: «برای کسانی که به ترک همخوابگی با زنان خود سوگند می‌خورند (ایلاء) چهار ماه انتظار (و مهلت) است... و اگر آهنگ طلاق کردند در حقیقت خدا شنوای داناست.» (با توجه به جمله «و ان عزموا الطلاق» و با توجه به مهلت حرمت تا چهار ماه، روشن می‌شود که حکم ایلا، مخصوص عقد دائم است، بدین سبب ایلا در ازدواج موقت نیست.)
احکام ایلاء
پس از وقوع ایلاء، چنانچه زن نزد حاکم شرع شکایت برد، حاکم نخست مرد را چهار ماه مهلت مى‌دهد تا رجوع کند و بعد از آمیزش، کفاره دهد. به قول مشهور، این مدت - که مدت تربّص نام دارد - از هنگام شکایت بردن زن نزد حاکم محاسبه مى‌شود، نه از زمان ایلاء. مدت تربص، حق شوهر است و زن در آن مدت، استحقاق درخواست رجوع ندارد.
با توجه به آیه ایلاء، ترک آمیزش جنسی بیش از چهار ماه، بر مرد ایلاکننده حرام است و شکستن سوگند در ایلا پیش از گذشتن چهار ماه و بعد از آن جایز می باشد و آمیزش جنسی یا طلاق بر ایلاکننده، پس از گذشت چهار ماه واجب است.
پس از سپرى شدن مدت یاد شده، چنانچه مرد رجوع نکرد، حاکم او را به طلاق یا رجوع وادار مى‌کند و در صورت استنکاف، زندانى مى‌شود و در خوردن و آشامیدن بر او سخت گرفته مى‌شود تا یکى از آن دو کار را بپذیرد.[۶] رجوع شخص قادر بر آمیزش به دخول در فرج به مقدار ختنه‌گاه و رجوع ناتوان از آمیزش، به اظهار اراده بر انجام آمیزش است.[۷]
پانویس
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، جمعى از پژوهشگران زیر نظر سید محمود شاهرودى، ج۱، ص۷۴۸.
- فرهنگ قرآن، مدخل "ایلاء"، ج۵، ص۴۵۶.
