ابو رافع: تفاوت بین نسخه‌ها
جز (اصلاح جزئی برخی عناوین) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | {{خوب}} | |
| − | == | + | '''«ابورافع اسلم»''' (متوفای پس از ۴۰ ق)، از [[صحابه]] معروف [[پیامبر اسلام]] (صلی الله علیه وآله) و آزاد کرده ایشان است. او در زمان حکومت [[امام علی]] (علیه‌السلام) نیز از [[شیعه|شیعیان]] و یاران آن حضرت بشمار می‌رفت و در [[کوفه]] خزانه‌دار [[بیت المال|بیت‌المال]] بود. ابورافع از پيشتازان در تأليف و تدوين [[حدیث]] بوده و کتاب «السنن والاحکام والقضایا» از آثار اوست. |
| − | نام او | + | ==زندگی‌نامه== |
| − | + | ابورافع، بزرگ و بنیادگذار خاندان «آلِ ابی رافِع»، از خاندانهای بزرگ [[شیعه]] و نخستین کسانی که [[اسلام]] آوردند، بود. | |
| − | + | ||
| − | ابورافع | + | دربارۀ نام ابورافع اختلاف‌نظر است و در کتابهای گوناگون نامهایی چون اَسْلَم، ابراهیم، سِنان، صالح، یزید، یَسار و عبدالرّحمن را برای او یاد کرده اند، ولی بیشتر نام او را اسلم دانسته اند.<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۶۵۶.</ref> ابورافع نخست بردۀ [[عباس بن عبدالمطلب]] عموی پیامبر (ص) بود و عباس او را به پیامبر بخشید. چون ابورافع خبر مسلمان شدن عباس بن عبدالمطلب را به پیامبر داد، رسول اکرم(ص) او را به مژدگانی این پیام آزاد کرد.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۶۵۶.</ref> |
| − | + | ||
| − | + | ابورافع در همان سالهای آغاز دعوت پیامبر در [[مکه]] پیش از هجرت مسلمان شد.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۶۵۶.</ref> او از جمله کسانی بود که برای فرار از ستم کفار [[قریش]]، با [[جعفر طیار|جعفر بن ابی‌طالب]] به [[حبشه]] مهاجرت کرد.<ref>نجاشی، رجال النجاشی، ۱۴۱۸ق، ص۵.</ref> تاریخ [[اسلام]] آوردنِ او دانسته نیست، ولی گفته اند زمانی مسلمان شد که هنوز مسلمانان به سوی [[مسجد الاقصى|مسجدالاقصی]]، [[نماز]] می گزاردند. | |
| − | + | ||
| + | مشهور است که ابورافع با پیامبر به [[مدینه]] هجرت نکرد، بلکه تا [[جنگ بدر]] در مکه ماند و پس از آن در مدینه به پیامبر پیوست؛ اما روایتی دیگر<ref name=":0">رجال نجاشی، ص۴.</ref> ناقض این قول است. | ||
| + | |||
| + | پس از ورود به مدینه، پیامبر مولاة خود سَلمى را به [[ازدواج]] او درآورد، و [[عبیدالله بن ابی رافع|عبیدالله]] از او زاده شد.<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۵۵. </ref> ابورافع پس از مهاجرت به مدینه، در همۀ جنگها حضور داشت و از نزدیکان و یاران پیامبر اسلام(ص) به شمار می رفت، چنان که حضرت رسول دربارۀ او فرمود: «هر پیامبری امینی دارد و امین من ابورافع است».<ref>نک: قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۱، ص۷۷.</ref> | ||
| + | |||
| + | ابورافع پس از [[رحلت پیامبر اسلام|رحلت پیامبر]](ص)، ملازمت [[امام علی علیه السلام|امام علی]](ع) را اختیار کرد و همراهش بود تا [[خلافت]] به وی رسید. وقتی [[معاویه]] در [[شام]] و [[طلحة بن عبیدالله|طلحه]] و [[زبیر]] در [[بصره]] با خلافت امام علی(ع) به مخالفت برخاستند، ابورافع گفت که پیامبر اسلام این واقعه را پیش از این به او خبر داده و فرموده بود که علی(ع) بر [[حق]] است و مخالفان او بر [[باطل]] اند. | ||
| + | |||
| + | او در ۸۵ سالگی زمین و خانه اش را در خیبر و مدینه فروخت و در رکاب امام علی(ع) به [[کوفه]] مهاجرت کرد.<ref name=":0" /> در همین اوقات بود که می گفت «سپاس خدای را که به منزلتی دست یافتم که هیچ‌کس به آن نرسید، زیرا دو [[بیعت]] کردم: [[بیعت عقبه|عقبه]] و [[بیعت رضوان|رضوان]]؛ و به سوی دو [[قبله]] نماز گزاردم و سه بار هجرت کردم».<ref name=":0" /> | ||
| + | |||
| + | ابورافع در کوفه از سوی امام علی(ع) به خزانه‌داری [[بیت المال]] منصوب شد و دو فرزندش [[عبیدالله بن ابی رافع|عبیدالله]] و [[علی بن ابی رافع|علی]] نیز به دبیری و کتابت برای امام پرداختند.<ref> عدة علماء، الأصول الستة عشر، ۱۴۲۳ق، ص۱۷۱. </ref> او در جنگهای دوران خلافت امام علی علیه السلام در کنار آن حضرت بود.<ref> موحد ابطحی، تهذیب المقال، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۶۷.</ref> | ||
| + | |||
| + | بر اساس روایتی، ابورافع تا روزگار [[امام حسن]](ع) زنده بود و پس از [[شهادت امام علی علیه السلام|شهادت امیرالمؤمنین]](ع) همراه امام حسن(ع) به مدینه بازگشت. اگر این روایت درست باشد باید پنداشت که در آن هنگام سن او از ۹۰ در گذشته بود. پس از بازگشت به مدینه، چون ابورافع قبلاً زمین و خانۀ خود را فروخته بود، امام حسن(ع) نیمی از خانۀ امام علی(ع) و یک قطعه زمین در اطراف مدینه به اقطاع به او داد که پس از مرگ او، فرزندش عبیدالله آن را به ۰۰۰’۱۷۰ درهم فروخت.<ref name=":0" /> | ||
| + | |||
| + | در مورد تاریخ درگذشت ابورافع اختلاف است. برخی مرگ او را در سال شهادت امام علی(ع) نوشته اند. [[محمد بن عمر واقدی|واقدی]] می گوید: او کمی پیش از [[عثمان]] یا کمی بعد از او درگذشته است. برخی نیز تاریخ مرگ او را در روزگار خلافت امام علی(ع) دانسته اند،<ref>ابن حجر عسقلانی، الاصابة، ج۴، ص۶۷.</ref> اما چنانکه اشاره شد یکی از روایات [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] بر پیوند او با امام حسن(ع) تأکید دارد. | ||
| + | |||
| + | ==جایگاه علمی== | ||
| + | ابورافع به جمع‌آوری و تدوین و تبویب [[احادیث]] همت گماشت و کتاب «السنن والاحکام والقضایا» را گردآوری کرد. ظاهراً در [[تاریخ اسلام]]، او نخستین کسی است که کتاب [[فقه|فقهی]] نوشته است. این کتاب شامل باب های: [[نماز]]، [[روزه]]، [[حج]]، [[زکات]] و [[قضاوت|قضاء]] است و در آن از [[امام علی]](ع) روایت شده است. برای وى كتابهاى ديگرى با عناوين «أقضية أميرالمؤمنين»، «كتاب الديات» و جز آن نیز ذکر شده؛ گرچه عالمانى بر اين باورند كه همه اينها، ابواب و فصول همان كتاب بزرگ «السنن» بوده است. | ||
| + | |||
| + | از ابورافع روایتهای فراوانی به وسیلۀ فرزندان و همسرش سَلْمیٰ و دیگران نقل شده است. مسلمانان و به ویژه [[شیعه|شیعیان]] ابورافع را در شمار راویان «ثقه» قرار داده اند. [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] ابورافع را در زمرۀ سلف صالح بر شمرده است.<ref>رجال نجاشی، ص ۲-۳.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| − | <references/> | + | <references /> |
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * | + | |
| − | * | + | *[https://www.cgie.org.ir/fa/article/237576/%D8%A2%D9%84-%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%B9 "آل ابی رافع"، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]. |
| + | *مأخذشناسی رجال شیعه، رسول طلائیان. | ||
| + | *دانشنامه امیرالمؤمنین علیه‌السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ص ۵۱-۵۳. | ||
| + | {{سنجش کیفی | ||
| + | |سنجش=شده | ||
| + | |شناسه= خوب | ||
| + | |عنوان بندی مناسب= خوب | ||
| + | |کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب | ||
| + | |رعایت سطح مخاطب عام= خوب | ||
| + | |رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب | ||
| + | |جامعیت= خوب | ||
| + | |رعایت اختصار= خوب | ||
| + | |سیر منطقی= خوب | ||
| + | |کیفیت پژوهش= خوب | ||
| + | |رده=دارد | ||
| + | }} | ||
[[رده:اصحاب اهل البیت علیهم السلام]] | [[رده:اصحاب اهل البیت علیهم السلام]] | ||
| + | [[رده:اصحاب پیامبر]] | ||
| + | [[رده:اصحاب امام علی علیه السلام]] | ||
| + | [[رده:اصحاب امام حسن علیه السلام]] | ||
[[رده:علمای قرن اول]] | [[رده:علمای قرن اول]] | ||
| − | [[رده: | + | [[رده:راویان حدیث]] |
| + | [[رده: مقاله های مرتبط به دانشنامه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۱ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۰۷:۵۴
«ابورافع اسلم» (متوفای پس از ۴۰ ق)، از صحابه معروف پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) و آزاد کرده ایشان است. او در زمان حکومت امام علی (علیه‌السلام) نیز از شیعیان و یاران آن حضرت بشمار می‌رفت و در کوفه خزانه‌دار بیت‌المال بود. ابورافع از پيشتازان در تأليف و تدوين حدیث بوده و کتاب «السنن والاحکام والقضایا» از آثار اوست.
محتویات
زندگی‌نامه
ابورافع، بزرگ و بنیادگذار خاندان «آلِ ابی رافِع»، از خاندانهای بزرگ شیعه و نخستین کسانی که اسلام آوردند، بود.
دربارۀ نام ابورافع اختلاف‌نظر است و در کتابهای گوناگون نامهایی چون اَسْلَم، ابراهیم، سِنان، صالح، یزید، یَسار و عبدالرّحمن را برای او یاد کرده اند، ولی بیشتر نام او را اسلم دانسته اند.[۱] ابورافع نخست بردۀ عباس بن عبدالمطلب عموی پیامبر (ص) بود و عباس او را به پیامبر بخشید. چون ابورافع خبر مسلمان شدن عباس بن عبدالمطلب را به پیامبر داد، رسول اکرم(ص) او را به مژدگانی این پیام آزاد کرد.[۲]
ابورافع در همان سالهای آغاز دعوت پیامبر در مکه پیش از هجرت مسلمان شد.[۳] او از جمله کسانی بود که برای فرار از ستم کفار قریش، با جعفر بن ابی‌طالب به حبشه مهاجرت کرد.[۴] تاریخ اسلام آوردنِ او دانسته نیست، ولی گفته اند زمانی مسلمان شد که هنوز مسلمانان به سوی مسجدالاقصی، نماز می گزاردند.
مشهور است که ابورافع با پیامبر به مدینه هجرت نکرد، بلکه تا جنگ بدر در مکه ماند و پس از آن در مدینه به پیامبر پیوست؛ اما روایتی دیگر[۵] ناقض این قول است.
پس از ورود به مدینه، پیامبر مولاة خود سَلمى را به ازدواج او درآورد، و عبیدالله از او زاده شد.[۶] ابورافع پس از مهاجرت به مدینه، در همۀ جنگها حضور داشت و از نزدیکان و یاران پیامبر اسلام(ص) به شمار می رفت، چنان که حضرت رسول دربارۀ او فرمود: «هر پیامبری امینی دارد و امین من ابورافع است».[۷]
ابورافع پس از رحلت پیامبر(ص)، ملازمت امام علی(ع) را اختیار کرد و همراهش بود تا خلافت به وی رسید. وقتی معاویه در شام و طلحه و زبیر در بصره با خلافت امام علی(ع) به مخالفت برخاستند، ابورافع گفت که پیامبر اسلام این واقعه را پیش از این به او خبر داده و فرموده بود که علی(ع) بر حق است و مخالفان او بر باطل اند.
او در ۸۵ سالگی زمین و خانه اش را در خیبر و مدینه فروخت و در رکاب امام علی(ع) به کوفه مهاجرت کرد.[۵] در همین اوقات بود که می گفت «سپاس خدای را که به منزلتی دست یافتم که هیچ‌کس به آن نرسید، زیرا دو بیعت کردم: عقبه و رضوان؛ و به سوی دو قبله نماز گزاردم و سه بار هجرت کردم».[۵]
ابورافع در کوفه از سوی امام علی(ع) به خزانه‌داری بیت المال منصوب شد و دو فرزندش عبیدالله و علی نیز به دبیری و کتابت برای امام پرداختند.[۸] او در جنگهای دوران خلافت امام علی علیه السلام در کنار آن حضرت بود.[۹]
بر اساس روایتی، ابورافع تا روزگار امام حسن(ع) زنده بود و پس از شهادت امیرالمؤمنین(ع) همراه امام حسن(ع) به مدینه بازگشت. اگر این روایت درست باشد باید پنداشت که در آن هنگام سن او از ۹۰ در گذشته بود. پس از بازگشت به مدینه، چون ابورافع قبلاً زمین و خانۀ خود را فروخته بود، امام حسن(ع) نیمی از خانۀ امام علی(ع) و یک قطعه زمین در اطراف مدینه به اقطاع به او داد که پس از مرگ او، فرزندش عبیدالله آن را به ۰۰۰’۱۷۰ درهم فروخت.[۵]
در مورد تاریخ درگذشت ابورافع اختلاف است. برخی مرگ او را در سال شهادت امام علی(ع) نوشته اند. واقدی می گوید: او کمی پیش از عثمان یا کمی بعد از او درگذشته است. برخی نیز تاریخ مرگ او را در روزگار خلافت امام علی(ع) دانسته اند،[۱۰] اما چنانکه اشاره شد یکی از روایات نجاشی بر پیوند او با امام حسن(ع) تأکید دارد.
جایگاه علمی
ابورافع به جمع‌آوری و تدوین و تبویب احادیث همت گماشت و کتاب «السنن والاحکام والقضایا» را گردآوری کرد. ظاهراً در تاریخ اسلام، او نخستین کسی است که کتاب فقهی نوشته است. این کتاب شامل باب های: نماز، روزه، حج، زکات و قضاء است و در آن از امام علی(ع) روایت شده است. برای وى كتابهاى ديگرى با عناوين «أقضية أميرالمؤمنين»، «كتاب الديات» و جز آن نیز ذکر شده؛ گرچه عالمانى بر اين باورند كه همه اينها، ابواب و فصول همان كتاب بزرگ «السنن» بوده است.
از ابورافع روایتهای فراوانی به وسیلۀ فرزندان و همسرش سَلْمیٰ و دیگران نقل شده است. مسلمانان و به ویژه شیعیان ابورافع را در شمار راویان «ثقه» قرار داده اند. نجاشی ابورافع را در زمرۀ سلف صالح بر شمرده است.[۱۱]
پانویس
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۶۵۶.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۶۵۶.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۶۵۶.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۴۱۸ق، ص۵.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ رجال نجاشی، ص۴.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۵۵.
- ↑ نک: قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۱، ص۷۷.
- ↑ عدة علماء، الأصول الستة عشر، ۱۴۲۳ق، ص۱۷۱.
- ↑ موحد ابطحی، تهذیب المقال، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۶۷.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، الاصابة، ج۴، ص۶۷.
- ↑ رجال نجاشی، ص ۲-۳.
منابع
- "آل ابی رافع"، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- مأخذشناسی رجال شیعه، رسول طلائیان.
- دانشنامه امیرالمؤمنین علیه‌السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ص ۵۱-۵۳.
