حسن بن متیل قمی: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) جز (مهدی موسوی صفحهٔ حسن بن متيل قمي را به حسن بن متیل قمی منتقل کرد) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | حسن بن متیل | |
| − | + | ==ولادت و خاندان == | |
| − | حسن بن | + | حسن بن متيل، تقريباً در آغاز سده سوم هجري در خاندان [[شیعه|شيعي]] و ظاهراً در [[قم]] به دنيا آمد. پدرش را «متيل» نام برده‌اند. این كلمه به دو گونه ضبط شده است: [[علامه حلی|علامه حلي]] «مَتيل» ضبط نموده است؛ ولي شاگرد برجسته او، [[ابن داوود حلی|ابن داود حلّي]]، «مُتيّل» قرائت كرده است.<ref> تنقيح المقال، ج 1، ص 240.</ref> در اين كه آيا وي [[محدث]] بوده و چه فعاليت‌هايي داشته؟ در كتب تراجم اشاره‌اي نشده است.<ref> رجال نجاشي، ص 49، چاپ جامعه مدرسين قم؛ رجال [[شيخ طوسي]]، ص 469؛ مجمع الرجال قهپايي، ج 1، ص 143 و چندين منبع ديگر.</ref> |
| − | + | درباره «دقّاق» كه لقب مشهور حسن بن متيل است، گفته شده: از آنجا كه اين كلمه به معني «فروشنده آرد» است، پس احتمالاً او يا پدرش به اين كار اشتغال داشته‌اند.<ref> همان.</ref> | |
| − | + | از جمله دلايل قمی بودن اين راوي اين است که اولاً، [[جعفر بن محمد قولویه|جعفر بن قولويه قمی]]،[[جعفر بن محمد قولویه|]]<ref> غيبت شيخ طوسي، ص 367.</ref> [[شیخ طوسی|شيخ طوسي]]،<ref> رجال طوسي، ص 469.</ref> [[عبدالله مامقانی|علامه ممقاني]] و... از وي به «قمي» نام برده‌اند.<ref> معجم رجال الحديث، ج 5، ص 88 و طبقات الفقهاء، ج 4، ص 151.</ref> ثانياً معروف‌ترين استادان و شاگردانش، قمی بوده‌اند؛ همانند [[احمد بن محمد بن خالد برقى|احمد بن محمد بن خالد برقي]] و [[محمد بن حسن بن ولید|محمد بن حسن بن وليد قمي]]. | |
| − | + | از مجموع روايات برمی‌‌آيد كه خاندان متيل از خاندان‌هاي معروف شيعي بوده و انسان‌هاي برجسته، پروا پيشه و ولايت‌مداري از اين خاندان برخاسته‌اند. | |
| − | + | ==استادان == | |
| − | + | معروف‌ترين استادان حسن بن متيل قمي عبارتند از: | |
| − | + | *1- [[احمد بن محمد بن خالد برقى|احمد بن محمد بن خالد برقي قمي]]؛ | |
| − | * | + | *2- محمد بن حسين بن ابي الحطاب؛ |
| − | * | + | *3- [[یعقوب بن یزید قمی|يعقوب بن يزيد انباري]]؛ |
| − | * | + | *4- [[سهل بن زیاد آدمی|سهل بن زياد آدمي]]؛ |
| − | + | *5- محمد بن حسان رازي؛ | |
| − | + | *6- [[احمد بن محمد بن عیسی اشعری|احمد بن محمد بن عيسي قمي]]؛ | |
| − | + | *7- محمد بن احمد العلوي؛ | |
| − | + | *8- [[عمران بن موسی اشعری قمی|عمران بن موسي اشعري قمي]]؛ | |
| − | + | *9- محمد بن عبدالله مهران؛ | |
| − | + | *10- [[حسن بن علی بن فضال|حسن بن علي بن فضال]].<ref> طبقات اعلام الشيعه در قرن چهارم ق؛ [[اعيان الشيعه]]، ج 5، ص 232؛ جامع الروات؛ ج 1، ص 221 والجامع في الرجال، ص 540.</ref> | |
| − | + | ==شاگردان == | |
| − | + | حسن بن متيل نيز همانند بسياري از [[محدث|محدثان]]، پس از بهره جستن از خرمن دانش و فضل بزرگان [[حدیث|حديث]]، اندوخته‌هاي خويش را در اختيار پيروان و شيفتگان مكتب امامان شيعه نهاد. تعدادي از شاگردان ابن متیل عبارتند از: | |
| − | * | + | *1- [[محمد بن حسن بن ولید|محمد بن حسن بن وليد قمي]] (م، 343 ق)؛ از محدثان بلندمرتبه شيعه و از استادان بنام [[شيخ صدوق]] است.<ref> تهذيب شيخ طوسي، ج 6، ص 86 و من لايحضره الفقيه، بخش مشيخه، ج 4، ص 78.</ref> |
| − | * | + | *2- حمزة بن قاسم، معروف به ابويعلي؛ وي يكي از نوادگان [[حضرت عباس علیه السلام|حضرت ابوالفضل]] علیه‌السلام است. |
| − | * | + | *3- [[محمد بن قولویه|محمد بن قولويه قمي]]؛ وي پدر [[جعفر بن محمد قولویه|جعفر بن محمد بن قولويه]]، صاحب كتاب [[کامل الزیارات (کتاب)|كامل الزيارات]] است. |
| − | * | + | *4- محمد بن حسن بن متيل (فرزندش)؛ |
| − | * | + | *5- [[محمد بن حسن صفار|محمد بن حسن صفار قمي]].<ref> معجم الرجال، ج 5، ص 88.</ref> |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==حسن بن متيل قمي از دیدگاه علما== | ==حسن بن متيل قمي از دیدگاه علما== | ||
| سطر ۱۳۸: | سطر ۱۰۲: | ||
با واسطه از امام صادق علیه‌السلام روايت می‌‌كند: آن كس كه دو روزش همانند باشد و در زندگي از نظر معنوي پيشرفت نكند، زيان ديده است و كسي كه روز بعدش از روز قبل بهتر باشد، او سود برده و كسي كه روز بعدش از روز قبلش بدتر باشد، او ملعون است...<ref> همان، ج 16، ص 94.</ref> | با واسطه از امام صادق علیه‌السلام روايت می‌‌كند: آن كس كه دو روزش همانند باشد و در زندگي از نظر معنوي پيشرفت نكند، زيان ديده است و كسي كه روز بعدش از روز قبل بهتر باشد، او سود برده و كسي كه روز بعدش از روز قبلش بدتر باشد، او ملعون است...<ref> همان، ج 16، ص 94.</ref> | ||
| − | ==پانویس == | + | ==پانویس== |
<references /> | <references /> | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
نسخهٔ ۲۷ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۸:۲۸
حسن بن متیل
محتویات
ولادت و خاندان
حسن بن متيل، تقريباً در آغاز سده سوم هجري در خاندان شيعي و ظاهراً در قم به دنيا آمد. پدرش را «متيل» نام برده‌اند. این كلمه به دو گونه ضبط شده است: علامه حلي «مَتيل» ضبط نموده است؛ ولي شاگرد برجسته او، ابن داود حلّي، «مُتيّل» قرائت كرده است.[۱] در اين كه آيا وي محدث بوده و چه فعاليت‌هايي داشته؟ در كتب تراجم اشاره‌اي نشده است.[۲]
درباره «دقّاق» كه لقب مشهور حسن بن متيل است، گفته شده: از آنجا كه اين كلمه به معني «فروشنده آرد» است، پس احتمالاً او يا پدرش به اين كار اشتغال داشته‌اند.[۳]
از جمله دلايل قمی بودن اين راوي اين است که اولاً، جعفر بن قولويه قمی،[۴] شيخ طوسي،[۵] علامه ممقاني و... از وي به «قمي» نام برده‌اند.[۶] ثانياً معروف‌ترين استادان و شاگردانش، قمی بوده‌اند؛ همانند احمد بن محمد بن خالد برقي و محمد بن حسن بن وليد قمي.
از مجموع روايات برمی‌‌آيد كه خاندان متيل از خاندان‌هاي معروف شيعي بوده و انسان‌هاي برجسته، پروا پيشه و ولايت‌مداري از اين خاندان برخاسته‌اند.
استادان
معروف‌ترين استادان حسن بن متيل قمي عبارتند از:
- 2- محمد بن حسين بن ابي الحطاب؛
- 4- سهل بن زياد آدمي؛
- 5- محمد بن حسان رازي؛
- 7- محمد بن احمد العلوي؛
- 9- محمد بن عبدالله مهران؛
شاگردان
حسن بن متيل نيز همانند بسياري از محدثان، پس از بهره جستن از خرمن دانش و فضل بزرگان حديث، اندوخته‌هاي خويش را در اختيار پيروان و شيفتگان مكتب امامان شيعه نهاد. تعدادي از شاگردان ابن متیل عبارتند از:
- 1- محمد بن حسن بن وليد قمي (م، 343 ق)؛ از محدثان بلندمرتبه شيعه و از استادان بنام شيخ صدوق است.[۸]
- 2- حمزة بن قاسم، معروف به ابويعلي؛ وي يكي از نوادگان حضرت ابوالفضل علیه‌السلام است.
- 3- محمد بن قولويه قمي؛ وي پدر جعفر بن محمد بن قولويه، صاحب كتاب كامل الزيارات است.
- 4- محمد بن حسن بن متيل (فرزندش)؛
حسن بن متيل قمي از دیدگاه علما
نجاشي می‌‌گويد: «حسن بن متيل چهره برجسته و مشهور عالمان شيعه است. او بسيار روايت می‌‌كند».[۱۰]
علامه سيد محسن امين، از علامه حلی نقل كرده است: «حديثي كه حسن بن متيل در سلسله اسنادش قرار دارد، به شرط اين كه ساير راويان موجه باشند، عنوان «صحيح» می‌‌يابد».
اين سخن علامه و نيز سخن نجاشي حكايت‌گر وجاهت و وثاقت اين محدث والامقام است. همچنين به گفته برخي از رجال شناسان، وي از مشايخ و بزرگان اجازه است و شأن و منزلت آنان بيش از آن است كه گفته شود ثقه‌اند.[۱۱]
تأليفات ایشان
با آن كه گفته‌اند حسن بن متيل بخش بزرگي از اصول و مصنفات عالمان شيعي را، روايت كرده. ولي از او فقط يك اثر به نام «النوادر» به جاي مانده است كه نجاشي و طوسي به آن اشاره كرده‌اند.[۱۲]
نام اين بزرگوار در كتاب‌هاي حديثي، به ويژه در روايات مربوط به زيارت امام حسين علیه‌السلام، فراوان به چشم می‌‌آيد. از اين محدث فرزانه، حدود صد روايت نقل شده است.[۱۳]
وفات حسن بن متيل قمي
سرانجام اين محدث گرانقدر نيز رخ به نقاب خاك كشيد؛ اما زمان و محل رحلت او آشكار نيست. شايد او هم مانند ده‌ها محدث شيعي در جوار بارگاه ملكوتي حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها آرميده باشد.
روایات حدیث
در پايان اين نوشتار، شايسته است نمونه‌اي از احاديثي كه حسن بن متيل روايت كرده، نقل شود.
فضيلت زيارت سيدالشهداء علیه‌السلام
حسن بن متيل با واسطه از امام محمدباقر علیه‌السلام نقل كرده است: شيعيان ما را به زيارت حضرت امام حسين علیه‌السلام امر كنيد؛ چون زيارت آن بزرگوار رزق را زياد، عمر را دراز و از رخدادهاي تلخ جلوگيري می‌‌كند. زيارت سيدالشهداء علیه‌السلام بر هر مؤمني كه امامت و رهبري اهل بيت را باور دارد، لازم است.[۱۴]
نماز زائر امام حسين علیه‌السلام
همچنين وي از حضرت امام صادق علیه‌السلام روايت كرده: امام پاك و طيب را زيارت كن و نمازهايت را نزد آن حضرت تمام بخوان (حتي اگر ده روز قصد نكردي) به امام عرض كردم: نماز را تمام بخوانم؟! فرمود: تمام بخوان! گفتم: گويا بعضي از شيعيان نظرشان بر نماز دو ركعتي است.
امام فرمود: اين سخن را كساني می‌‌گويند كه ايمان و باورهاي ديني‌شان ضعيف است.[۱۵]
حق رسول الله صلی الله علیه و آله
روايت می‌‌كند از حضرت امام صادق علیه‌السلام كه فرمود: اگر يكي از شما، روزگاري حج به جاي آورد، اما اباعبدالله الحسين را زيارت نكند، او حقي از حقوق رسول الله صلی الله علیه و آله را ترك كرده است؛ چون اداي حق رسول الله بر هر مسلماني واجب است.[۱۶]
زيارت مؤمنان
باز همو روايت می‌‌كند از حضرت امام كاظم علیه‌السلام که فرمود: كساني كه توان و تمكن ندارند به زيارت ما بيايند، قبرهاي برادران ديني و نيك سرشت ما را زيارت كنند؛ چه، براي اين زيارت كننده ثواب زيارت ما نوشته می‌‌شود. آن كس كه نمی‌‌تواند با ما صله رحم كند، برادر شايسته و مؤمنش را زيارت كند تا ثواب صله رحم با ما به او داده شود.[۱۷]
اهميت نماز
همچنين از حضرت اميرمؤمنان علي علیه‌السلام روايت می‌‌كند: هنگامی كه انسان نماز می‌‌خواند، بدن او و لباس‌ها و هر چيزي كه نزديك او هست، خداي را تسبيح می‌‌كنند.[۱۸]
شكيبايي در هنگام مصيبت
حسن بن متيل از محمد بن عبدالله كوفي نقل كرد: هنگامی كه اسماعيل فرزند امام صادق علیه‌السلام در آستانه مرگ بود، ديدند كه امام صادق علیه‌السلام بسيار می‌‌گريد؛ چون اسماعيل از دنيا رفت، امام صادق علیه‌السلام يك پيراهن تميز يا نو پوشيد و بسيار معمولي به امر و نهي ديگران پرداخت. بعضي دچار شگفتي شدند و به امام گفتند: شما چنان اندوهگين بوديد كه ما گمان می‌‌كرديم تا چند روز، حال شما منقلب خواهد بود و ما نمی‌‌توانيم از محضر پاك شما بهره ببريم!
در پاسخ فرمود: تا زماني كه بر ما اهل بيت غم و مصيبتي وارد نشده، به درگاه خداوند متعال ناله می‌‌كنيم؛ ولي چون مصيبت بر ما وارد شد، شكيبايي می‌‌كنيم.[۱۹]
مراقبت
با واسطه از امام صادق علیه‌السلام روايت می‌‌كند: آن كس كه دو روزش همانند باشد و در زندگي از نظر معنوي پيشرفت نكند، زيان ديده است و كسي كه روز بعدش از روز قبل بهتر باشد، او سود برده و كسي كه روز بعدش از روز قبلش بدتر باشد، او ملعون است...[۲۰]
پانویس
- ↑ تنقيح المقال، ج 1، ص 240.
- ↑ رجال نجاشي، ص 49، چاپ جامعه مدرسين قم؛ رجال شيخ طوسي، ص 469؛ مجمع الرجال قهپايي، ج 1، ص 143 و چندين منبع ديگر.
- ↑ همان.
- ↑ غيبت شيخ طوسي، ص 367.
- ↑ رجال طوسي، ص 469.
- ↑ معجم رجال الحديث، ج 5، ص 88 و طبقات الفقهاء، ج 4، ص 151.
- ↑ طبقات اعلام الشيعه در قرن چهارم ق؛ اعيان الشيعه، ج 5، ص 232؛ جامع الروات؛ ج 1، ص 221 والجامع في الرجال، ص 540.
- ↑ تهذيب شيخ طوسي، ج 6، ص 86 و من لايحضره الفقيه، بخش مشيخه، ج 4، ص 78.
- ↑ معجم الرجال، ج 5، ص 88.
- ↑ رجال نجاشي، ص 49 و رجال علامه حلي، ص 42.
- ↑ اعيان الشيعه، ج 5، ص 233.
- ↑ رجال نجاشي، ص 49 و فهرست طوسي، ص 53، چاپ رضي، قم.
- ↑ بانك اطلاعات دفتر تبليغات اسلامی قم و معجم الرجال، ج 5، ص 88.
- ↑ وسائل الشيعه، ج 14، آل البيت، قم.
- ↑ تهذيب، ج 6، ص 48.
- ↑ وسائل الشيعه، ج 4، ص 446، باب 63.
- ↑ همان.
- ↑ همان، ج 4، ص 465، باب 63.
- ↑ همان، ج 3، ص 276، باب 85، حديث 5.
- ↑ همان، ج 16، ص 94.
منابع
ابوالحسن رباني سبزواري, ستارگان حرم، جلد 13، صفحه 288 تا 297
