سید محمد حجت کوه کمری: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{خوب}} | {{خوب}} | ||
| − | '''آیت الله سید محمد حجت کوه‌کمری''' (۱۳۷۲-۱۳۱۰ ق) | + | '''آیت الله سید محمد حجت کوه‌کمری''' (۱۳۷۲-۱۳۱۰ ق)، از [[فقیه|فقها]] و مراجع تقلید [[شیعه]] در قرن چهاردهم هجری است. او یکی از شاگردان برجسته [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|آیة الله حائری یزدی]] بود و پس از ایشان، سمت [[مرجعیت]] عالم تشیع و مدیریت [[حوزه علمیه قم|حوزه علمیه قم]] را به عهده داشت. بنای مدرسه حجتیه در [[قم]] از جمله خدمات اوست. |
| − | او یکی | + | {{شناسنامه عالم |
| + | ||نام کامل = سید محمد حجت کوه‌کمری | ||
| + | ||تصویر= [[پرونده:حجت کوه کمری.jpg|230px]] | ||
| + | ||زادروز = ۱۳۱۰ قمری | ||
| + | |زادگاه = [[تبریز|تبریز]] | ||
| + | |وفات = ۱۳۷۲ قمری | ||
| + | |مدفن = [[قم]] | ||
| + | |اساتید = [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|آیة الله حائری یزدی]]، [[سید محمدکاظم طباطبائی یزدی|سید محمدکاظم یزدى]]، [[شیخ الشریعه اصفهانی|شیخ شریعت اصفهانى]]، [[میرزا محمدحسین نائینی|میرزا حسین نائینى]]،... | ||
| + | |شاگردان = [[شیخ مرتضى حائرى یزدی|شیخ مرتضى حائرى]]، [[علامه طباطبایى|سید محمدحسین طباطبایى]]، [[سید محمد محقق داماد|سید محمد محقق داماد]]،... | ||
| + | |آثار = رساله استصحاب، کتاب البیع، جامع الاحادیث و الاصول، حاشیه بر [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الاصول]]، لوامع الآثار الضروریة، مستدرک المستدرکات،... | ||
| + | }} | ||
| + | ==ولادت و نسب== | ||
| − | + | سید محمدحجت کوه کمری در ماه [[شعبان]] ۱۳۱۰ هجرى قمرى در منطقه کوه کمر [[تبریز|تبریز]] متولد شد. او از [[سادات]] حسینى است و نسبش با ۲۵ واسطه به [[امام سجاد علیه السلام|امام سجاد]] علیه السلام می‌رسد.<ref>فقهای نامدار شیعه، عقیقی بخشایشی</ref> پدرش سید على، که خود اهل فضل و دانش و کمالات معروف عصر خویش بود، از دوران کودکى تربیت فرزندش را به عهده گرفت. | |
| − | + | ==تحصیلات و استادان== | |
| − | + | نخستین مکتب درسى و محفل تربیتى سید محمد حجت محضر پر از صفا و معنویت پدرش بود. او در زادگاه خویش به جهت ذکاوت و هوش سرشار توانست در اندک زمان علاوه بر [[ادبیات عرب|ادبیات]] معمول و مقدمات [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]]، با علوم عقلى و [[ریاضی|ریاضیات]] نیز آشنا شود. آقا سید محمد علاوه بر این علوم، در علم [[طب]] که معروف به طب قدیم بود وارد شد و آن را فراگرفت. همچنین وى با علم فیزیک و شیمى نیز در همان دوران جوانى آشنا گردید. | |
| − | + | چنانچه از گفته هاى خود آقاى حجت برمى آید، وى براى فراگیرى برخى از کتب حوزه نزد استاد حاضر نشده است بلکه با مطالعه خویش توانسته حتى آن را تدریس کند. آقاى رازى از زبان وى مى گوید: به حقیر فرمودند همه شرح کبیر موسوم «[[ریاض المسائل (کتاب)|ریاض]]» [[سید علی طباطبایی|سید على طباطبایی]] را در نزد پدر خود در [[تبریز]] خواندم و جلدین [[شرح لمعه]] را با مطالعه تنها یعنى بدون این که نزد استاد خوانده باشم، دو دوره در تبریز درس گرفتم و پس از تکمیل سطوح به [[نجف]] اشرف عزیمت نمودم.<ref> همان.</ref> | |
| − | + | وى در سال ۱۳۳۰ هجرى قمرى در ۲۰ سالگى بود که راهى [[حوزه علمیه]] نجف گردید و در آن دیار نیز آن چه که در توان داشت براى رسیدن به منزلت عالى علمى و معنوى بکار گرفت. اساتیدى که آیت الله حجت در نجف در محفل درس آن ها حاضر گشت عبارتند از: | |
| − | + | *آیت الله [[سید محمدکاظم طباطبائی یزدی|سید محمدکاظم یزدى]] صاحب [[عروة الوثقى (کتاب)|عروه]]، (استاد [[فقه]]) | |
| + | *آیت الله آقا [[سید ابوتراب خوانساری|سید ابوتراب خوانسارى]]، (استاد [[حدیث]] و [[علم رجال|رجال]]) | ||
| + | *آیت الله [[شیخ الشریعه اصفهانی|شیخ شریعت اصفهانى]] | ||
| + | *آقا شیخ على گنابادى | ||
| + | *[[میرزا محمدحسین نائینی|میرزا حسین نائینى]] | ||
| + | *آیت الله سید جلیل فیروز آبادى | ||
| + | *آیت الله [[آقا ضیاءالدین عراقی|آقا ضیاءالدین عراقى]].<ref> ریحانة الادب، ج۲، ص۲۴.</ref> | ||
| − | + | مدت اقامت سید محمد حجت در حوزه علمیه [[نجف]] ۲۰ سال طول کشیده است. وى در این مدت هم دوره هاى تحصیل را در علوم مختلف به پایان رسانده و هم به منزلت بزرگ علمى نائل مى شود و در اواخر در حوزه نجف مسجد [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصارى]] و مقبره [[میرزا محمدحسن شیرازی|میرزاى شیرازى]] شاهد درس باشکوه ایشان بوده است. آیت الله حجت در سال ۱۳۴۹ هجرى قمرى به جهت بیمارى و ناراحتى هاى جسمى به [[ایران|ایران]] بازمى گردد. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | آیت الله حجت در حوزه علمیه نجف، از بزرگانى چون شیخ الشریعه اصفهانى، حاج میرزا حسین نائینى، [[سید ابوالحسن اصفهانی|سید ابوالحسن اصفهانى]]، سید محمد فیروزآبادى، [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|شیخ عبدالکریم حائرى]] و شیخ ضیاءالدین عراقى اجازه [[اجتهاد]] و [[اجازه (علم الحدیث)|اجازه]] نقل روایتى نیز داشتند.<ref> علماء معاصرین، خیابانى، ص ۲۱۵.</ref> | |
| + | ==تدریس و شاگردان== | ||
| − | + | در سال ۱۳۴۹ قمرى آیت الله سید محمد حجت در [[قم]] اقامت گزید<ref> علماء معاصرین، خیابانى، ص ۲۱۴.</ref> و تدریس در این حوزه را آغاز نمود. در آن روزگار [[حوزه علمیه قم]] در سرآغاز شکوفایى خود قرار داشت و در رأس این حوزه علمیه انسان بزرگ و عالم اندیشمندی چون [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|آیت الله حائری]] قرار گرفته و این حوزه در سایه توجه و تلاش هاى ایشان مى رفت که از غربت عزلت در فراموشى بار دیگر در جهان اسلام مطرح شود و نامش شهره عالم گردد. | |
| − | + | آیت الله حائرى که از سال ۱۳۴۰ هجرى قمرى مشغول سامان دادن این حوزه بود، توانسته بود کارهاى بسیار اساسى را انجام دهد. لیکن این براى آیت الله حائرى به معناى پایان یافتن مسئولیت نبود بلکه براى ایشان که هنوز به عظمت حوزه علمیه قم مى اندیشید، حضور اساتیدى چون آیت الله حجت که تجربه تدریس و تربیت سال هاى متمادى حوزه علمیه [[نجف]] را داشت، بسیار مبارک و مغتنم بود، لذا آیت الله حائرى از همان ابتداى اقامت آیت الله حجت در قم با ایشان نسبت بسیار نزدیکى را برقرار مى سازد و آیت الله حجت در عین تدریس در حوزه، یکى از ملازمین و مشاورین آیت الله حائرى نیز قرار مى گیرد. | |
| − | |||
| − | + | آیت الله حجت کوه کمره ای چه در [[قم]] و چه در حوزه علمیه [[نجف]]، مورد توجه دوستداران علم و فضیلت بود و کسانى که از کیاست و هوش و استعداد برخوردار بودند از درک محضر ایشان غافل نمى شدند. آثار الحجه با تحلیل موقعیت علمى آیت الله حجت در حوزه علمیه قم مى نویسد: «پس از مرحوم [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|آیت الله حائرى]] (مؤسس حوزه) در میان زعماء گذشته حوزه علمیه قم، مرحوم آیت الله حجت از کسانى است که از حوزه تدریس فضلاى برجسته و دانشمندان بزرگ و علماى عالی مقام و مجتهدین عظام بیرون آمده و در شهرستان قم و [[حوزه علمیه]] و سایر شهرستان هاى دور و نزدیک [[ایران|ایران]] مشغول به تدریس و تصنیف و تألیف و خدمات دینى مى باشند». وى ۱۳۶ تن از شاگردان ایشان را که هر یک از علماى خدمتگذار و اساتید معروف بوده اند نام مى برد، از جمله: | |
| − | #حاج | + | #حاج سید یونس اردبیلى |
#آقا مهدى حائرى | #آقا مهدى حائرى | ||
| − | #حاج | + | #حاج سید مهدى انگجى |
| − | #حاج | + | #حاج سید مرتضى ایروانى |
| − | #حاج [[شیخ مرتضى حائرى یزدی| | + | #حاج [[شیخ مرتضى حائرى یزدی|شیخ مرتضى حائرى]] |
| − | #آقا | + | #آقا سید محسن حجت (فرزند ایشان) |
| − | #آقا | + | #آقا شیخ محسن مشکینى |
| − | #آقا حجت مهدى | + | #آقا حجت مهدى اراکى |
| − | #آقا | + | #آقا میرزا محمدعلى طباطبایى |
| − | #[[علامه | + | #[[علامه طباطبایى|سید محمدحسین طباطبایى]] (صاحب [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|المیزان]]) |
| − | # | + | #شیخ قربانعلى اعتمادى تبریزى |
| − | # | + | #میرزا محمد بنایى |
| − | #[[سید محمد محقق داماد| | + | #[[سید محمد محقق داماد|سید محمد محقق داماد]] |
| − | # | + | #شیخ عبدالحسن غروى تبریزى |
| − | #حاج | + | #حاج سید صادق لواسانى |
| − | #آقا | + | #آقا سید حسین بدلا |
| − | # | + | #شیخ اسدالله کاشانى |
| − | # | + | #شیخ احمد عراقى |
| − | # | + | #شیخ ابوطالب تجلیل |
| − | # | + | #شیخ محمدباقر عرفانى بیهودى.<ref> آثار الحجة،محمد رازى، ج۱، ص۱۹۴.</ref> |
| − | == آثار و تألیفات == | + | ==آثار و تألیفات== |
| − | + | آیت الله حجت در زمینه هاى گوناگون نیز کتاب هایى نگاشته اند و آثارى که از ایشان به جاى مانده است فراوان است. هر چند مجموعه آثار ایشان در دسترس نیست و نوشته هاى ایشان در موضوعات مختلف عبارتند از: | |
#رساله استصحاب، در [[اصول فقه|اصول]] | #رساله استصحاب، در [[اصول فقه|اصول]] | ||
| − | # | + | #کتاب البیع، در [[فقه]] |
| − | #جامع | + | #جامع الاحادیث و الاصول، در [[حدیث|حدیث]] و [[علم رجال|رجال]] |
| − | # | + | #حاشیه بر [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الاصول]] |
| − | # | + | #کتاب الصلوة |
| − | #لوامع الآثار | + | #لوامع الآثار الضروریة، در بررسى روایات نبویه در فروع و اصول |
| − | # | + | #مستدرک المستدرکات، در استدراک آن چه که از صاحب [[مستدرک الوسائل (کتاب)|مستدرک الوسائل]] به آن نپرداخته است. |
| − | # | + | #کتاب الوقف. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==فعالیتهای اجتماعی== | ==فعالیتهای اجتماعی== | ||
| − | [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی| | + | پس از رحلت [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|آیت الله حائرى]] در سال ۱۳۵۵ قمرى، آیت الله حجت کوه کمره اى از جمله سه تن از کسانى بود که آیت الله حائرى امور اداره [[حوزه علمیه قم]] را براى آن ها وصیت و سفارش کرده بود.<ref> آیینه دانشوارن، ریحان یزدى، ص ۵۳.</ref> چنانچه در کتاب علماى معاصرین آمده است، حاج شیخ عبدالکریم یزدى حائرى پیش از آن که بدرود جهان گفته باشد، آیت الله حجت را به [[نماز]] خواندن در جاى خود در مسجد حضرت تعیین و به وصایت و نیابت او در انجام کلیه امور مذهبى چند ماه پیش از وفات خود تنصیص فرمودند.<ref> علماء معاصرین، ملا على خیابانى، ص ۲۱۵.</ref> |
| − | |||
| − | چنانچه در | ||
| − | + | همچنین پس از رحلت آیت الله حائرى، [[مرجعیت]] آیت الله حجت نیز مطرح گردید. وى به لحاظ این که در زمان حیات آیت الله حائرى مورد توجه ایشان بود، مرحوم آیت الله حائرى احتیاطات خود را به ایشان ارجاع مى دادند. کم‌کم داراى مقلد شده تا فوت مرحوم حاج شیخ و پس از ایشان جمع کثیرى از مقلدین حاج شیخ به ایشان گرویدند.<ref> آثار الحجة، جلد ۱، ص ۱۱۳ با اندکى تغییر و تصرف.</ref> تا این که با رحلت آیت الله [[سید ابوالحسن اصفهانی|سید ابوالحسن اصفهانى]] و آیت الله [[سید حسین طباطبائی قمی|سید حسین قمى]]، مؤمنین از سراسر جهان اسلام به ایشان متوجه مى شوند. وى پس از [[آیت الله بروجردی|آیت الله بروجردى]] اولین مرجع عالم تشیع بود و میلیون‌ها [[شیعه]] از ایشان [[تقلید|تقلید]] مى کردند.<ref> همان.</ref> دوره جدید دوره پس از رحلت آیت الله حائرى داراى ویژگى هاى بخصوص عصر ایشان نبوده است. | |
| − | در روزگارى | + | در روزگارى که آیت الله حائرى بنیان حوزه علمیه قم را بنا نهاد و بر کالبد نیم جان آن روح تازه دمید، عصر مشکلات و سخت ترین روزهاى علماى [[اسلام]] و حوزه هاى علمیه است چرا که در این دوره حوزه مستقیماً در معرض حملات ناجوانمردانه حاکم وقت، رضاخان پهلوى قرار گرفته بود و او هر چه مى توانست براى جلوگیرى از سامان یافتن حوزه انجام مى داد. اما در دوره پس از رحلت آیت الله حائرى هر چند همچنان فشارها وجود داشت لیکن حوزه علمیه در جهان مختلف داراى استحکام و ثبات بود. و حکومت پهلوى نیز که این بار پسرش محمدرضا در رأس امور بود اندکى محتاطانه با علماء و حوزه برخورد مى کرد. علماء در این دوره توانسته اند علاوه بر استحکام پایه هاى حوزه علمیه به گسترش آن در قم و سایر شهرهاى ایران نیز بپردازند. |
| − | + | آیت الله حجت در این دوره توانست چندین کار مهم و اساسى در حوزه علمیه [[قم]] انجام دهد. وى پس از قرار گرفتن در رأس حوزه، در کنار سامان دادن به وضع معیشتى طلاب که آن روزها طلاب به سختى زندگى خود را مى گذراندند، در جهت اسکان و فراهم ساختن زمینه رشد و تحصیل آنان نیز تلاش کرد. مدرسه حجتیه ایشان که به وسعت ۱۳ هزار مترمربع با ۱۲۶ حجره و با مدرس و مسجد ساخته شد در همین راستا بود. | |
| − | + | آیت الله حجت در کنار این مدرسه، کتابخانه اى نیز تأسیس کردند که ۱۰۰۰ جلد کتاب در زمینه هاى مختلف در آن وجود دارد و امروزه محل مطالعه طلاب و محققین است. | |
| − | از | + | از دیگر تلاش هاى آیت الله حجت جمع آورى کتاب ها و [[نسخه خطی|نسخه هاى خطى]] از نوشته هاى علماء بزرگوار بود که امروزه ذخایرى بسیار گرانسنگ از گذشته است.<ref> این آثار در کتابخانه خصوصى فرزند ایشان، حجة الاسلام حاج سید حسن حجت است و فهرستى از آن نیز منتشر شده است.</ref> |
==وفات== | ==وفات== | ||
| − | + | مرحوم آیت الله محمد حجت کوه کمری، سرانجام در روز دوشنبه سوم [[جمادى الاول]] ۱۳۷۲ قمرى (۱۳۳۱ شمسی) جان به جان آفرین تسلیم کرد. مقبره وى در جلو مسجد مدرسه حجتیه در [[قم]] واقع شده است. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references /> | <references /> | ||
| − | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | + | *سعید عباس زاده، [[ستارگان حرم (کتاب)|ستارگان حرم]]، جلد۱. | |
| − | * | + | *جامعه مدرسین، مجله نور علم، شماره۱۰. |
| − | *جامعه | ||
| − | |||
{{سنجش کیفی | {{سنجش کیفی | ||
|سنجش=شده | |سنجش=شده | ||
| سطر ۱۱۳: | سطر ۱۱۱: | ||
|رده= دارد | |رده= دارد | ||
}} | }} | ||
| − | |||
[[رده:علمای قرن چهاردهم]] | [[رده:علمای قرن چهاردهم]] | ||
[[رده:مجتهدین]] | [[رده:مجتهدین]] | ||
نسخهٔ ۸ فوریهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۴۳
آیت الله سید محمد حجت کوه‌کمری (۱۳۷۲-۱۳۱۰ ق)، از فقها و مراجع تقلید شیعه در قرن چهاردهم هجری است. او یکی از شاگردان برجسته آیة الله حائری یزدی بود و پس از ایشان، سمت مرجعیت عالم تشیع و مدیریت حوزه علمیه قم را به عهده داشت. بنای مدرسه حجتیه در قم از جمله خدمات اوست.
| |
| نام کامل | سید محمد حجت کوه‌کمری |
| زادروز | ۱۳۱۰ قمری |
| زادگاه | تبریز |
| وفات | ۱۳۷۲ قمری |
| مدفن | قم |
|
| |
| اساتید |
آیة الله حائری یزدی، سید محمدکاظم یزدى، شیخ شریعت اصفهانى، میرزا حسین نائینى،... |
| شاگردان |
شیخ مرتضى حائرى، سید محمدحسین طباطبایى، سید محمد محقق داماد،... |
| آثار |
رساله استصحاب، کتاب البیع، جامع الاحادیث و الاصول، حاشیه بر کفایة الاصول، لوامع الآثار الضروریة، مستدرک المستدرکات،... |
محتویات
ولادت و نسب
سید محمدحجت کوه کمری در ماه شعبان ۱۳۱۰ هجرى قمرى در منطقه کوه کمر تبریز متولد شد. او از سادات حسینى است و نسبش با ۲۵ واسطه به امام سجاد علیه السلام می‌رسد.[۱] پدرش سید على، که خود اهل فضل و دانش و کمالات معروف عصر خویش بود، از دوران کودکى تربیت فرزندش را به عهده گرفت.
تحصیلات و استادان
نخستین مکتب درسى و محفل تربیتى سید محمد حجت محضر پر از صفا و معنویت پدرش بود. او در زادگاه خویش به جهت ذکاوت و هوش سرشار توانست در اندک زمان علاوه بر ادبیات معمول و مقدمات فقه و اصول، با علوم عقلى و ریاضیات نیز آشنا شود. آقا سید محمد علاوه بر این علوم، در علم طب که معروف به طب قدیم بود وارد شد و آن را فراگرفت. همچنین وى با علم فیزیک و شیمى نیز در همان دوران جوانى آشنا گردید.
چنانچه از گفته هاى خود آقاى حجت برمى آید، وى براى فراگیرى برخى از کتب حوزه نزد استاد حاضر نشده است بلکه با مطالعه خویش توانسته حتى آن را تدریس کند. آقاى رازى از زبان وى مى گوید: به حقیر فرمودند همه شرح کبیر موسوم «ریاض» سید على طباطبایی را در نزد پدر خود در تبریز خواندم و جلدین شرح لمعه را با مطالعه تنها یعنى بدون این که نزد استاد خوانده باشم، دو دوره در تبریز درس گرفتم و پس از تکمیل سطوح به نجف اشرف عزیمت نمودم.[۲]
وى در سال ۱۳۳۰ هجرى قمرى در ۲۰ سالگى بود که راهى حوزه علمیه نجف گردید و در آن دیار نیز آن چه که در توان داشت براى رسیدن به منزلت عالى علمى و معنوى بکار گرفت. اساتیدى که آیت الله حجت در نجف در محفل درس آن ها حاضر گشت عبارتند از:
- آیت الله سید محمدکاظم یزدى صاحب عروه، (استاد فقه)
- آیت الله آقا سید ابوتراب خوانسارى، (استاد حدیث و رجال)
- آیت الله شیخ شریعت اصفهانى
- آقا شیخ على گنابادى
- میرزا حسین نائینى
- آیت الله سید جلیل فیروز آبادى
- آیت الله آقا ضیاءالدین عراقى.[۳]
مدت اقامت سید محمد حجت در حوزه علمیه نجف ۲۰ سال طول کشیده است. وى در این مدت هم دوره هاى تحصیل را در علوم مختلف به پایان رسانده و هم به منزلت بزرگ علمى نائل مى شود و در اواخر در حوزه نجف مسجد شیخ انصارى و مقبره میرزاى شیرازى شاهد درس باشکوه ایشان بوده است. آیت الله حجت در سال ۱۳۴۹ هجرى قمرى به جهت بیمارى و ناراحتى هاى جسمى به ایران بازمى گردد.
آیت الله حجت در حوزه علمیه نجف، از بزرگانى چون شیخ الشریعه اصفهانى، حاج میرزا حسین نائینى، سید ابوالحسن اصفهانى، سید محمد فیروزآبادى، شیخ عبدالکریم حائرى و شیخ ضیاءالدین عراقى اجازه اجتهاد و اجازه نقل روایتى نیز داشتند.[۴]
تدریس و شاگردان
در سال ۱۳۴۹ قمرى آیت الله سید محمد حجت در قم اقامت گزید[۵] و تدریس در این حوزه را آغاز نمود. در آن روزگار حوزه علمیه قم در سرآغاز شکوفایى خود قرار داشت و در رأس این حوزه علمیه انسان بزرگ و عالم اندیشمندی چون آیت الله حائری قرار گرفته و این حوزه در سایه توجه و تلاش هاى ایشان مى رفت که از غربت عزلت در فراموشى بار دیگر در جهان اسلام مطرح شود و نامش شهره عالم گردد.
آیت الله حائرى که از سال ۱۳۴۰ هجرى قمرى مشغول سامان دادن این حوزه بود، توانسته بود کارهاى بسیار اساسى را انجام دهد. لیکن این براى آیت الله حائرى به معناى پایان یافتن مسئولیت نبود بلکه براى ایشان که هنوز به عظمت حوزه علمیه قم مى اندیشید، حضور اساتیدى چون آیت الله حجت که تجربه تدریس و تربیت سال هاى متمادى حوزه علمیه نجف را داشت، بسیار مبارک و مغتنم بود، لذا آیت الله حائرى از همان ابتداى اقامت آیت الله حجت در قم با ایشان نسبت بسیار نزدیکى را برقرار مى سازد و آیت الله حجت در عین تدریس در حوزه، یکى از ملازمین و مشاورین آیت الله حائرى نیز قرار مى گیرد.
آیت الله حجت کوه کمره ای چه در قم و چه در حوزه علمیه نجف، مورد توجه دوستداران علم و فضیلت بود و کسانى که از کیاست و هوش و استعداد برخوردار بودند از درک محضر ایشان غافل نمى شدند. آثار الحجه با تحلیل موقعیت علمى آیت الله حجت در حوزه علمیه قم مى نویسد: «پس از مرحوم آیت الله حائرى (مؤسس حوزه) در میان زعماء گذشته حوزه علمیه قم، مرحوم آیت الله حجت از کسانى است که از حوزه تدریس فضلاى برجسته و دانشمندان بزرگ و علماى عالی مقام و مجتهدین عظام بیرون آمده و در شهرستان قم و حوزه علمیه و سایر شهرستان هاى دور و نزدیک ایران مشغول به تدریس و تصنیف و تألیف و خدمات دینى مى باشند». وى ۱۳۶ تن از شاگردان ایشان را که هر یک از علماى خدمتگذار و اساتید معروف بوده اند نام مى برد، از جمله:
- حاج سید یونس اردبیلى
- آقا مهدى حائرى
- حاج سید مهدى انگجى
- حاج سید مرتضى ایروانى
- حاج شیخ مرتضى حائرى
- آقا سید محسن حجت (فرزند ایشان)
- آقا شیخ محسن مشکینى
- آقا حجت مهدى اراکى
- آقا میرزا محمدعلى طباطبایى
- سید محمدحسین طباطبایى (صاحب المیزان)
- شیخ قربانعلى اعتمادى تبریزى
- میرزا محمد بنایى
- سید محمد محقق داماد
- شیخ عبدالحسن غروى تبریزى
- حاج سید صادق لواسانى
- آقا سید حسین بدلا
- شیخ اسدالله کاشانى
- شیخ احمد عراقى
- شیخ ابوطالب تجلیل
- شیخ محمدباقر عرفانى بیهودى.[۶]
آثار و تألیفات
آیت الله حجت در زمینه هاى گوناگون نیز کتاب هایى نگاشته اند و آثارى که از ایشان به جاى مانده است فراوان است. هر چند مجموعه آثار ایشان در دسترس نیست و نوشته هاى ایشان در موضوعات مختلف عبارتند از:
- رساله استصحاب، در اصول
- کتاب البیع، در فقه
- جامع الاحادیث و الاصول، در حدیث و رجال
- حاشیه بر کفایة الاصول
- کتاب الصلوة
- لوامع الآثار الضروریة، در بررسى روایات نبویه در فروع و اصول
- مستدرک المستدرکات، در استدراک آن چه که از صاحب مستدرک الوسائل به آن نپرداخته است.
- کتاب الوقف.
فعالیتهای اجتماعی
پس از رحلت آیت الله حائرى در سال ۱۳۵۵ قمرى، آیت الله حجت کوه کمره اى از جمله سه تن از کسانى بود که آیت الله حائرى امور اداره حوزه علمیه قم را براى آن ها وصیت و سفارش کرده بود.[۷] چنانچه در کتاب علماى معاصرین آمده است، حاج شیخ عبدالکریم یزدى حائرى پیش از آن که بدرود جهان گفته باشد، آیت الله حجت را به نماز خواندن در جاى خود در مسجد حضرت تعیین و به وصایت و نیابت او در انجام کلیه امور مذهبى چند ماه پیش از وفات خود تنصیص فرمودند.[۸]
همچنین پس از رحلت آیت الله حائرى، مرجعیت آیت الله حجت نیز مطرح گردید. وى به لحاظ این که در زمان حیات آیت الله حائرى مورد توجه ایشان بود، مرحوم آیت الله حائرى احتیاطات خود را به ایشان ارجاع مى دادند. کم‌کم داراى مقلد شده تا فوت مرحوم حاج شیخ و پس از ایشان جمع کثیرى از مقلدین حاج شیخ به ایشان گرویدند.[۹] تا این که با رحلت آیت الله سید ابوالحسن اصفهانى و آیت الله سید حسین قمى، مؤمنین از سراسر جهان اسلام به ایشان متوجه مى شوند. وى پس از آیت الله بروجردى اولین مرجع عالم تشیع بود و میلیون‌ها شیعه از ایشان تقلید مى کردند.[۱۰] دوره جدید دوره پس از رحلت آیت الله حائرى داراى ویژگى هاى بخصوص عصر ایشان نبوده است.
در روزگارى که آیت الله حائرى بنیان حوزه علمیه قم را بنا نهاد و بر کالبد نیم جان آن روح تازه دمید، عصر مشکلات و سخت ترین روزهاى علماى اسلام و حوزه هاى علمیه است چرا که در این دوره حوزه مستقیماً در معرض حملات ناجوانمردانه حاکم وقت، رضاخان پهلوى قرار گرفته بود و او هر چه مى توانست براى جلوگیرى از سامان یافتن حوزه انجام مى داد. اما در دوره پس از رحلت آیت الله حائرى هر چند همچنان فشارها وجود داشت لیکن حوزه علمیه در جهان مختلف داراى استحکام و ثبات بود. و حکومت پهلوى نیز که این بار پسرش محمدرضا در رأس امور بود اندکى محتاطانه با علماء و حوزه برخورد مى کرد. علماء در این دوره توانسته اند علاوه بر استحکام پایه هاى حوزه علمیه به گسترش آن در قم و سایر شهرهاى ایران نیز بپردازند.
آیت الله حجت در این دوره توانست چندین کار مهم و اساسى در حوزه علمیه قم انجام دهد. وى پس از قرار گرفتن در رأس حوزه، در کنار سامان دادن به وضع معیشتى طلاب که آن روزها طلاب به سختى زندگى خود را مى گذراندند، در جهت اسکان و فراهم ساختن زمینه رشد و تحصیل آنان نیز تلاش کرد. مدرسه حجتیه ایشان که به وسعت ۱۳ هزار مترمربع با ۱۲۶ حجره و با مدرس و مسجد ساخته شد در همین راستا بود.
آیت الله حجت در کنار این مدرسه، کتابخانه اى نیز تأسیس کردند که ۱۰۰۰ جلد کتاب در زمینه هاى مختلف در آن وجود دارد و امروزه محل مطالعه طلاب و محققین است.
از دیگر تلاش هاى آیت الله حجت جمع آورى کتاب ها و نسخه هاى خطى از نوشته هاى علماء بزرگوار بود که امروزه ذخایرى بسیار گرانسنگ از گذشته است.[۱۱]
وفات
مرحوم آیت الله محمد حجت کوه کمری، سرانجام در روز دوشنبه سوم جمادى الاول ۱۳۷۲ قمرى (۱۳۳۱ شمسی) جان به جان آفرین تسلیم کرد. مقبره وى در جلو مسجد مدرسه حجتیه در قم واقع شده است.
پانویس
- ↑ فقهای نامدار شیعه، عقیقی بخشایشی
- ↑ همان.
- ↑ ریحانة الادب، ج۲، ص۲۴.
- ↑ علماء معاصرین، خیابانى، ص ۲۱۵.
- ↑ علماء معاصرین، خیابانى، ص ۲۱۴.
- ↑ آثار الحجة،محمد رازى، ج۱، ص۱۹۴.
- ↑ آیینه دانشوارن، ریحان یزدى، ص ۵۳.
- ↑ علماء معاصرین، ملا على خیابانى، ص ۲۱۵.
- ↑ آثار الحجة، جلد ۱، ص ۱۱۳ با اندکى تغییر و تصرف.
- ↑ همان.
- ↑ این آثار در کتابخانه خصوصى فرزند ایشان، حجة الاسلام حاج سید حسن حجت است و فهرستى از آن نیز منتشر شده است.
منابع
- سعید عباس زاده، ستارگان حرم، جلد۱.
- جامعه مدرسین، مجله نور علم، شماره۱۰.
