مسجد غمامه: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای جدید حاوی '{{الگو:بخشی از یک کتاب}} {{الگو:نیازمند ویرایش فنی}} نخستین مسجد در منطقه غرب مدینه...' ایجاد کرد)
 
(←‏آرشیو عکس و تصویر)
 
(۱۳ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
−
{{الگو:بخشی از یک کتاب}}
+
{{شناسنامه مکان
−
{{الگو:نیازمند ویرایش فنی}}
+
|تصویر=[[پرونده:Qamameh.jpg|300px]]
−
نخستین مسجد در منطقه غرب مدینه که نزدیکترین فاصله را در حال حاضر با مسجد النبی دارد مسجد غمامه است.
+
|کشور=عربستان
 +
|شهر=مدینه
 +
|نقشه=[[پرونده:مسجد غمامه در نقشه.PNG|300px]]
 +
|طول="23.0'36°39
 +
|عرض="57.4'27°24
 +
|گوگل مپ=https://www.google.com/maps/place/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF+%D8%A7%D9%84%D8%BA%D9%85%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%AD/@24.4657432,39.6091351,17z/data=!3m1!4b1!4m5!3m4!1s0x15bdbf0658aa2a25:0x897ac0ecd5962a56!8m2!3d24.4657432!4d39.6069464?hl=fa
 +
}}
 +
یکی از مساجد [[مدینه]]، مسجد غمامه (ابر) است. نخستین [[مسجد]] در منطقه غرب مدینه که نزدیکترین فاصله را در حال حاضر با [[مسجد النبی]] دارد مسجد غمامه است. در سال‌های اخیر مسجد یاد شده با حفظ معماری، به صورتی نو تزیین شده است.
 +
 +
==موقعیت جغرافیایی مسجد==
  
−
مسجد غمامه یا مصلی <ref> برای شرح موقعیت آن در میان دیگر مساجد، باید اشاره کنیم که اصولا در یک شهر سه نوع مسجد وجود دارد ; یکی مسجد محل، دیگری مسجد جامع و سوم مصلی. سومی برای برگزاری نماز عید و خارج از حدود شهر در یک فضای باز ساخته می شود و معمولا عبارت از محیط وسیعی است که تنها دیواری اطراف آن کشیده شده و فاقد سقف است. </ref>در فاصله پانصد متری مسجد النبی قرار دارد و رسول خدا (ص) در آن نماز عید را برگزار کرده است. این منطقه را مناخه می نامند، محلی وسیع بوده که در ایام عادی زائران شتران خود را در آنجا می خوابانیده اند.
+
زمانی که نمازگزار در [[مسجد النبی (ص)|مسجد النبی]] به سمت [[قبله]] می‌ایستد و روی به جنوب دارد، سمت راست او غرب و سمت چپش، مدفن [[پیامبر اسلام|پیامبر]](صلی الله علیه وآله) و شرق است. در امتداد شمال غربِ مسجدالنبی، در فاصله حدود سیصد متری، چندین مسجد وجود دارد که مهم‌ترین آنها مسجد غمامه است و سیصد متر با مسجدالنبی فاصله دارد.
  
−
نامگذاری این مسجد به «مسجد غمامه» از آن روست که زمانی به هنگام نماز و دعای آن حضرت، ابری بر بالای سر رسول خدا (ص) و مسلمانان سایه افکند و از این رو مسجد غمامه نامیده شد. این مسجد تا اواخر قرن نهم هجری محل برگزاری نماز عید بوده است.
+
میدان وسیعی که مسجد غمامه و چند مسجد دیگر به نام [[خلفای نخستین|خلفای نخست]] در آن قرار گرفته، مناخه نام داشته یا بعدها به این نام تبدیل شده است. مناخه محلّ فرود شتران بود که مسافرانِ زائر، از آن‌جا به عنوان بارانداز استفاده می‌کردند.
 +
این میدان وسیع در کنار شهر، از زمان [[پیامبر اسلام|رسول خدا]](صلی الله علیه وآله) محل اقامه نماز عید بوده و هر سال، آن حضرت و سپس خلفاء، در جایی از آن، به نماز می‌ایستادند.
  
−
بنای نخست آن در زمان عمر بن عبد العزیز و در همان محلی بوده که رسول خدا (ص) نماز عید را برگزار کرده است. این مسجد بارها باز سازی شده و از آن رو که مورد استفاده عامه مسلمانان بوده عنایت بیشتری نسبت به آن صورت می گرفته است.
+
در این محیط اکنون سه مسجد دیگر با نامهای مسجد [[امام علی]] علیه السلام، مسجد [[ابوبکر]] و مسجد [[عمر بن خطاب|عمر]] وجود دارد که گویا جدید الاحداث است. تازه تر از آنها مسجد [[عثمان بن عفان|عثمان]] است که در فاصله ای میان این مساجد و مسجد [[بلال]] ساخته شده است.
−
طول مسجد 26 متر، عرض آن در حدود 13 متر و مساحت کل آن 338 متر بوده است. این مسجد اکنون توسعه یافته و به سبکی نو ساخته شده است. در این محیط اکنون سه مسجد دیگر با نامهای مسجد امام علی (ع) ، مسجد ابو بکر و مسجد عمر وجود دارد که گویا جدید الاحداث است. تازه تر از آنها مسجد عثمان است که در فاصله ای میان این مساجد و مسجد بلال ساخته شده است.
+
==وجه تسمیه مسجد==
  
−
== پانویس ==
+
نامگذاری این مسجد به «مسجد غمامه» از آن روست که زمانی به هنگام [[نماز]] و دعای آن حضرت، ابری بر بالای سر [[پیامبر اسلام|رسول خدا]] صلی الله علیه و آله و مسلمانان سایه افکند و از این رو مسجد غمامه نامیده شد. این مسجد تا اواخر قرن نهم هجری محل برگزاری نماز عید بوده است.
 +
و اقامه نماز باران در این مُصلاّ، سبب شد تا پس از استجابت دعای پیامبر(صلی الله علیه وآله) و مسلمانان، مسجد موجود به نام مسجد غمامه یا مسجد ابر نامگذاری شود.
 +
عبد الغنی نوشته است که وی این وجه نام‌گذاری را در کتاب‌های کهن نیافته است.<ref>  المساجد الأثریه، ص۲۳۲.
 +
</ref>
 +
 
 +
عیدگاه به طور معمول، محیطی وسیع ـ حتی بدون دیوار ـ بوده و محلی برای [[محراب]] ـ گاه به صورت موقت ـ در آن مشخص می‌شده است. لذا نام دیگر این مسجد مسجد مصلا است.
 +
 
 +
==بنای مسجد غمامه==
 +
 
 +
بنای نخست آن، در زمان [[عمر بن عبدالعزیز|عمر بن عبد العزیز]] و در همان نقطه‌ای بوده است که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) نماز عید را برگزار کرد.<ref> وفاء الوفا، ج۳، ص۷۸۵. </ref> سپس در گذر زمان، این مسجد بارها بازسازی شد و از آن رو که مورد استفاده عامه مسلمانان بود، عنایت بیشتری نسبت به آن صورت گرفت.
 +
 
 +
بنای فعلی آن عثمانی و از روزگار عبد المجید اول عثمانی (حکومت از ۱۲۵۵ تا ۱۲۷۷) می‌باشد که پس از آن در زمان سلطان عبد الحمید عثمانی (۱۲۹۳ ـ ۱۳۲۷) بازسازی شد.
 +
 
 +
در دوره سعودی نیز باز بر همان مبنا، ترمیم شد که کتیبه موجود تاریخ آن را سال ۱۴۱۱ یعنی به عهد سلطنت فهد نشان می‌دهد.
 +
 
 +
طول مسجد ۲۶ متر، عرض آن در حدود ۱۳ متر و مساحت کل آن ۳۳۸ متر بوده است. این مسجد اکنون توسعه یافته و به سبکی نو ساخته شده است.
 +
 
 +
==اقامه نماز پیامبر در مسجد==
 +
 
 +
از جمله محلی که حضرت در سال‌های پایانی عمر خویش در آن‌جا اقامه نماز عید و [[نماز باران]] کرد؛ جایی است که امروزه به نام مسجد مصلا یا مسجد غمامه شناخته می‌شود.
 +
روایات چندی حکایت از اقامه نماز [[عید فطر]] و [[عید قربان]] در این مصلا دارد؛ از جمله [[ابوسعید خدری]] روایت کرده است که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) روز عید فطر و قربان به مصلاّ می‌آمد. ابتدا نماز می‌خواند؛ پس از آن در برابر صفوف نمازگزاران می‌ایستاد و به وعظ آنان می‌پرداخت. در همان‌جا بود که اگر قصد اعزام سپاهی را داشت، آنان را می‌فرستاد یا اگر دستور دیگری داشت اعلام می‌کرد و سپس به خانه باز می‌گشت.<ref> کتاب بخاری، کتاب العیدین، ج۱۳، ص۹۵۶. </ref><ref>  المساجد الأثریه، ص۲۲۵. </ref>
 +
افزون بر نماز عید، نماز باران (صلاة الاستسقاء) نیز به طور معمول در مصلاّی عید خوانده می‌شود.
 +
 
 +
همچنین در روایتی آمده است که وقتی خبر مرگ نجاشی حاکم [[حبشه]]، که از مهاجرین استقبال کرده بود، به رسول خدا(صلی الله علیه وآله) رسید، آن حضرت در محل مصلا و از دور، بر جنازه نجاشی [[نماز میت|نماز میّت]] خواندند.<ref>  کتاب مسلم، کتاب الجنائز، ح۱۲۴۵. </ref>
 +
 
 +
روایت دیگری از [[ابوهریره|ابوهریره]]، حکایت از آن دارد که هر گاه [[پیامبر اسلام|رسول خدا]](صلی الله علیه وآله) از سفر باز می‌گشت و به مصلاّ می‌رسید، در آن‌جا به سمت [[قبله]] می‌ایستاد و دعا می‌کرد.<ref> تاریخ المدینة المنوره، ج۱، ص۱۳۸</ref>
 +
 
 +
'''نخستین نماز عید در اسلام:'''
 +
 
 +
واقدی، ابن سعد، طبری، [[عزالدین ابن اثیر|ابن اثیر]]، ابن کثیر، یعقوبی، [[مسعودی|مسعودی]]، ابن جوزی، به اسناد صحیح روایت می کنند: اوّلین نماز عیدی که [[پیامبر اسلام|محمد]](صلی الله علیه وآله) در [[مدینه|مدینه]] به جای آورد، نماز عید قربان بود. این عبادت در محلّی برگزار شد که بعدها «المصلّی» نام گرفت و گفته اند: تاریخ انجام آن، پس از [[غزوه بدر]] و [[بنی قینقاع|بنی قینقاع]] بوده است. در منابعی چند تقریباً اتّفاق نظر کامل وجود دارد که پیامبر اسلام، نماز عید را در صحرا و فضای باز مناسب ـ که در آن ایام منطقه «مناخه» در غرب مسجد النبی بوده ـ به جای می آورده است.
 +
 
 +
به گفته یحیی بن داود بن الفرات، هنگامی که [[پیامبر اسلام|محمد]](صلی الله علیه وآله) برای نماز، به محل مذکور (المصلی) رسید، فرمود: «هذا مستمطرنا و مصلاّنا لأضحانا و فطرنا لا یضیق و لا ینقص منه شیء»: «این جا محلّ طلب باران ما برای عید قربان و عید فطر است که نه (محیط آن) تنگ و نه چیزی از آن کاسته می شود.»
 +
 
 +
==پانویس==
 
{{پانویس}}
 
{{پانویس}}
 +
==منابع==
  
−
==منابع==
+
*آثار اسلامي مکه و مدينه، رسول جعفریان.
−
* آثار اسلامي مکه و مدينه، رسول جعفریان.
+
*اماكن و آثار اسلامي، مدينه شناسى، جلد اوّل، بخش 10، مسجد مصلّي، در دسترس در [http://hajj.ir/83/4289 حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت]، بازیابی: 17 اسفند 1392.
 +
 
 +
==آرشیو عکس و تصویر==
 +
 
 +
<gallery mode="packed" heights="170">
 +
پرونده:غمامه (44).jpg|تصویر قدیمی مسجد غمامه
 +
پرونده:غمامه (9).jpg|تصویر قدیمی مسجد غمامه در قرن 13 هجری قمری
 +
پرونده:غمامه (2).JPG|مسجد غمامه
 +
پرونده:غمامه (1).jpg|درب های مسجد غمامه
 +
پرونده:غمامه (33).jpg|محراب مسجد غمامه
 +
پرونده:غمامه (6).jpg|شبستان مسجد غمامه
 +
پرونده:غمامه (10).jpg|تصویر هوایی شبانه مسجد غمامه
 +
 
 +
</gallery>
  
 
[[رده:اماکن مقدسه مدینه]]
 
[[رده:اماکن مقدسه مدینه]]
 
[[رده:مساجد تاریخی]]
 
[[رده:مساجد تاریخی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۵ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۰۵:۵۸

Qamameh.jpg

کشور

عربستان

شهر

مدینه

  • طول:"23.0'36°39 شرقی
  • عرض:"57.4'27°24 شمالی
مسجد غمامه در نقشه.PNG
مشاهده در نقشه

یکی از مساجد مدینه، مسجد غمامه (ابر) است. نخستین مسجد در منطقه غرب مدینه که نزدیکترین فاصله را در حال حاضر با مسجد النبی دارد مسجد غمامه است. در سال‌های اخیر مسجد یاد شده با حفظ معماری، به صورتی نو تزیین شده است.

موقعیت جغرافیایی مسجد

زمانی که نمازگزار در مسجد النبی به سمت قبله می‌ایستد و روی به جنوب دارد، سمت راست او غرب و سمت چپش، مدفن پیامبر(صلی الله علیه وآله) و شرق است. در امتداد شمال غربِ مسجدالنبی، در فاصله حدود سیصد متری، چندین مسجد وجود دارد که مهم‌ترین آنها مسجد غمامه است و سیصد متر با مسجدالنبی فاصله دارد.

میدان وسیعی که مسجد غمامه و چند مسجد دیگر به نام خلفای نخست در آن قرار گرفته، مناخه نام داشته یا بعدها به این نام تبدیل شده است. مناخه محلّ فرود شتران بود که مسافرانِ زائر، از آن‌جا به عنوان بارانداز استفاده می‌کردند. این میدان وسیع در کنار شهر، از زمان رسول خدا(صلی الله علیه وآله) محل اقامه نماز عید بوده و هر سال، آن حضرت و سپس خلفاء، در جایی از آن، به نماز می‌ایستادند.

در این محیط اکنون سه مسجد دیگر با نامهای مسجد امام علی علیه السلام، مسجد ابوبکر و مسجد عمر وجود دارد که گویا جدید الاحداث است. تازه تر از آنها مسجد عثمان است که در فاصله ای میان این مساجد و مسجد بلال ساخته شده است.

وجه تسمیه مسجد

نامگذاری این مسجد به «مسجد غمامه» از آن روست که زمانی به هنگام نماز و دعای آن حضرت، ابری بر بالای سر رسول خدا صلی الله علیه و آله و مسلمانان سایه افکند و از این رو مسجد غمامه نامیده شد. این مسجد تا اواخر قرن نهم هجری محل برگزاری نماز عید بوده است. و اقامه نماز باران در این مُصلاّ، سبب شد تا پس از استجابت دعای پیامبر(صلی الله علیه وآله) و مسلمانان، مسجد موجود به نام مسجد غمامه یا مسجد ابر نامگذاری شود. عبد الغنی نوشته است که وی این وجه نام‌گذاری را در کتاب‌های کهن نیافته است.[۱]

عیدگاه به طور معمول، محیطی وسیع ـ حتی بدون دیوار ـ بوده و محلی برای محراب ـ گاه به صورت موقت ـ در آن مشخص می‌شده است. لذا نام دیگر این مسجد مسجد مصلا است.

بنای مسجد غمامه

بنای نخست آن، در زمان عمر بن عبد العزیز و در همان نقطه‌ای بوده است که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) نماز عید را برگزار کرد.[۲] سپس در گذر زمان، این مسجد بارها بازسازی شد و از آن رو که مورد استفاده عامه مسلمانان بود، عنایت بیشتری نسبت به آن صورت گرفت.

بنای فعلی آن عثمانی و از روزگار عبد المجید اول عثمانی (حکومت از ۱۲۵۵ تا ۱۲۷۷) می‌باشد که پس از آن در زمان سلطان عبد الحمید عثمانی (۱۲۹۳ ـ ۱۳۲۷) بازسازی شد.

در دوره سعودی نیز باز بر همان مبنا، ترمیم شد که کتیبه موجود تاریخ آن را سال ۱۴۱۱ یعنی به عهد سلطنت فهد نشان می‌دهد.

طول مسجد ۲۶ متر، عرض آن در حدود ۱۳ متر و مساحت کل آن ۳۳۸ متر بوده است. این مسجد اکنون توسعه یافته و به سبکی نو ساخته شده است.

اقامه نماز پیامبر در مسجد

از جمله محلی که حضرت در سال‌های پایانی عمر خویش در آن‌جا اقامه نماز عید و نماز باران کرد؛ جایی است که امروزه به نام مسجد مصلا یا مسجد غمامه شناخته می‌شود. روایات چندی حکایت از اقامه نماز عید فطر و عید قربان در این مصلا دارد؛ از جمله ابوسعید خدری روایت کرده است که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) روز عید فطر و قربان به مصلاّ می‌آمد. ابتدا نماز می‌خواند؛ پس از آن در برابر صفوف نمازگزاران می‌ایستاد و به وعظ آنان می‌پرداخت. در همان‌جا بود که اگر قصد اعزام سپاهی را داشت، آنان را می‌فرستاد یا اگر دستور دیگری داشت اعلام می‌کرد و سپس به خانه باز می‌گشت.[۳][۴] افزون بر نماز عید، نماز باران (صلاة الاستسقاء) نیز به طور معمول در مصلاّی عید خوانده می‌شود.

همچنین در روایتی آمده است که وقتی خبر مرگ نجاشی حاکم حبشه، که از مهاجرین استقبال کرده بود، به رسول خدا(صلی الله علیه وآله) رسید، آن حضرت در محل مصلا و از دور، بر جنازه نجاشی نماز میّت خواندند.[۵]

روایت دیگری از ابوهریره، حکایت از آن دارد که هر گاه رسول خدا(صلی الله علیه وآله) از سفر باز می‌گشت و به مصلاّ می‌رسید، در آن‌جا به سمت قبله می‌ایستاد و دعا می‌کرد.[۶]

نخستین نماز عید در اسلام:

واقدی، ابن سعد، طبری، ابن اثیر، ابن کثیر، یعقوبی، مسعودی، ابن جوزی، به اسناد صحیح روایت می کنند: اوّلین نماز عیدی که محمد(صلی الله علیه وآله) در مدینه به جای آورد، نماز عید قربان بود. این عبادت در محلّی برگزار شد که بعدها «المصلّی» نام گرفت و گفته اند: تاریخ انجام آن، پس از غزوه بدر و بنی قینقاع بوده است. در منابعی چند تقریباً اتّفاق نظر کامل وجود دارد که پیامبر اسلام، نماز عید را در صحرا و فضای باز مناسب ـ که در آن ایام منطقه «مناخه» در غرب مسجد النبی بوده ـ به جای می آورده است.

به گفته یحیی بن داود بن الفرات، هنگامی که محمد(صلی الله علیه وآله) برای نماز، به محل مذکور (المصلی) رسید، فرمود: «هذا مستمطرنا و مصلاّنا لأضحانا و فطرنا لا یضیق و لا ینقص منه شیء»: «این جا محلّ طلب باران ما برای عید قربان و عید فطر است که نه (محیط آن) تنگ و نه چیزی از آن کاسته می شود.»

پانویس

  1. ↑ المساجد الأثریه، ص۲۳۲.
  2. ↑ وفاء الوفا، ج۳، ص۷۸۵.
  3. ↑ کتاب بخاری، کتاب العیدین، ج۱۳، ص۹۵۶.
  4. ↑ المساجد الأثریه، ص۲۲۵.
  5. ↑ کتاب مسلم، کتاب الجنائز، ح۱۲۴۵.
  6. ↑ تاریخ المدینة المنوره، ج۱، ص۱۳۸

منابع

آرشیو عکس و تصویر

  • تصویر قدیمی مسجد غمامه

  • تصویر قدیمی مسجد غمامه در قرن 13 هجری قمری

  • مسجد غمامه

  • درب های مسجد غمامه

  • محراب مسجد غمامه

  • شبستان مسجد غمامه

  • تصویر هوایی شبانه مسجد غمامه

برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=مسجد_غمامه&oldid=119009»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا