سید محمدباقر موسوی خوانساری

آقا میرزا محمد باقر چهار سوقی اصفهانی مشهور به « صاحب روضات » عالم فاضل مجتهد، ادیب و محقق رجالی برجسته از علمای بزرگ شیعه در قرن سیزدهم فرزند عالم برجسته حاج میرزا زین العابدین موسوی خوانساری می باشد. شهرت ایشان بیشتر به خاطر کتاب روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات است.

زندگی نامه

صاحب روضات روز دوشنبه 22 صفر سال 1226 در خوانسار به جهان دیده گشود. کودکی و اوایل جوانیش بدانجا در فراگیری علوم سپری شد. دیری نگذشت که پدر بزرگوارش به اتفاق خانواده برای همیشه ساکن اصفهان گردید.

میرزا محمد باقر تحصیلات خود را در اصفهان نزد علمای بزرگی چون سید محمد شهشهانی، سید صدرالدین عاملی ، شیخ محمد تقی رازی ( صاحب حاشیه)، سید محمد باقر حجةالاسلام ، حاج محمد ابراهیم کلباسی و ... انجام داد. در نجف اشرف از بزرگانی چون سید ابراهیم قزوینی کسب علم نمود. سید محمد باقر در نجف از نه نفر از آیات بزرگ جهان تشیع من جمله شیخ محمد کاشف الغطاء اجازه اجتهاد و روایت دریافت نمود.

صاحب روضات پس از بازگشت به اصفهان به تدریس ، تحقیق ، تألیف و عبادت روزگار سپری نمود. او بیشتر سنوات عمر شریفش در اصفهان را صرف تحقیقات علمی و شناخت رجال بزرگ صرف نمود و کتاب روضات الجنات را در این موضوع نوشت.

سید محمد باقر چهار سوقی در عهد خود مرجعیت قضا و فتوی را داشت و در مسجدی که در محله چهارسوق به نام وی نام گذاری شد امام جماعت بود. در تقوی و دبانت مورد تأیید تمامی علما و مردم زمانش بود. در مقامات عرفانی او آورده اند ظل السلطان می خواست مالی را به آقا میرزا محمد باقر واگذار کند، صاحب روضات گفته بود قریه توکل آباد من برای کفاف مخارج خود و خاندانم کافی است. ظل السلطان ابتدا تصور می کرد که واقعاً توکل آباد یکی از روستاهای آباد اصفهان است وقتی پرس و جو کرد فهمید که مقصود او توکل به خداوند است.

علامه خوانساری شهرت جهانی دارد و اکثر صاحب تراجم علما اعم از شیعه و سنی، مستشرقین شرق و غرب و تاریخ نویسان مختلف و ادبای جهان نام او را در آثار خویش به بزرگی یاد آور شده، خود را ریزه خوار خوان نعمت بی دریغش می دانند.

آثار صاحب روضات

تألیفات ایشان عبارتند از : احسن العطیه در شرح الفیه، حاشیه ریاض المسائل (سید علی طباطبائی)، حاشیه شرح لمعه شهید، نهریه در فقه، قرة العین در اصول، ادب اللسان در اخلاق، جواهر الآثار در حدیث، کتاب تسلیت در فقدان دوستان، رساله عملیه، قصاید عربی و فارسی در مدح و فضیلت اهلبیت پیغمبر، مجالسی در مصائب حضرت سید الشهداء، رسائلی در امر به معروف، ابواب فقه، کتاب خمس، فضیلت نماز جماعت و...

مشهورترین کتاب ایشان « روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات » به عربی است که بیش از ده سال از عمر خویش را مشغول تحقیق و تألیف این کتاب ارزشمند نموده است. این کتاب از کتاب های رجال شناسی بسیار محققانه و عمیق بوده و مورد استفاده بسیاری از محققین و رجال شناسان قرار گرفته و بسیاری ازبزرگان حواشی و فهرست ها بر این کتاب نموده اند. شهرت این کتاب به حدی بود که پس از درگشت این عالم بزرگوار به مرور زمان این خاندان به « صاحب روضات » و فرزندان بزرگوارش به « سادات روضاتی» معروف گشتند.این اثر در هفت جلد بارها چاپ شده است. روضات الجنات مأخذ جالب و اطمینان بخشی است در شناخت رجال مختلف از صدر اسلام تا اواخر قرن سیزدهم و چند بار تجدید چاپ شده و در اغلب کتابخانه معظم و منازل علما و آیات به چشم می خورد.

وفات

صاحب روضات در شب دوشنبه ۹ جمادی الاول ۱۳۱۳ هـ . ق در گذشت و بنا بر وصیتش در تخت فولاد در جوار قبر میرزا حسین خان کشیکچی به خاک سپرده شد.

به جهت احترام و تجلیل از مقام برجسته وی به همت میرزا سلیمان خان رکن الملک و فرزندان این عالم بزرگوار بعقه ای بر سر قبرش بنا گردید.

ماده تاریخ وفات او بر روی سنگ قبرش چنین آمده است :

خلف سرود به تاریخ فوتش این مصراع * مقام برد بفردوس حجة الاسلام

خاندان روضاتی

پس از وفات صاحب روضات، حجج بزرگ اسلام: میرزا محمد مهدی، میرزا محمد مسیح، میرزا احمد به اضافه چندین نفر سادات روضاتی تا عصر حاضر وارث علوم پدر گردیدند.

منابع

• سایت شعائر
• "سید محمد باقر موسوی چهارسوقی"، مجموعه تاریخی، فرهنگی، مذهبی تخت فولاد، درگاه الکترونیکی شهرداری اصفهان، بازیابی: 27 شهریور 1393
• تخت فولاد اصفهان، سید احمد عقیلی، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، 1393، چاپ هفتم، ص 164