ابن ادریس حلی

ولادت

ابن إدريس حلى در سال 543 هجرى در شهر حله به دنيا آمد. وى از فحول علماى شيعه است. او عرب است و شيخ طوسى جد مادرى او (البته با واسطه)، به شمار مى رود.

ابن ادريس به حريت فكر معروف است. شجاعت علمی ابن ادریس در شکستن سنت تقلید از آرای شیخ طوسی، تحرک بخشیدن به فقه امامیه و خارج کردن آن از رکود و جمود و تشویق ابتکار و اندیشه آزاد، بیان‌گر ارزش اوست. تا یکصد سال پس از درگذشت شیخ طوسی، همه دانشمندان شیعه امامیه از فتاوای او پیروی کرده و چه بسا اظهار نظر در قبال فتاوای او را اهانت بدو تلقی می‌کردند. در چنین وضعی، ابن‌ادریس پا را از دایره تقلید بیرون نهاد و به احیای اجتهاد و اظهار نظر آزاد پرداخت. کتاب السرائر او که یکی از مهم‌ترین منابع فقهی شیعه است، بهترین نمودار این پدیده است گفته اند ابن إدريس از شاگردان سيد ابوالمكارم ابن زهره بوده است؛ اما از تعبيراتى كه ابن إدريس در كتاب وديعه «سرائر» از ابن زهره دارد، چنين برمى آيد كه صرفاً معاصر وى بوده و او را ملاقات كرده است و در برخى مسائل فقهى ميان آنها مكاتباتى رد و بدل شده است.

در نظر محققان

علامه نورى در فائده سوم از خاتمه مستدرك مى نويسد: «ابوعبدالله محمد بن احمد بن ادريس عجلى حلى، عالم بزرگوار و معروفى است كه بزرگان فقها در اجازات خود به عظمت مقام علمى، فهم و دقت او اعتراف كرده و او را ستوده اند».

ابن داود در رجال خود آورده است: «وى پيشواى فقهاى حله، متقن در علوم و داراى تصنيفات بسيار است».

فقيه بزرگ، شهيد اول رحمه الله در اجازه خود به او. وى را با عبارات «شيخ، امام، علامه، شيخ العلما و رئيس مذهب» ستوده است.

شيخ حر عاملى در كتاب «امل الآمل» مى نويسد: «دانشمندان متأخر ما، ابن إدريس را بسيار ستوده اند و كتاب «سرائر» او را با آنچه در آخر آن از كتاب و اصول متقدمين نقل كرده است، مورد اعتماد قرار داده اند».

پيرامون خبر واحد

ابن ادریس خبر واحد را حجت نمی دانست. در ميان فقهاى ما تنها ابن إدريس نيست كه خبر واحد را حجت و معتبر نمى داند و آن را نمى پذيرد، بلكه جز او نيز بر اين عقيده بوده اند، با اين فرق كه ابن إدريس به واسطه مزاج حادى كه داشته، بيش از ديگران آن را دنبال كرده و براى قبولاندن آن پافشارى نموده است تا جايى كه نظريه او در اين باره مورد گفتگوى بسيار واقع شده است.

جمعى از او سخت انتقاد نموده و گروهى به دفاع و توضيح هدف وى برخاسته اند و بر مخالفان او اعتراض كرده و گفته هاى ديگران را بى انصافى در حق ابن إدريس دانسته اند.

اساتيد

از اساتيد اويند:

1. دايى وى ابى على طوسى
2. شيخ عماد، محمد بن ابى القاسم طبرى
3. عربى بن مسافر عبادى
4. حسن بن رطبه سوارى

شاگردان

بعضى از شاگردان او عبارتند از:

1. شيخ نجيب الدين بن نما حلى
2. شمس الدين فخار بن معد موسوى
3. سيد محمد بن عبدالله بن زهره حسينى حلبى
4. شيخ طومان بن احمد عاملى

تأليفات

از جمله تأليفات ابن ادريس عبارتند از:

1. السرائر الحاوي لتحرير الفتاوى
2. كتاب التعليقات
3. رسالة في معنى الناصب
4. خلاصة الاستدلال
5. منتخب كتاب التبيان
6. مستطرفات السرائر

وفات

عالم بزرگوار جهان تشيع ابن إدريس حلي در سال 598 هجرى ديده از جهان فرو بست و به سوى معبود شتافت و بدن شريفش را در شهر حله به خاك سپردند.

منبع

• پایگاه شعائر
• تاریخ فقه و فقهاء، ابوالقاسم گرجی، ص ۱۱۳–۲۲۲.

تالیفات

• کتاب السرائر الحاوي لتحرير الفتاوى
• کتاب منتخب كتاب التبيان

---