هاشم بن عتبه مرقال
«هاشم بن عُتبه» ملقّب به «مِرْقال» (م، ۳۷ ق)، صحابی پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) و از یاران شجاع امام علی (علیه‌السلام) بود. او در جنگ‌های قادسیه، یرموک و جمل حضور داشت و سرانجام در جنگ صفین به شهادت رسید.
زندگی‌نامه
ابوعمرو هاشم بن عتبة بن ابی وقاص قرشی زهری معروف به هاشم مرقال، در زمان حیات پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) متولد شد و در کوفه سکونت داشت.[۱] او پسر برادر سعد بن ابی وقاص بود. هاشم در روز فتح مکه، اسلام اختیار نمود[۲] و از صحابه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) بود و از پیامبر اکرم حدیث شنید.[۳] همچنین جابر بن سمره از او روایت کرده است.
هاشم مرقال فردی فاضل و شجاع بود. او در جنگ‌های قادسیه، یرموک حضور داشت و در جنگ یرموک چشمش نابینا شد،[۴] از این رو «اَعوَر» خوانده می‌شد. جلولاء، دروازه فتح ایران، به دست وی فتح شد.[۵]
هاشم بن عتبة جزء پنج نفر قریشی بود که از یاران و همراهان حضرت علی (علیه‌السلام) بودند.[۶]
شیخ عباس قمی در کتاب «منتهی الآمال» می نویسد: در «فتوح ابن اعثم» و «الاصابة» مسطور است كه چون خبر كشتن عثمان و بيعت كردن مردمان به امیرالمؤمنین عليه السلام پراكنده شد، اهل كوفه نيز اين خبر بشنيدند و در آن وقت ابوموسى اشعرى امارت كوفه داشت، كوفيان به نزد ابوموسى آمدند و گفتند: چرا با اميرالمؤمنين على بیعت نمى‌كنى؟ گفت: در اين معنى توقف مى‌كنم و مى‌نگرم تا بعد از اين چه حادث شود و چه خبر رسد. هاشم بن عتبه گفت: چه خبر خواهد رسيد؟ عثمان را بكشتند و انصار خاص و عام با اميرالمؤمنين على بيعت كردند. از آن مى‌ترسى كه اگر با على بيعت كنى عثمان از آن جهان باز خواهد آمد و تو را ملامت خواهد كرد؟ هاشم اين سخن بگفت و به دست راست خويشتن دست چپ بگرفت و گفت: دست چپ از آن من است و دست راست من از آن اميرالمؤمنين با او بيعت كردم و به خلافت او راضى شدم؛ چون هاشم با اين وجه بيعت كرد، ابوموسى را هيچ عذرى نماند، برخاست و بيعت كرد و در عقب او جمله اكابر و معارف كوفه بيعت كردند.[۷]
در كتاب «الاصابة» مذكور است كه هاشم در وقت بيعت، اين ابيات را بديهةً بر ابوموسى اشعرى انشاد كرد:
اُبايِعُ غَيْرَ مُكْتَرِثٍ عَلِيّا * وَلا اَخْشى اَميرا اَشْعَرِيّا
اُبايِعُهُ وَاَعْلَمُ اَنْ سَاءُرْضي * بِذاكَ اللّهَ حَقَّا وَالنَّبِيّا[۸]
هاشم بن عتبه در جنگ جمل در رکاب امیرالمؤمنین عليه السلام جنگید. همچنین وی در جنگ صفین حضور داشت و یکی از فرماندهان حضرت علی (علیه‌السلام) در این جنگ بود و پرچم آن حضرت را در دست داشت.[۹] ابتدا پای وی در این جنگ قطع شد و سپس به شهادت رسید.[۱۰]
پانویس
- ↑ ابن حجر عسقلانی، الاصابه، ج۶، ص۴۰۵.
- ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱، ص۵۵۶.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۴، ص۶۰۱.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۵۴۶.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۴، ص۶۰۱.
- ↑ ابوعمرو کشی، اختیار معرفة الرجال، ص۶۳.
- ↑ الاصابة، ابن حجر عسقلانی، 6/405.
- ↑ همان.
- ↑ احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۴۸۶.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۴، ص۶۰۱.
منابع
- "هاشم مرقال"، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۸۲۱.
- منتهی الآمال، شیخ عباس قمی، قسمت اول، باب سوم، در تاريخ حضرت علی عليه‌السلام.
