محمد عمادالدین کاتب اصفهانی
«محمد عمادالدین کاتب اصفهانی» (۵۹۷-۵۱۹ ق)، مورخ، ادیب و نویسنده ایرانی در قرن ۶ قمری، ملقب به عماد و کاتب اصفهانى است. تاریخ‌نگاری کاتب اصفهانی در عالم اسلام دارای اهمیت بوده و او سهم مهمی در تقویت تفکر تاریخ‌نگاری انتقادی در عصر خود دارد.
زندگی‌نامه
ابوعبدالله محمد اصفهانی، در سال ۵۱۹ قمری در اصفهان به دنیا آمد و در جوانى به بغداد رفت و در مدرسه‌ى نظامیه به آموختن علم پرداخت و در فقه شافعى و فنون ادب و شعر سرآمد شد. او به دو زبان فارسى و عربى مى‌نوشت.
کاتب اصفهانی سپس به دمشق رفت و به سلطان نورالدین محمود زنگى پیوست و متصدى دیوان انشاء گردید. او در مدتى که در دمشق بود، صلاح‌الدین ایوبى را نیز مى‌ستود و مورد علاقه‌ى او بود و به همین مناسبت مقامش نزد نورالدین بالاتر رفت. او همچنین رئیس دیوان در دودمان ایوبیان بوده‌است.
عمادالدین اصفهانی در زمان مستنجد عباسى، به عنوان پیامگزار از دمشق به بغداد رفت و پس از بازگشت به دمشق در مدرسه‌اى که به نام خود او خوانده مى‌شود (مدرسه‌ى عمادیه) به عنوان مدرس منصوب شد.
اما وى مورد سعایت دشمنان قرار گرفت و کار بر او تنگ شد و ناچار از دمشق به موصل رفت و در آنجا بیمار شد. ولى به محض شنیدن خبر رسیدن صلاح‌الدین ایوبى به دمشق، مجدداً به آن شهر بازگشت و در سال ۵۹۷ قمری در همان شهر درگذشت و در مقابر صوفیه مدفون شد.
آثار و تألیفات
برخی از آثار وى عبارت است از:
- خریدة القصر و جریدة العصر، در ده مجلد؛
- الفتح القسى فى الفتح القدسى (یا القدح القسى فى الفتح القدسى)، گزارشى از فتح شام و فلسطین به‌وسیله صلاح‌الدین؛
- البرق الشامى، در تاریخ، در هفت مجلد؛
- دیوان شعر، در چهار مجلد؛
- دیوان الرسائل؛
- نصرة الفترة و عصرة الفطرة (یا القطرة)، در تاریخ سلاجق عراق؛
- السیل على الذیل، در سه مجلد، در تاریخ بغداد؛
- العتبى و العقبى؛
- نحلة الرحلة؛
- البستان الجامع لجمیع تواریخ اهل الزمان.
منابع
- اثرآفرینان، انجمن مفاخر فرهنگی، ج۴، ص۲۱۳.
- "تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری عمادالدین کاتب اصفهانی"، اسماعیل حسن زاده، فصلنامه علوم انسانی دانشگاه الزهرا.
