دعای پنجم صحیفه سجادیه/ شرح‌ها و ترجمه‌ها (بخش دوم)

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو

فهرست دعاهای صحیفه سجادیه

متن دعای پنجم صحیفه سجادیه

شرح و ترجمه دعا:

بخش اول - بخش دوم - بخش سوم - بخش چهارم

درخواست از خدا و بی‌نیازی از غیر او؛

اللَّهُمَّ أَغْنِنَا عَنْ هِبَةِ الْوَهَّابِینَ بِهِبَتِک، وَ اکفِنَا وَحْشَةَ الْقَاطِعِینَ بِصِلَتِک، حَتَّی لَا نَرْغَبَ إِلَی أَحَدٍ مَعَ بَذْلِک، وَ لَا نَسْتَوْحِشَ مِنْ أَحَدٍ مَعَ فَضْلِک.

اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ کدْ لَنَا وَ لَا تَکدْ عَلَینَا، وَ امْکرْ لَنَا وَ لَا تَمْکرْ بِنَا، وَ أَدِلْ لَنَا وَ لَا تُدِلْ مِنَّا.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ قِنَا مِنْک، وَ احْفَظْنَا بِک، وَ اهْدِنَا إِلَیک، وَ لَا تُبَاعِدْنَا عَنْک، إِنَّ مَنْ تَقِهِ یسْلَمْ وَ مَنْ تَهْدِهِ یعْلَمْ، وَ مَنْ تُقَرِّبْهُ إِلَیک یغْنَمْ.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اکفِنَا حَدَّ نَوَائِبِ الزَّمَانِ، وَ شَرَّ مَصَایدِ الشَّیطَانِ، وَ مَرَارَةَ صَوْلَةِ السُّلْطَانِ.

ترجمه‌ها

ترجمه انصاریان

الها ما را به بخشش خود از بخشش دیگران بی‌نیاز ساز و ترس گسستن دیگران را از ما با پیوستن ما به خودت کفایت فرما، تا با وجود عطای تو از دیگری نخواهیم و با احسان تو از احدی نهراسیم.

بارخدایا بر محمد و آلش درود فرست، و در هر کار به نفع ما چاره ساز و بر زیان ما چاره مساز و به سود ما تدبیر کن و به ضرر ما تدبیر مفرما و ما را چیره‌گی ده و دیگران را بر ما چیره مساز.

بار خدایا بر محمد و آلش درود فرست و ما را از غضب خودت حفظ کن و به عنایت خویش نگاه‏دار، و به سوی خودت هدایت کن و از پیشگاهت دور منما، آن را که تو حفظ کنی سالم می‌ماند و آن را که تو هدایت کنی، دانا شود و آن را که تو به خود نزدیک سازی، غنیمت بَرد.

بار خدایا بر محمد و آلش درود فرست، و ما را از سختی مصائب زمان و شرّ دام‌های شیطان و تلخی قهر سلطان حفظ فرما.

شرح‌ها

دیار عاشقان (انصاریان)

«اَللَّهُمَّ أَغْنِنَا عَنْ هِبَةِ الْوَهَّابِینَ بِهِبَتِک، وَ اکفِنَا وَحْشَةَ الْقَاطِعِینَ بِصِلَتِک حَتَّى لاَ نَرْغَبَ إِلى أَحَد مَعَ بَذْلِک، وَ لاَ نَسْتَوْحِشَ مِنْ أَحَد مَعَ فَضْلِک. اَللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِهِ، وَ کدْ لَنَا وَ لاَ تَکدْ عَلَینَا، وَ امْکرْ لَنَا وَ لاَ تَمْکرْ بِنَا، وَ أَدِلْ لَنَا وَ لاَ تُدِلْ مِنَّا»:

"الهى به بخشش خود ما را از بخشش بخشندگان بى نیاز گردان، و با صله و احسان خود ما را از ترس و وحشت از کسانى که با ما قطع کرده و دورى مى جویند کفایت فرما، تا با عنایت و لطف تو به دیگرى رو نیندازیم و دست حاجت نبریم، و با احسانت از دیگرى نهراسیم. بارخدایا بر محمّد و آل محمّد درود فرست، و به سود ما تدبیر نما و به زیان ما نقشه طرح مکن، و به نفع ما مکر فرما، و به زیان ما برنامه ریزى مکن، و ما را در همه امور و بخصوص بر دشمنان پیروز گردان، و راه پیروزى آنان را بر ما باز مگذار".

نیاز به خدا و بى نیازى از همه:

این مسأله صحیح است که انسان مدنى الطبع و اجتماعى آفریده شده و در امور زندگى و حیات به کمک و معاونت دیگران نیازمند است و زندگى و ادامه حیات بدون ارتباط با همنوعان برایش میسّر نیست، ولى این همه اقتضاى این را ندارد که انسان در تمام جوانب حیات، حتّى حالات و احوالات در گرو خواسته هاى بى حدّ و مرز دیگران برود، و به خاطر امور مادى و نیازمندیها بخصوص در مواقع گرفتارى که دیگران محض عواطف و احساسات یا اهداف دیگر به انسان کمک بلاعوض مى نمایند، آنان را بجاى حضرت مالک الملوک معبود خود گرفته و موجودیت خویش را در آنچه آنان مى خواهند خرج کند.

گاهى نیازمندیهاى انسان، سنگرى براى دشمنان خداست که اگر انسان توجه به حقیقت نداشته باشد از آن سنگر با ظاهرى فریبنده به انسان حمله مى شود و مغز و قلب به تصرف دشمن درآمده و آدمى عمله بى چون و چراى شیطان یا شیاطین مى گردد.

در این مسیر باید ابوذروار برخورد کرد، به وقت نیاز، عطاى دشمن را که براى به یغما بردن دین و ایمان انسان به کار گرفته مى شود با کمال شجاعت رد کرد و رنج تبعید به بیابان رَبَذه را پذیرفت و در آنجا در حال سلامت دین و الگو شدن براى مجاهدان فى سبیل اللّه در آغوش لطف و محبّت حضرت محبوب جان سپرد.

از دورى گزیدن آنان که قصد بَرده کردن انسان را دارند نباید وحشت کرد، و از تنها شدن از آنان که با حقیقت پیوند ندارند نباید ترسید. باید آنچنان در قید بندگى حق بود و عاشقانه در مدار عبادت راه پیمود که تدبیر الهى به سود انسان تمام شود، و به عبارت دیگر درهاى رحمت الهیه به سوى انسان باز شده و نعمتهاى ظاهرى و باطنى آنچنان به کار گرفته شود که محصول به کارگیرى نعمتها بهشت و رضوان حق شود، نه اینکه به صورتى هم آغوش با زندگى شد که چنگال گناه به همه نواحى حیات اتصال پیدا کند، آنگاه تدبیر الهى به مجازات همه جانبه انسان تعلّق گیرد.

آنچنان هماهنگ با حق و حقیقت باید زیست که مشکلات آسان شود و گره هاى کور بازگردد و نور واقعیت در قلب بتابد و به قول حضرت سجّاد علیه السّلام: مکر دوست به سود انسان شود، نه آنکه به خاطر تخلّف از حقیقت، و بغى و تجاوز و ستم، بدون اینکه انسان بفهمد، به تدریج دچار مشکلات گردد و گره ها به کار افتد و آدمى با مکر حق به چاه هلاکت و شقاوت سرنگون شود.

آنان که جز در صراط مستقیم دوست حرکت ندارند، آنان که قلبشان از عشق حضرت محبوب مى تپد، آنان که بار غمى جز بار غم یار بر دوش جان ندارند، آنان که منوّر به نور معرفت هستند، آنان که غیر عمل صالح عملى ندارند و جز اخلاق حسنه مایه و سرمایه اى براى آنان نیست، آنان که هماهنگ با حیات انبیا و ائمّه زیست مى کنند، و حقوق برادران و همنوعان را رعایت مى کنند، همیشه و همه جا بر دشمنان پیروزند و دشمن را تا آنچنانند بر آنها پیروزى نیست.

امام عارفان و اسوه عاشقان، و امیر پرهیزکاران، و نور دل محبّان، حضرت زین العابدین علیه السّلام در جملات بعد به این حقایق اشاره دارند:

«اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِهِ، وَ قِنَا مِنْک، وَ احْفَظْنَا بِک وَ اهْدِنَا إِلَیک، وَ لاَ تُبَاعِدْنَا عَنْک، إِنَّ مَنْ تَقِهِ یسْلَمْ، وَ مَنْ تَهْدِهِ یعْلَمْ، وَ مَنْ تُقَرِّبْهُ إِلَیک یغْنَمْ. اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِهِ، وَ اکفِنَا حَدَّ نَوَائِبِ الزَّمَانِ، وَ شَرَّ مَصَائِدِ الشَّیطَانِ وَ مَرَارَةَ صَوْلَةِ السُّلْطَانِ»:

الهى بر محمّد و آل محمّد درود فرست، و ما را با توفیق ترک گناه و روى آوردن به طاعت و عبادت و آراسته شدن به تقوا و فضائل و حسنات از خشم و سخط و غضب خود که مورث خزى دنیا و عذاب آخرت است حفظ فرما، و در پناه محافظت خود نگهدار.

الهى ما را به سوى خود هدایت کن، تا آنچنانکه هستى تو را بشناسیم و به اندازه قدرت و استطاعت خویش به بندگى تو قیام نمائیم و فرمانت را گردن نهیم و جز در صراط مستقیم حرکت ننمائیم.

الهى ما را از رحمت و عنایت و لطفت و محبّت و کرامت و مغفرت خود دور مکن و راه دور شدن از خودت را که جز گناه و آلودگى و عصیان و پلیدى چیزى نیست به روى ما ببند، که دورى از تو بدترین بلا و سنگین ترین مرض و شدیدترین عذاب است، چنانکه حضرت مولى الموحّدین در دعاى کمیل اشاره فرموده:

فَهَبْنى یا إلهى صَبَرْتُ عَلى عَذابِک فَکیفَ أصْبِر عَلى فِراقِک؟!

الهى، گیرم که بر عذاب دوزخت صبر کنم، امّا بر دورى و هجرانت چگونه طاقت بیاورم؟!

الهى هر کس را از خشم و سخط خود نگاهدارى، از هر پیشامد سوئى در دنیا و آخرت سالم ماند; و هر که را به لطف و عنایت خود هدایت فرمائى، به حقیقت پى برده و بینا و آگاه شود; و هر که را به مقام قربت ارتقا دهى غنیمت ابدى نصیبش گردد.

بار خدایا بر محمّد و آل محمّد درود فرست، و ما را از سختى پیشامدها و اندوههاى روزگار که محصول گناه یا جنایت اهل گناه به اهل ایمان است، و نیز شرّ دامهاى شیطان، و تلخى غلبه سلطان ظالم حفظ فرما.