بلاشر
«رژی بلاشر» (۱۹۷۳-۱۹۰۰ م)، خاورشناس، قرآن‌پژوه، ادیب و عربی‌دان فرانسوی است. از مسئولیتهای او مدیریت «مؤسسه مطالعات اسلامی آکادمی پاریس» بود و آثار متعددی در حوزه اسلام تألیف نمود، از جمله: «ترجمه قرآن» و «مسئله محمد (صلی الله علیه وآله)».
زندگینامه
رِژی بِلاشر در ۱۹۰۰ میلادی در حومه پاریس فرانسه زاده شد. پانزده ساله بود که پدرش به کشور مغرب مهاجرت کرد و در دارالبیضاء (کازابلانکا) مسکن گزید. رژی در دبیرستان لیوته آن شهر به تحصیل پرداخت و از همان روزگار، عشق شدید به مطالعه و به ویژه فراگرفتن زبانهای بیگانه در او پدیدار بود.
بلافاصله پس از اخذ دیپلم ناظر مدرسه مولای یوسف رباط شد، سپس از دانشگاه الجزیره لیسانس گرفت (۱۹۲۲ م) و پس از آن نیز چندی از درسهای ویلیام مارسه در همان دانشگاه بهره برد. در ۱۹۲۴ م. در امتحان ورودی فوق لیسانس مدرسی پذیرفته شد و چون پدرش کارمندی ساده بود، وی ناگزیر ضمن تحصیل در الجزیره بکار خود در مدرسه مولای یوسف ادامه داد و پیوسته میان رباط و الجزیره در رفت و آمد بود؛ اما سرانجام در ۱۹۲۹ م. مدرسه رباط را ترک کرد و به یاری لوی پرووانسال در «مؤسسه پژوهش های عالی مغرب» سرپرست پژوهش گردید و تا ۱۹۳۵ م. به کار خود ادامه داد. سال بعد از دو رساله دکتری خود، اولی درباره «متنبّی» و دومی ترجمه و تحقیق کتاب «طبقات الامم» دفاع کرد.
بلاشر پس از دریافت درجه دکتری در «مدرسه ملی زبانهای شرقیِ» پاریس استاد زبان عربی شد و به مدت پانزده سال به آن کار ادامه داد. در ۱۹۵۰ م. کرسی استادی زبان و ادبیات عربیِ دانشگاه سوربن را به او سپردند که تا زمان بازنشستگی‌اش در ۱۹۷۰ م. در این سمت باقی بود.
بلاشر در کنار وظایف استادی، مسئولیت های دیگری نیز به عهده داشت: از ۱۹۵۰ م. در «مدرسه کاربردی مطالعات عالی» وابسته به دانشگاه سوربن به جای ویلیام مارسه، سرپرست پژوهش بود؛ از ۱۹۵۶ تا ۱۹۶۵ م. ریاست «مؤسسه مطالعات اسلامی» در فرهنگستان پاریس از ۱۹۵۶، ریاست عالیه «انجمن پیشبرد پژوهشهای اسلامی» و از ۱۹۶۲ م. ریاست «مرکز لغت شناسی عربی» را بر عهده داشت.
رژی بلاشر در ۱۹۷۲ م، عضو «فرهنگستان خط نگاره و ادب» شد، و سرانجام یک سال بعد در اوت ۱۹۷۳ میلادی (مرداد ۱۳۵۱ ش) درگذشت.
بلاشر و خاورشناسی
بلاشر را می توان آخرین مردِ کلان از سلسله خاورشناسانی دانست که نزدیک به دو سده به پژوهش در زبان و ادبیات عربی کلاسیک پرداخته اند. اینک شیوه کار و حتی واژگان ادب شناسان دگرگون شده و این گونه پژوهش ها به شیوه های تازه ای انجام می شود و به عقیده برخی از محققان امروزی، بزرگانی چون بلاشر طی دویست سال مواد لازم را برای تحلیل های امروزی فراهم آورده اند.
در میان مستشرقین و قرآنپژوهان غربی، رژی بلاشر، نسبت به سایرین از جایگاه ویژه ای برخوردار است. بلاشر با ترجمه ای که از قرآن به زبان فرانسه به عمل آورد، به شهرت به سزایی دست یافت. گرچه وی تلاش کرده است که در پژوهشهای قرآنی، نهایت بیطرفی خود را حفظ کند و بهترین ترجمه قرآن به زبان اروپایی را ارائه دهد، اما در پاره ای از موارد گرفتار قضاوتهای یک جانبه و در حقیقت غیر محققانه شده است.
آثار و تألیفات
بلاشر در زندگی خود حدود دوازده کتاب و بیش از چهل مقاله تألیف کرده و انبوهی گزارش و معرفی و نقد کتاب نوشته است. مقالات او در مجلات معروف فرانسوی (مجله آسیایی؛ عربیکا) و دایرة المعارفهای بزرگ (دایرة المعارف اسلام؛ لاروس؛ اونیورسالیس...) به چاپ رسیده است. برخی از کتابهای او در شمار منابع اصلی تحقیق درآمده اند.
از جمله آثار او عبارت است از:
- گزیده ای از آثار جغرافی نویسان قرون وسطی (بیروت ـ الجزیره ۱۹۳۴)؛
- یک شاعر عرب در سده چهارم قمری: ابوالطیب المتنبی (پاریس ۱۹۳۵)؛
- ترجمه کتاب طبقات الامم، اثر قاضی صاعد اندلسی به فرانسوی همراه با تعلیقات (پاریس ۱۹۳۵)؛
- دستور زبان عربی کلاسیک (پاریس ۱۹۳۷)؛
- عناصر برگزیده از عربی کلاسیک (پاریس ۱۹۳۹)؛
- تمرین برای عربی کلاسیک (پاریس ۱۹۴۶)؛
- مقدمه بر قرآن (پاریس ۱۹۴۷)، که با عنوان «در آستانه قرآن» به همت دکتر محمود رامیار به فارسی ترجمه و در ۱۳۵۹ ه.ش در تهران منتشر شده است؛
- ترجمه قرآن (پاریس ۱۹۴۹ـ۱۹۵۰) که در آن کوشیده است، سوره های قرآن کریم را بر حسب زمان نزول تنظیم کند. این ترجمه به شکلی ساده تر و با مراعات ترتیب رایج در نزد مسلمانان چند بار به چاپ رسیده است؛
- مسئله محمد، مشتمل بر زندگینامه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) (پاریس ۱۹۵۲)؛
- تاریخ ادبیات عرب از آغاز تا پایان قرن پانزدهم، در سه جلد (پاریس ۱۹۵۲ـ۱۹۶۶). این کتاب را ابراهیم کیلانی به عربی (دمشق ۱۹۷۳ـ۱۹۷۴) و جلد اول آن را نیز آذرتاش آذرنوش به فارسی برگردانده است (تهران ۱۳۶۳ ه.ش)؛
- همگام با محمد (صلی الله علیه و آله) (پاریس ۱۹۵۶)؛
- فرهنگ عربی ـ فرانسه ـ انگلیسی، با همکاری دو خاورشناس دیگر. از ۱۹۶۷ به بعد از این کتاب سه جلد منتشر شده است.
منابع
- دانشنامه جهان اسلام، مدخل "بلاشر"، از آذرتاش آذرنوش.
- "نقدی بر نظرات رژی بلاشر"، شهاب کاظمی، مجله رشد آموزش قرآن، ۱۳۸۲، شماره ۳.
