قراقویونلوها
«قراقویونلوها» همزمان با اواخر دوره تیموریان، حکومتی در قسمت غربی و شمال غربی ایران بنا کردند. این حکومت کوتاه مدت در محدوده مکانی آذربایجان و عراق، نقطه مثبتی در تاریخ تشیع تلقی می‌شود.
حکومت قراقویونلوها
در اواخر دوره تیموریان، دو دسته از طوایف ترکمان در ایران حکومت کردند که هر دو طایفه، شکل گوسفندى را روى پرچم خود رسم مى نمودند. طایفه اول "قراقویونلوها" یا گوسفند سیاهان و دیگری "آق قویونلوها" به معنی گوسفندان سفید بودند. این طوایف به تدریج در ایران اقتدار به هم رسانیدند و در زمان تیمور در آذربایجان اقامت نمودند.
مؤسس سلسله قراقویونلو شخصى به نام قرایوسف بن محمد است که از امراى سلطان احمد جلایر و پدرزن او بود. در هنگام حمله امیر تیمور، سلطان احمد با قرایوسف به مصر گریخت. پس از رسیدن خبر مرگ تیمور، قرایوسف به آذربایجان آمد و در جمادى الاول سال ۸۰۹ هـ.ق میرزا ابوبکر نوه تیمور را در حوالى نخجوان شکست داد و تبریز را از او بگرفت و پس از کشتن میرانشاه در ۸۱۰ هـ.ق بر آذربایجان مستولى گشت و پسر خود پیربداق را اسماً به سلطنت برداشته به نام او کشورگشایى مى کرد. تا این که در نزدیکى تبریز سلطان احمد جلایر را شکست داده و او را به قتل رساند و تمام مغرب ایران را تا عراق به تصرف درآورد و از طرف مغرب تا حدود حلب پیش راند. اما در هنگامى که شاهرخ پسر تیمور در ۸۲۳ هـ.ق به جنگ او مى رفت در اوجان آذربایجان به مرگ ناگهانى درگذشت.
امراى این سلسله عبارتند از:
- قرامحمد (جلوس ۷۸۰ هـ.ق)؛
- قرایوسف پسر قرامحمد (جلوس ۸۱۰ هـ.ق)؛
- اسکندر پسر یوسف (جلوس ۸۲۳ هـ.ق)؛
- جهانشاه پسر یوسف (جلوس ۸۴۰ هـ.ق)؛
- حسنعلى (جلوس ۸۷۲ هـ.ق).[۱]
نقش قراقویونلوها در تاریخ تشیع
سلسله قراقویونلوها از دولتهای شیعی در ایران شمرده شده است. این حکومت کوتاه مدت در محدوده مکانی آذربایجان و عراق، می‌تواند در تاریخ تشیع در ایران نقطه مثبتی تلقی شود.
آنان با داشتن تمایلات و باورها و اعتقادات شیعی، زمینه باروری و ظهور مذهب تشیع را به منزله مذهب رسمی حکومت صفویه فراهم ساختند. تبریز که در زمان «اولجایتو» مرکز حکومت ایلخانی محسوب می‌شد، با تصمیم وی به رسمی کردن مذهب تشیع آمادگی یافت تا در زمان‌های بعد نیز مهد تشیع ایران باشد. حضور قراقویونلوها در آذربایجان و تبریز محیط مناسبی برای پذیرش شیعه فراهم ساخت.[۲]
«قرایوسف» (۸۱۰ـ۸۲۳ هـ.ق) بنیانگذار حکومت قراقویونلوها، به داشتن تمایلات شیعی معروف بود و نفوذ تشیع در زمان او که حکومتش همزمان با شاهرخ تیموری بود، در عدم اطاعت مردم تبریز و ساوه و پیروی از قراقویونلوها در قالب سیاسی تجلی یافت. در زمان «جهانشاه قراقویونلو» شهرت‌شان در داشتن تمایلات شیعی چنان بود که وقتی تیمور به جانب ساوه و قم تاخت، مردم این شهرها به این‌ها التجا نمودند و ترکمانان این دو شهر را به سلطه گرفتند.[۳]
پانویس
- پرش به بالا ↑ فرهنگ جامع تاریخ ایران، ج۲، ص۶۶۶-۶۶۸.
- پرش به بالا ↑ دیار بکر، ص۸۹.
- پرش به بالا ↑ پروین ترکمنی آذر، تاریخ سیاسی شیعیان در ایران، ص۲۳۱.
منابع
- دولتهای شیعی در ایران، مختار اصلانی.
