|
|
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱ کاربر نشان داده نشده) |
| سطر ۱: |
سطر ۱: |
| − | == نگاهی کوتاه به شخصیت حاج شیخ مرتضی انصاری قمی== | + | '''حجة الاسلام انصارى قمى''' (۱۳۹۱-۱۳۲۳ ق)، [[محدث]] و خطیب توانای [[شیعه]] معاصر و از شاگردان [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|شیخ عبدالکریم حایرى]] بود. ایشان در وعظ و خطابه و تبلیغات دینى و ترویج و نشر [[احادیث]] [[اهل بیت]] (علیهم السلام)، تلاش گسترده‌ای داشت و به ارشاد و هدایت مردم می‌پرداخت. |
| | + | {{شناسنامه عالم |
| | + | ||نام کامل = مرتضى انصارى قمى |
| | + | ||تصویر= [[پرونده:انصاری قمی.jpg]] |
| | + | ||زادروز = ۱۳۲۳ قمری |
| | + | |زادگاه = [[قم]] |
| | + | |وفات = ۱۳۹۱ قمری |
| | + | |مدفن = قم، قبرستان شیخان |
| | + | |اساتید = [[آخوند ملا علی همدانی|آخوند ملا على همدانى]]، [[محمدعلی حائری قمی|شیخ محمدعلى حایرى قمى]]، [[سید محمدتقی خوانساری|سید محمدتقى خوانسارى]]، [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|شیخ عبدالکریم حائرى]]،... |
| | + | |آثار = تبویب آیات و روایات و اشعار، تفسیر [[سوره عصر]]،... |
| | + | }} |
| | + | ==ولادت و خاندان== |
| | | | |
| − | خطيب سترگ و محدث بزرگ، مرحوم حجت الاسلام والمسلمين حاج شيخ مرتضى انصارى قمى، يكى از مبلغان نستوه دين بشمار مى رفت كه در وعظ و تبليغات دينى و ترويج و نشر [[احاديث]] [[اهل بيت]] علیهم السلام، گوى سبقت از اقران ربود و صوت وصيت منبر و مواعظ حسنه اش به سراسر ايران رسيد. او در غالب مسافرت هاى تبليغى خود و مبارزاتش بر عليه شيخى ها و صوفى ها و بابى ها و بهائى ها و كمونيست ها، آثار نيكويى از خود به جاى گذاشت و بسيارى از مردم را به راه [[دين]] هدايت كرد و از انحراف نجات داد...».<ref>گنجينه دانشمندان، ج 2، ص 339 و آثار الحجة، ج 2، ص 144.</ref>
| + | مرتضی انصارى قمی در سال ۱۳۲۱ یا ۱۳۲۳ قمری در [[قم]]، در خانواده اى پرفضیلت زاده شد. نسب ایشان به جناب [[سعد بن عبدالله اشعری قمی|سعد بن عبدالله اشعرى قمى]]، صحابى بزرگوار [[امام حسن عسکرى]] علیه السلام مى رسد.<ref>رجال قم، ۱۵۸ و گنجینه دانشمندان، ج ۲، ص ۳۴۰.</ref> |
| | | | |
| − | آن مرحوم با آن اسباب و ابزار، از آيات و روايات كه در صندوق سينه اش محفوظ داشت، با ذوق و سليقه شيرين و مخصوص خود به راه افتاد و چهل سال تمام، تابستان و زمستان در شرق و غرب و شمال و جنوب ايران و عتبات عاليات ([[كربلا]] و [[نجف]] و [[سامرا]]) به موعظه پرداخت.
| + | پدرش مرحوم آقا شیخ محمدحسین، «العبد الصالح العابد المتهجد»<ref>الذریعة، ج ۲۶، ص ۲۰.</ref> یکى از عبّاد و زهّاد شهر قم و از معتمدین و ثقات حضرات آیات: آقا [[شیخ ابوالقاسم قمی|شیخ ابوالقاسم قمى]] و آقا شیخ مهدى حکمى قمى بود. |
| | | | |
| − | مرحوم آيت الله بروجردى مى فرمود: «زبان انصارى و قلم سيد شرف الدين، هر دو خدمتگذار واقعى اسلام اند.»<ref>مجله معارف جعفرى، سال دوازدهم (اسفند / 1350 [[محرم]] الحرام 1392 ق)، ص 291 و 292 نيز ببينيد: مجله مكتب اسلام، ش 141 (مهر ماه 1350)، ص 16، روزنامه كيهان مورخ 1 شهريور 1350، ص 3.</ref> اينك در آستانه سى امين سال وفاتش، گذرى كوتاه بر شرح زندگى و خدماتش داريم و اندكى از آگاهى و تعهد و مسئوليت وى را بازمى نمايانيم.
| + | == تحصیل و استادان == |
| | + | شیخ مرتضی قمى از اوان تأسیس [[حوزه علمیه قم]] در سال ۱۳۴۰ ق (۱۳۰۰ ش)، به تحصیل علوم دینى روى آورد، مقدمات و ادبیات را نزد مرحوم علامه ادیب تهرانى، سطوح را در محضر حضرات آیات: میرزا محمد همدانى، [[آخوند ملا علی همدانی|آخوند ملا على همدانى]]، [[محمدعلی حائری قمی|شیخ محمدعلى حایرى قمى]] و [[سید محمدتقی خوانساری|سید محمدتقى خوانسارى]] فراگرفت و آن گاه در سال ۱۳۴۷ ق، به درس خارج [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] آیت الله [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|حاج شیخ عبدالکریم حایرى]] حاضر شد و بزودى در زمره شاگردان مبرز وى درآمد.<ref> گنجینه دانشمندان، ج ۲، ص ۳۴۰، رجال قم، ص ۱۵۸، آثار الحجة، ج ۲، ص ۱۴۴.</ref> |
| | | | |
| − | ==ولادت مرتضی انصاری قمی==
| + | او در همان زمان سخت مورد توجه استاد قرار گرفت و داستان زیر مؤید این مدعا است: پیش از آن که وى به لباس روحانیت ملبس شود، روزى در تیمچه بزرگ بازار، بر فراز منبر بود که مرحوم آیت الله حایرى وارد مجلس شد و زمانى که منبر شیرین وى را مشاهده کرد، او را نزد خود طلبید و پرسید: نام شما چیست و چرا تاکنون معمم نشده اى؟ مرحوم انصارى گفت: نام من شیخ مرتضى است و تاکنون در خودم صلاحیت معمم شدن را ندیده ام. آیت الله حایرى فرمود: «ان شاء الله که شیخ مرتضى انصارى بوده باشى (از همان زمان نام خانوادگى اش در میان علما و مردم به «انصارى» معروف شد.) تو بهترین کسى هستى که شایستگى عمامه نهادن را دارد. فردا من به حجره ات، در [[مدرسه فیضیه|مدرسه فیضیه]] مى آیم و عمامه بر سرت مى گذارم». |
| | | | |
| − | حاج شيخ انصارى در سال 1321 يا 1323 ق در قم، در خانواده اى پرفضيلت كه نَسَب به شيخ الطائفه جناب سعد بن عبدالله بن ابى خلف اشعرى قمى، صحابى بزرگوار حضرت [[امام حسن عسكرى]] علیه السلام مى بردند، زاده شد.<ref>رجال قم، 158 و گنجينه دانشمندان، ج 2، ص 340.</ref>
| + | == آثار و تألیفات == |
| | + | از مرحوم شیخ مرتضی قمی، یازده دفتر قطور در تبویب [[آیه|آیات]] و [[حدیث|روایات]] و [[شعر|اشعار]] باقى مانده، که یکى از آن ها تفسیر [[سوره العصر]]، به طور کامل، مى باشد. خط آن مرحوم بدون نقطه بوده و خواندنش کمى مشکل است. |
| | | | |
| − | پدرش مرحوم آقا شيخ محمدحسين زاهد، العبدالصالح العابد المتهجد<ref>الذريعة، ج 26، ص 20.</ref> يكى از عباد و زهاد پايين شهر [[قم]] و از معتمدين وثقات حضرات آيات: آقا شيخ ابوالقاسم قمى و آقا شيخ مهدى حكمى قمى بود. وى و برادرش مرحوم حاج شيخ على زاهد، تابستان هاى گرم ماه [[رجب]] و [[شعبان]] را [[روزه]] گرفته و به ماه [[رمضان]] پيوند مى زدند. و در دوره عمرشان كمتر اتفاق افتاد كه [[نماز شب]] را ترك كنند. آنان در [[امر به معروف و نهى از منكر]] بسيار كوشا بودند و شخصاً مرتكبين امور خلاف شرع را [[توبه]] مى دادند.<ref>مقدمه ديوان انصارى، ص 129 و دائرة المعارف تشيع، ج 2، ص 200.</ref>
| + | وى در اقدام خداپسندانه دیگرش، [[وصیت|وصیت]] کرد تا کتابخانه نفیس او را در اختیار مرحوم [[سید ابوالقاسم خویی|آیت الله خویى]] قرار دهند و پس از مرگش بدین وصیت عمل شد و هم اینک، آن کتاب ها در کتابخانه مدینة العلم قم مورد استفاده است. |
| | | | |
| − | مرحوم انصارى از اوان تأسيس حوزه علميه قم در سال 1340 ق (1300 ش)، به تحصيل علوم دينى روى آورد، مقدمات و ادبيات را نزد مرحوم علامه اديب تهرانى، سطوح را در محضر حضرات آيات: ميرزا محمد همدانى، آخوند ملا على همدانى، حاج شيخ محمدعلى حايرى قمى و آيت الله حاج سيد محمدتقى خوانسارى فراگرفت و آن گاه در سال 1347 ق، به درس خارج [[فقه]] و [[اصول]] آيت الله العظمى حاج شيخ عبدالكريم حايرى حاضر شد و بزودى در زمره شاگردان مبرز وى درآمد.<ref> گنجينه دانشمندان، ج 2، ص 340، رجال قم، ص 158، آثار الحجة، ج 2، ص 144، مجله معارف جعفرى، ص 291 و آينه دانشوران.</ref> او در همان زمان سخت مورد توجه استاد قرار گرفت و داستان زير مؤيد اين مدعا است: پيش از آن كه وى به لباس روحانيت ملبس شود، روزى در تيمچه بزرگ بازار، بر فراز منبر بود كه مرحوم آيت الله حايرى وارد مجلس شد و زمانى كه منبر شيرين وى را مشاهده كرد، او را نزد خود طلبيد و پرسيد: نام شما چيست و چرا تاكنون معمم نشده اى؟
| + | ==فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی== |
| | | | |
| − | مرحوم انصارى گفت: آقا! نام من شيخ مرتضى است و تاكنون در خودم صلاحيت معمم شدن را نديده ام! آيت الله حايرى فرمود: «ان شاء الله كه شيخ مرتضى انصارى بوده باشى (از همان زمان نام خانوادگى اش در ميان علما و مردم به «انصارى» معروف شد.) تو بهترين كسى هستى كه شايستگى عمامه نهادن را دارد. فردا من به حجره ات، در مدرسه فيضيه مى آيم و عمامه بر سرت مى گذارم».
| + | '''منبر و خطابه:''' |
| | | | |
| − | روز بعد كه مردم و بازاريان و طلاب باخبر شدند، آقاى حاج شيخ به [[مدرسه فيضيه]] براى عمامه نهادن بر سر شيخ مرتضى مى رود، به مدرسه فيضيه آمدند. دايى اش، حاج غلامحسين مقتصدى نيز كه از قنادهاى معروف شهر بود، با نقل و شيرينى پذيرايى مفصل از آقايان كرد. همچنين آيت الله حايرى خود براى خواندن خطبه عقد [[ازدواج]] شيخ مرتضى به مجلس آمد و سفارش او را كرد.
| + | حاج شیخ مرتضی انصاری از بنیان گذاران هجرت براى تبلیغ در ماه مبارک [[رمضان]] و ماه [[ماه محرم|محرم]] همراه دوستانش مرحوم آیت الله [[سید محمد محقق داماد|محقق داماد]] و آیت الله [[شیخ محمدرضا طبسی|شیخ محمدرضا طبسى]] بود. او در غالب مسافرت هاى تبلیغى خود و مبارزاتش بر علیه [[شیخیه|شیخى ها]] و [[تصوف|صوفى ها]] و [[بابیه|بابى ها]] و [[بهائیت|بهائى ها]] و کمونیست ها، آثار نیکویى از خود به جاى گذاشت و بسیارى از مردم را به راه [[دین]] هدایت کرد و از انحراف نجات داد...».<ref>گنجینه دانشمندان، ج ۲، ص ۳۳۹ و آثار الحجة، ج ۲، ص ۱۴۴.</ref> مرحوم [[آیت الله بروجردی|آیت الله بروجردى]] مى فرمود: «زبان انصارى و قلم [[سید عبدالحسین شرف الدین عاملی|سید شرف الدین]]، هر دو خدمتگذار واقعى اسلام اند.»<ref>مجله معارف جعفرى، سال دوازدهم (۱۳۵۰)، ص ۲۹۱ و ۲۹۲؛ مجله مکتب اسلام، ش ۱۴۱ (۱۳۵۰)، ص ۱۶.</ref> |
| | | | |
| − | ==هجرت حاج شیخ مرتضی انصاری==
| + | آیت الله طبسى در مصاحبه اش با مجله «حوزه» مى گوید: «مرحوم آقاى انصارى، حسب الامر [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|آیت الله حائرى]]، چندین سال براى اقامه جماعت و ترویج دین به قصبه گرکان - دو فرسخى آشتیان - رفت و مردم آن سامان را با مواعظ و خطابه هاى خود ارشاد نمود<ref>گنجینه دانشمندان، ج ۲، ص ۳۴۰ و رجال قم، ص ۱۵۸.</ref> و در حقیقت دین مردم گرگان و آشتیان تاکنون مرهون اقامت چندین ساله وى و زحمات بى دریغ و شبانه روزى اش بوده است». |
| | | | |
| − | وى از بنيان گذاران هجرت براى تبليغ در ماه مبارك [[رمضان]] و ماه [[محرم]] همراه دوستانش مرحوم آيت الله محقق داماد و آيت الله شيخ محمدرضا طبسى بود. آيت الله طبسى در مصاحبه اش با مجله «حوزه» مى گويد: «مرحوم آقاى انصارى، حسب الامر آيت الله حايرى، چندين سال براى اقامه جماعت و ترويج دين به قصبه گركان - دو فرسخى آشتيان - رفت و مردم آن سامان را با مواعظ و خطابه هاى خود ارشاد نمود<ref>گنجينه دانشمندان، ج 2، ص 340 و رجال قم، ص 158.</ref>و در حقيقت دين مردم گرگان و آشتيان تاكنون مرهون اقامت چندين ساله وى و زحمات بى دريغ و شبانه روزى اش بوده است».
| + | استاد علامه [[سید عبدالعزیز طباطبایی|سید عبدالعزیز طباطبایى]] مى فرمود: «آقاى انصارى در این مدت نهایت بهره و استفاده را از اوقات خویش برد. هم نسلى متدین تربیت کرد و هم دوره کتاب [[بحارالانوار]] - چاپ کمپانى - را به همراه خود برد و از ابتداى آن به انتهایش رفت و از آخر به اولش آمد و همه را دقیق مطالعه کرد و به خاطر سپرد. او به اندازه اى در [[حدیث|حدیث]] شناسى متبحر و چیره دست بود که هر حدیثى را از او مى پرسیدند با ذکر دقیق منبع آن -که در چه جلد و چه بابى است- پاسخ مى داد». |
| | | | |
| − | استاد علامه مرحوم حجت الاسلام سيد عبدالعزيز طباطبايى مى فرمود: «آقاى انصارى در اين مدت نهايت بهره و استفاده را از اوقات خويش برد. هم نسلى متدين تربيت كرد و هم دوره كتاب [[بحارالانوار]] - چاپ كمپانى - را به همراه خود برد و از ابتداى آن به انتهايش رفت و از آخر به اولش آمد و همه را دقيق مطالعه كرد و به خاطر سپرد. او به اندازه اى در [[حديث شناسى]] متبحر و چيره دست بود كه هر حديثى را از او مى پرسيدند با ذكر دقيق منبع آن - كه در چه جلد و چه بابى است.- پاسخ مى داد».
| + | «پس از حدود ۱۰ سال توقف در آن منطقه، به زادگاهش [[قم]] بازگشت و ارشاد مردم مسلمان را از طریق وعظ و تبلیغ آغاز کرد. او خطیبى رشید، سخنورى فصیح و بلیغ و واعظى دلسوز به حال جامعه بود. محبت و اخلاص وى به [[ائمه اطهار]] علیهم السلام به حد کمال بود و براى اشاعه روایات و [[احادیث]] آنان تلاش مى کرد. مردى روانشناس بود و اغلب مطالب روز را با احادیث و روایات تطبیق مى کرد و با شیرینى و ملاحتى که داشت، آن ها را به جامعه تفهیم مى کرد. تخصص وى بیشتر در نشر احادیث و اخبار بود و مطلبى را که با آیاتى از [[قرآن]] عنوان مى کرد، تا آخر منبر بر طبق آن، دهها حدیث و روایت تفسیر مى کرد و آن را با اشعار، امثال و حکایت هاى دلنشین مى آمیخت...».<ref> مقدمه دیوان انصارى، ص ۱۳۸.</ref> او حافظ بیش از سى هزار حدیث بود<ref> دائرة المعارف تشیع، ج ۲، ص ۲۰۰.</ref> و از این گنجینه گرانبها، در منبرهایش به خوبى استفاده کرد. |
| | | | |
| − | ==بازگشت حاج شیخ به قم==
| + | آیت الله العظمى صافى گلپایگانى مى فرمود: «در یک مجلس شمردم، تا هفتاد حدیث در یک موضوع خواند». [[جعفر سبحانی|آیت الله سبحانى]] مى فرماید: «در یک شب اربعین، پاى منبر او بودم. او چهل حدیث، با لفظ اربعین، خواند و همه را توضیح داد. منبرش به قدرى مفید و باارزش بود که همه از عالى و دانى و از فقیه و مجتهد تا آدم هاى عادى از منبرش استفاده مى بردند و حضور در پاى منبر او را بر همه چیز ترجیح مى دادند.» |
| | | | |
| − | «پس از حدود 10 سال توقف در آن منطقه، به زادگاهش بازگشت و ارشاد مردم مسلمان را از طريق وعظ و تبليغ آغاز كرد. او خطيبى رشيد، سخنورى فصيح و بليغ و واعظى دلسوز به حال جامعه بود. محبت و اخلاص وى به [[ائمه اطهار]] علیهم السلام به حد كمال بود و براى اشاعه روايات و [[احاديث]] آنان تلاش مى كرد. مردى روانشناس بود و اغلب مطالب روز را با احاديث و روايات تطبيق مى كرد و با شيرينى و ملاحتى كه داشت، آن ها را به جامعه تفهيم مى كرد. تخصص وى بيشتر در نشر احاديث و اخبار بود و مطلبى را كه با آياتى از [[قرآن]] عنوان مى كرد، تا آخر منبر بر طبق آن، دهها [[حديث]] و روايت تفسير مى كرد و آن را با اشعار، امثال و حكايت هاى دلنشين مى آميخت...»<ref> مقدمه ديوان انصارى، ص 138.</ref> او حافظ بيش از سى هزار حديث بود<ref> دائرة المعارف تشيع، ج 2، ص 200.</ref> و از اين گنجينه گرانبها، در منبرهايش به خوبى استفاده كرد. آيت الله العظمى صافى گلپايگانى مى فرمود: «در يك مجلس شمردم، تا هفتاد حديث در يك موضوع خواند».
| + | وى یک سال نیز در ماه مبارک [[رمضان]]، در مسجد شیخ انصارى [[نجف]] اشرف به منبر می رفت. مرحوم آیت الله حاج سید محمد روحانى مى گوید: [[سید ابوالقاسم خویی|آیت الله خویى]] شب ها در [[مسجد خضراء|مسجد خضرا]] درس مى فرمود. ما به ایشان مى گفتیم: آقا، درس را زودتر تعطیل کنید تا به منبر آقاى انصارى هم برسیم. ایشان پرسید: مگر آقاى انصارى در منبر چه مى گوید که شما مى خواهید از درس من کم کنید؟ گفتیم: آقا! منبر ایشان گفتنى نیست، دیدنى است و باید خود ببینید! ایشان، شبى درس را زودتر تعطیل کرد و به مجلس انصارى، حاضر شد و از کثرت نقل احادیث در شگفت آمد و فرمود: «آرى! شما حق دارید، این مجلس خیلى قابل استفاده است.» و از آن روز به بعد، هر شب درس را کمى زودتر تعطیل مى کرد. |
| | | | |
| − | آيت الله مشكينى در خطبه هاى [[نماز جمعه]] [[قم]]<ref> [[رجب]]22 1418 ق.</ref> فرمودند: «زمانى كه ما وارد قم شديم، آقاى انصارى بسيار مشهور بود. او در هر منبرش بيش از يكصد [[حديث]] مى خواند، من از صدا و سيما مى خواهم نوارهاى ايشان و امثال او را پيدا كنند و براى مردم پخش نمايند. اين ها به گردن مردم [[حق]] دارند. اين ها بودند كه دين مردم را حفظ كردند...».
| + | به هر جا که شیخ مرتضى قدم مى نهاد منشأ خیر و برکت بسیارى مى شد. چه بسیار اشخاص گنهکار، از [[شراب خواری|شرابخوار]] و [[قمار|قمارباز]] و مردان و زنان بدکاره در محضر ایشان [[توبه]] کردند و از کارهاى زشت به یکباره دست کشیدند. |
| | | | |
| − | آيت الله سبحانى مى فرمود: «در يك شب اربعين، پاى منبر او بودم. او چهل حديث، با لفظ اربعين، خواند و همه را توضيح داد. منبرش به قدرى مفيد و باارزش بود كه همه از عالى و دانى و از فقيه و مجتهد تا آدم هاى عادى از منبرش استفاده مى بردند و حضور در پاى منبر او را بر همه چيز ترجيح مى دادند.» وى يك سال نيز در ماه مبارك [[رمضان]]، در مسجد شيخ انصارى نجف اشرف به منبر رفت.
| + | '''مبارزه با مظاهر فساد:''' |
| | | | |
| − | مرحوم آيت الله حاج سيد محمد روحانى مى فرمود: آيت الله العظمى خويى شب ها در مسجد خضرا درس مى فرمود. ما به ايشان مى گفتيم: آقا، درس را زودتر تعطيل كنيد تا به منبر آقاى انصارى هم برسيم. ايشان پرسيد: مگر آقاى انصارى در منبر چه مى گويد كه شما مى خواهيد از درس من كم كنيد؟ گفتيم: آقا! منبر ايشان گفتنى نيست، ديدنى است و بايد خود ببينيد! ايشان، شبى درس را زودتر تعطيل كرد وبه مجلس انصارى، حاضر شد و از كثرت نقل احاديث در شگفت آمد و فرمود: «آرى! شما حق داريد، اين مجلس خيلى قابل استفاده است.» و از آن روز به بعد، هر شب درس را كمى زودتر تعطيل مى كرد. | + | مرحوم حجت الاسلام انصارى، در راه مبارزه با [[فساد]] و منکرات بسیار مى کوشید و هر جا قدم مى نهاد، در اولین مرحله به تبلیغ علیه مظاهر [[گناه]] در دوره طاغوت، مانند: سینما و شراب فروشى ها برمى خاست. |
| | | | |
| − | به هر جا كه شيخ مرتضى قدم مى نهاد منشأ خير و بركت بسيارى مى شد. چه بسيار اشخاص گنهكار، از شرابخوار و قمارباز و مردان و زنان بدكاره در محضر ايشان [[توبه]] كردند و از كارهاى زشت به يكباره دست كشيدند.
| + | او هماره بر فراز منبر، از اوضاع بد اجتماع و اقتصاد و [[فرهنگ]] مملکت و کارهاى دولت انتقاد مى کرد و حقایق را مى گفت، چندین بار به کلانترى احضار شد و پرونده برایش ساختند. از جمله در یکى از سال ها، در ماه [[رمضان]] در مسجد ارک تهران منبر رفت. در شب نوزدهم ماه که [[شب قدر]] بود، وزراى وقت در کاخ گلستان، مقابل مسجد، مجلس شب نشینى و زیبایى اندام تشکیل داده بودند. (در آن شب، اشرف پهلوى جایزه ۲۰۰ هزار تومانى را از آن خود کرد.) روز بعد که مرحوم انصارى باخبر شد، به منبر رفت و دودمان پهلوى را به باد انتقاد گرفت و گفت: «یک مشت فاحشه بى بندوبار از جان این ملت مسلمان چه مى خواهند؟ شب قدر، شب ضربت خوردن [[امیرالمومنین|امیرالمؤمنین]]، رجال دولت مشغول عیش و نوش و بد مستى اند؟!».<ref>مقدمه دیوان انصارى، ص ۱۴۰.</ref> |
| | | | |
| − | او خود گفته بود: زمانى در شب هاى [[محرم]]، در [[تهران]]، پس از [[نماز مغرب]] و [[نماز عشاء]] سه مجلس را اداره مى كردم. طيب خان رضايى پيش من آمد و مرا براى مجلس بارفروشان (ميدان شوش) دعوت كرد. عذر آوردم و گفتم: طيب خان! من پس از [[نماز]] سه مجلس دارم و ديگر به مجلس شما نمى رسم، وانگهى ساعت از نيمه شب هم مى گذرد.
| + | '''تشویق مردم برای بناهاى خیریه:''' |
| | | | |
| − | او گفت: آقاى انصارى! ما ده بيست نفر بوديم كه همه جور كارهاى خلاف را انجام مى داديم و در اثر منبرهاى پارسال شما از همه آن ها دست كشيديم. حالا مى خواهى بيا مى خواهى نيا؛ ولى من شما را، چه دعوت ما را قبول كنى و چه قبول نكنى، به زور هم كه شده مى آيم مى برم. من هم قبول كردم و فكر مى كردم كه مجلسم بسيار خلوت است؛ اما وقتى رفتم ديدم مجلس مالامال از جمعيت است و از بهترين مجالس من در تهران شد.
| + | مرحوم حجت الاسلام انصارى، به خاطر تشویق مردم براى ایجاد [[مسجد|مساجد]] و بناهاى خیریه، در اغلب شهرستان هاى [[ایران|ایران]] آثار بسیارى از خود برجاى گذاشت.<ref>دائرة المعارف تشیع، ج ۲، ص ۲۰۰.</ref> کافى بود مرحوم انصارى در هر محلى که آب انبار یا مسجد یا [[حسینیه|حسینیه]] نداشت، منبر برود بلافاصله ساختمان مورد نیاز ساخته مى شد. از نمونه هاى مشهود آن در [[قم]]، تعمیر مسجد [[امام حسن عسکرى]] علیه السلام و مسجد جامع است. |
| | | | |
| − | مرحوم حجت الاسلام حاج شيخ محمدعلى انصارى نيز مى نويسد: در زمان رضاخان و پس از آن، در رشت و بندر انزلى - در اثر سيطره حزب توده - فحشا و منكرات رواج پيدا كرده بود. در چنين شرايط سخت كه هم حزب توده قوى و هم از طرف حكام وقت كسى را ياراى انتقاد و نشر [[احكام]] اسلامى نبود، عده اى از متدينين بندر به فكر فرورفته از مرحوم حاج شيخ مرتضى انصارى دعوت كردند كه دو ماه [[محرم]] و [[صفر]] براى تبليغ به آن شهر برود.
| + | ==وفات == |
| | | | |
| − | چند روزبه ماه محرم باقى مانده و من با مرحوم اخوى در منزل نشسته بودم كه تلگراف دعوت مجدد و يادآورى و آمادگى اهالى رسيد، آن مرحوم كه قبلاً قول داده بود و از طرفى با اين شرايط روبرو بود، به فكر فرورفت كه چه كند؟ ديوان حافظ در كنارم بود، گفتم: مى خواهيد تفألى از حافظ بگيريم؟ گفت: بد نيست. تفألى گرفتم و اين شعر بيامد:
| + | مرحوم حاج شیخ مرتضی انصاری قمی، سرانجام پس از عمرى موعظه و ارشاد، در ۲۷ مرداد ۱۳۵۰ ش (۲۶ [[جمادى الاول]] ۱۳۹۱ ق) در ۷۰ سالگى بدرود حیات گفت. پیکر پاکش، از مسجد رفعت به سوى حرم مطهر [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها، [[تشییع جنازه|تشییع]] و پس از اقامه [[نماز میت|نماز]] توسط مرحوم [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|آیت الله نجفى مرعشى]]، در مقابر اشعریین (قبرستان شیخان) روبروى مرقد جناب [[زکریا بن آدم|زکریا بن آدم اشعرى]]، به خاک سپرده شد. |
| − | | |
| − | ديده ما چو به اميد تو دريا است چرا × به تفرج گذرى بر لب دريا نكنى؟
| |
| − | | |
| − | وى آن سال را بدان شهر رفت، نخست با نماينده حزب توده ملاقات و از وى قول دوستانه گرفت كه با وى مزاحمتى نداشته باشد و تبليغات دينى را آغاز كرد. با همت وى، دو باب حمام و دو مسجد جديد ساخته شد. مساجد متروكه و مخروبه نيز تعمير گرديد. يكى از علماى انزلى، كه شرح تبليغات ايشان را نقل مى كرد، گفت: «خدا پدر انصارى را بيامرزد، او به شهر ما آمد و ما را از غربت و انزوا بيرون آورد. او آمد، شهر را به يك شهر مذهبى تبديل كرد و [[نماز]] و عبادات را رايج ساخت».<ref> مقدمه ديوان انصارى، ص 142 تا 144.</ref>
| |
| − | | |
| − | حاج شيخ مرتضى خودش بازسازى قبرستان بندر انزلى را اين گونه شرح مى دهد: «در بندر، كنار دريا قبرستانى بود كه در اثر باد و طوفان، از شن ها و ماسه هاى ساحل پوشيده شده بود و در اثر رفت و آمد چهارپايان، كه براى كشتى ها بار حمل مى كردند، به وضع بدى درآمده بود و با پول آن روز، شصت هزار تومان خرج برداشتِ خاك ها و شن ها بود. من به مردم گفتم: روزهاى جمعه، خود من با بيل و زنبه سر قبرستان براى خاك بردارى حاضرم. روحانيون شهر هم حاضر شده و مردم هم به كمك آمده بودند و شن ها را به دريا ريختند و قبرستان ظاهر گرديد».<ref> مقدمه ديوان انصارى، ص 142 تا 144.</ref>
| |
| − | | |
| − | ==واقعه مدرسه فيضيه==
| |
| − | | |
| − | پس از شكست خفت بار رژيم شاه در طرح «انجمن هاى ايالتى و ولايتى» شاه به تصويب لوايح ششگانه و رفراندوم قلابى 6 بهمن 1341 روى آورد. اين بار هم مراجع عاليقدر تقليد همراه با حضرت [[امام خمينى]] به ميدان آمدند و مردم مسلمان و غيور ايران را بر مخالفت و اعتراض عليه آن برانگيختند. به اين ترتيب موج تظاهرات و اعتراضات در كشور به راه افتاد و به دنبال آن، بسيارى از مساجد و درس هاى حوزه هاى علميه به تعطيلى كشيده شد و روحانيون به زندان ها و سياهچال ها روانه شدند و در پى آن از سوى مراجع تقليد و علماى شهرستان ها عيد نوروز سال 1342 به عنوان عزا اعلام شد.
| |
| − | | |
| − | با حلول فروردين 1342 كه همزمان با ايام شهادت رئيس مذهب شيعه، [[امام صادق]] علیه السلام بود، رژيم شاه براى حمله به [[حوزه علميه]] قم آماده شد. در آن روز، ميدان آستانه و خيابان هاى اطراف حرم [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها مالامال از كُماندوها و نيروهاى ارتشى بود و كاميون هاى مملو از سرباز مسلح در خيابان هاى قم تردد مى كردند و در حقيقت يك حكومت نظامى اعلام نشده در [[قم]] برقرار شده بود.
| |
| − | | |
| − | حجت الاسلام سيد حميد روحانى مى نويسد: «...عصر روز جمعه، دوم فروردين (25 [[شوال]] 1382 ق) به مناسبت سالروز شهادت حضرت امام جعفر صادق علیه السلام از سوى مرحوم آيت الله العظمى گلپايگانى در [[مدرسه فيضيه]]، مجلس عزادارى برقرار بود. ازدحام جمعيت - كه تمام صحن حياط، بالكن هاى طبقه دوم و شبستان هاى مدرسه آكنده از مردم بود - بسيار زياد و چشمگير بود.
| |
| − | | |
| − | پس از سخنرانى حجت الاسلام حاج سيد محمد آل طه، مرحوم آقاى انصارى بر فراز منبر قرار گرفت و درباره زندگى امام صادق علیه السلام و كوشش هاى دامنه دار آن حضرت در آگاه ساختن مردم به حقايق [[قرآن]] و مكتب تشيع و كارشكنى هاى شديد مخالفين و معاندين در مقابل آن حضرت به سخنرانى پرداخت، آن گاه از [[حوزه علميه]] [[قم]] به عنوان «دانشگاه امام صادق علیه السلام» و «سربازخانه [[امام زمان]] عجل الله تعالی فرجه شریف» سخن به ميان آورد و رشته سخن را به نقش آن حوزه در حفظ و حراست [[احكام]] اسلام و استقلال ايران كشانيد كه يكباره صداى پرمهيب صلوات در فضاى مدرسه پيچيد و سخن او را قطع كرد.
| |
| − | | |
| − | او بى اعتنا به اين [[صلوات]] بى‌مورد، خواست به سخنان خود ادامه دهد كه بار ديگر صداى صلوات، او را از سخن گفتن بازداشت. در اين هنگام آقاى سيد رضا موسوى اردستانى - كه نزديك منبر نشسته بود. - مرد نابكارى را ديد كه مرتب صلوات مى فرستد، به او حمله كرد و مشت محكمى به دهان او كوبيد كه يكباره صدها مشت از چپ و راست به سر و صورت آن سيد روحانى فرو آمد و او را به كلى گيج و از خود بى خود ساخت. مردم كه متوجه روى دادن حادثه اى در پاى منبر شده بودند، از هر طرف سر مى كشيدند تا ببينند چه خبر است؟ و برخى از جاى خود برخاسته مى كوشيدند خود را به محل حادثه نزديك كنند، ولى آقاى انصارى كه سخت كوشش داشت آرامش مجلس به هم نخورد، كوشيد كه با شوخى و بذله گويى جريان را به اصطلاح «ماست مالى» نمايد از اين روى مردم را دعوت به آرامش كرد و اظهار داشت: «بنشينيد، چيزى نيست، چند نفر پاى منبر ما سر يك دانه سيگار كشمكش داشتند، تمام شد.» و از آن جا كه دريافت تمام افرادى كه دور منبرش نشسته و با چشمان شرارت بار به او خيره شده اند، به گفته خودش، عوضى هستند كه براى بر هم زدن مجلس و آشوبگرى بدان جا آمده اند، لحن سخن خود را عوض كرد و با زبان نرم خواست آن دژخيمان وحشى را رام و آرام ساخته و از شرارت بازدارد، از اين رو با لحنى ملايم اظهار داشت: «ما با كسى سر جنگ نداريم، ما در اين جا جمع شده ايم تا براى ششمين پيشواى شيعيان ذكر مصيبتى بكنيم و اگر حرفى مى زنيم، سخنى مى گوئيم جز نصيحت مشفقانه منظورى نداريم، ما وظيفه داريم خير و صلاح ملك و ملت را...» كه صداى صلوات بار ديگر طنين افكند و يكى از آن ها از منبر بالا آمد تا بلندگو را از جلو او بكشد، آقاى انصارى هم يك پله پايين آمد و بلندگو را از دست او كشيد و فرياد برآورد: «آى مردم! آى مسلمان‌هايى كه صدها فرسخ راه به اين شهر مقدس آمده ايد، به شهر و ديار خود كه بازگشتيد به همه برسانيد كه ديگر به روحانيت اجازه ذكر مصيبت براى رئيس مذهب جعفرى هم نمى دهند...» كه بار ديگر صداى [[صلوات]] رشته سخن را از كَفَش ربود. او كه مى ديد به هيچ وجه نمى تواند سخن بگويد و اوضاع وخيم تر از آن است كه فكر مى كرد، فوراً سر و ته مطلب را هم آورد و از منبر پايين آمد و رفت كنار آيت الله گلپايگانى نشست.<ref>بررسى و تحليلى از نهضت [[امام خمينى]] ج 1، ص 337 تا 339.</ref>
| |
| − | | |
| − | اما در همين لحظه، صدها كماندوى گارد با دستور سرهنگ مولوى به مردم و روحانيون حمله ور شدند و به قصد كشت، آنان را با سبعيت و درندگى هر چه تمامتر مى زدند، حمله دژخيمان به شدت هر چه تمام تر تا پاسى از شب ادامه داشت، در حين زد و خورد، بستگان آيت الله گلپايگانى و عده اى از طلاب خرم آبادى و ديگران، معظم له و آقاى انصارى را به اتاق دوم سمت شرقى مدرس مى برند. كماندوها - كه از منبرهاى آقاى حاج انصارى در صبح و عصر در مدرسه حجتيه و فيضيه، سخت عصبانى بودند و قصد كشتن او را داشتند.- كه متوجه شدند آيت الله گلپايگانى و آقاى انصارى در آن اتاق هستند، به آن جا حمله بردند و در و پنجره اتاق را در هم شكستند و خرد كردند و به دنبال آن وارد اتاق شدند با محافظين - كه شمارشان بيش از پنجاه نفر بود. - به زد و خورد پرداختند...».<ref>نهضت روحانيون ايران، ج 3، ص 265 و 266، از فيضيه 42 تا فيضيه 57، ص 78 و 79 و خورشيد آسمان فقاهت و مرجعيت، ص 85.</ref>
| |
| − | | |
| − | پس از خروج آيت الله گلپايگانى و مردم و روحانيون از [[مدرسه فيضيه]]، آقاى انصارى هم از طريق رودخانه متوارى شد و تا مدت 40 روز مخفيانه زندگى مى كرد.
| |
| − | | |
| − | ==تشویق مردم برای بناهاى خيريه==
| |
| − | | |
| − | مرحوم حجت الاسلام انصارى، به خاطر تشويق مردم براى ايجاد مساجد و بناهاى خيريه، در اغلب شهرستان هاى ايران آثار بسيارى از خود برجاى گذاشت.<ref>دائرة المعارف تشيع، ج 2، ص 200.</ref> كافى بود مرحوم انصارى در هر محلى كه آب انبار يا مسجد يا حسينيه نداشت، منبر برود بلافاصله ساختمان مورد نياز ساخته مى شد. از نمونه هاى مشهود آن در [[قم]]، تعمير مسجد [[امام حسن عسكرى]] علیه السلام و مسجد جامع است. او هر شب در مسجد امام به منبر مى رفت، مردم را براى عمران مسجد تشويق مى كرد و پس از چند شب به آجرپزها دستور داد هر شب چند ماشين آجر و قزاقى و نظامى در مدخل ورودى مسجد بريزند و خود در منبر مى گفت: هر كس وارد مسجد مى شود، يك دانه آجر يك ريالى يا يك نظامى سه ريالى با خود بياورد. و به اين ترتيب شبى چند ماشين مصالح ساختمانى وارد مسجد مى شد (كه تسطيح كف حياط مسجد و ديوار چينى دور پشت بام و تعويض درها و پنجره هاى شبستان ها يادگار آن ايام است.)
| |
| − | | |
| − | يكى از محلات [[قم]] به نام كوچه حاج زينل، بدون مسجد بود. ايشان را دعوت كردند، وى در منبر پرسيد: اين كوچه را چه نام است؟ گفتند: كوچه حاج زينل. ايشان گفت: پسران حاج زينل، كه ثروتمند محل بودند يا نام پدرشان را از اين كوچه بردارند، من خودم مسجد را مى سازم و نام انصارى بر آن مى گذارم يا حاضر شوند مسجد را به نام پدرشان بسازند. كه مسجدى بزرگ ساخته شد و اكنون هم برپا است.
| |
| − | | |
| − | زمانى نيز (ماه مبارك [[رمضان]]) در مسجد اركِ تهران منبر مى رفت. كثرت جمعيت شركت كننده به حدى بود كه مسجد با تمام بزرگى اش كوچك مى نمود. او در منبر گفت: اين درست نيست كه خانه خدا (مسجد ارك) كوچك باشد و خانه دولت (وزارت دارايى) بزرگ باشد. و سرانجام با پيگيرى اين موضوع و مكاتبات با نخست وزيرى، موفق شد بخشى از حياط وزارت دارايى را داخل مسجد ارك نمايد.
| |
| − | | |
| − | ==شیخ انصاری و مبارزه با مظاهر فساد==
| |
| − | | |
| − | مرحوم حجت الاسلام انصارى، در راه مبارزه با فساد و منكرات بسيار مى كوشيد و هر جا قدم مى نهاد، در اولين مرحله به تبليغ عليه مظاهر گناه، مانند: راديو و تلويزيون و سينما و شراب فروشى ها برمى خاست، چه بسيار سينماهايى كه در اثر تبليغات وى تخريب شد و به آتش كشيده شد. از جمله، در يكى از ماه هاى مبارك [[رمضان]] كه در كاشان منبر مى رفت، شنيد سينمايى در دست ساختمان است. مردم را تشويق كرد و آنان به آن جا هجوم بردند و سينما را به آتش كشيدند، نام آن محله و خيابان را نيز «سينما سوخته» گذاشتند كه تاكنون اين نام بر آن مكان، در خيابان ملك آباد، اطلاق مى شود. (با آن كه به جاى سينما، پاساژ ساخته شده است).
| |
| − | | |
| − | در اصفهان نيز سينمايى در دست احداث بود. مرحوم آقاى انصارى مردم را به تخريب آن، تشويق نمود و مردم آن را خراب كردند. ايشان از مردم خواست تا آن مكان را بخرند و براى حسينيه وقف كنند. بلافاصله مردم متدين، زمين آن را خريدند و به نام حسينيه وقف كردند و معظم له، بقيه منبرهاى خويش را بدان مكان انتقال داد.
| |
| − | | |
| − | شرح نمونه ديگرى كه در قم روى داد، در مقدمه ديوان انصارى چنين نقل شده است: «در زمان متفقين (1321 ش) چند باب مغازه شراب فروشى، در خيابان حضرتى، در مجاورت آستانه مقدسه، باز شده و اشاعه فساد مى كردند. از طرفى هم بارندگى بسيار كم و خشكسالى سختى شد و اغلب زراعات مردم قم از آب بازماند. مردم دو قريه «محلات» و «نيماورد» به پشتيبانى قدرت نخست وزير وقت، صدرالاشراف محلاتى، عهدنامه هزار ساله قم را ناديده انگاشته و آب رودخانه اى را كه قرن هاست پنج و شش مى باشد، به كلى به روى مردم قم بستند. فرياد مردم به گوش دولت، كه نخست وزيرش مالك آن قراء بود، فرونرفت و از اين راه نگرانى شديدى براى اهل [[قم]] ايجاد شد. زارعين به ستوه آمدند و ماشين هايى چند تهيه ديدند و با چوب و چماق و تفنگ بر آن شدند تا به محلات رفته و سدها را بشكنند و آب را به طرف قم جارى نمايند، بيم فتنه اى بزرگ و كشتارى بسيار مى رفت.
| |
| − | | |
| − | آقاى انصارى در آن زمان بر فراز منبر، به آيات مباركه [[سوره واقعه]]: «أَفَرَأَيْتُم مَّا تَحْرُثُونَ × أَأَنتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ» و آيات: «أَفَرَأَيْتُمُ الْمَاء الَّذِي تَشْرَبُونَ × أَأَنتُمْ أَنزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنزِلُونَ × لَوْ نَشَاء جَعَلْنَاهُ أُجَاجًا فَلَوْلَا تَشْكُرُونَ» استناد كرده و پس از شرح و تفسير آن ها فرمود: مردم، چرا جماعت ها را به هم مى زنيد؟ اگر مى خواهيد انقلاب كنيد كه نتيجه بگيريد پس بريزيد شراب فروشى ها را به هم بزنيد كه در اين شهر دينى و مذهبى، بر عليه [[قرآن]] و مقدسات مذهبى اشاعه منكرات نكنند. شما در اين مغازه ها را از خيابان [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها ببنديد، من از آسمان به شما آب مى دهم، رفتن به محلات و نيماورد و جنگ كردن لازم نيست.
| |
| − | | |
| − | صبح روز بعد، جوانان و روحانيون و مردم، همه جمع شدند و با دامن هاى پر از سنگ و چوب به طرف مراكز ترويج فساد حمله كردند و آن محل ها را در شعله هاى آتش سوزاندند. عصر روز بعد ابرهايى در آسمان پديدار شد و باران شديد باريد كه در رودخانه سيل جارى شد و زراعات و باغات مشروب گرديد و نيازى به رفتن به نيماورد نيافتاد.<ref> مقدمه ديوان انصارى، ص 131 تا 133؛ آثار الحجة، ج 1، ص 121 و قم از نظر اجتماعى و اقتصادى، ص 412.</ref>
| |
| − | | |
| − | او هماره بر فراز منبر، از اوضاع بد اجتماع و اقتصاد و فرهنگ مملكت و كارهاى دولت انتقاد مى كرد و حقايق را مى گفت، چندين بار به كلانترى احضار شد و پرونده برايش ساختند. از جمله در يكى از سال ها، در ماه [[رمضان]] در مسجد ارك تهران منبر رفت. در شب نوزدهم ماه كه [[شب قدر]] بود، وزراى وقت در كاخ گلستان، مقابل مسجد، مجلس شب نشينى و زيبايى اندام تشكيل داده بودند. (در آن شب، اشرف پهلوى جايزه 200 هزار تومانى را از آن خود كرد.) روز بعد كه مرحوم انصارى باخبر شد، از شدت خشم چشمانش سرخ و رنگش برافروخته گرديد، به منبر رفت و دودمان كثيف پهلوى را به باد انتقاد گرفت و گفت: «يك مشت فاحشه بى بندوبار از جان اين ملت مسلمان چه مى خواهند؟ شب قدر، شب ضربت خوردن اميرالمؤمنين، رجال دولت مشغول عيش و نوش و بد مستى اند؟» و تا پايان منبر با حرارتى هر چه تمام، با اين كه صدايش علاوه بر مسجد، به تمام خيابان هاى اطراف مى رسيد و حدود پنجاه هزار نفر در مسجد و اطرافش اجتماع كرده بودند، اين گونه سخن گفت.
| |
| − | | |
| − | مجلس كه تمام شد، پليس شهربانى، انصارى را احاطه كرد و به شهربانى برد از طرفى مردم واقعه را به گوش مرحوم آيت الله مير سيد محمد بهبهانى رساندند و او در تماس با رئيس شهربانى، آزادى فورى آقاى انصارى را خواستار شد و گفت: «آقاى انصارى، نماينده آيت الله العظمى بروجردى است، تا خبر به قم نرسيده با عرض معذرت ايشان را آزاد سازيد.» و همين طور شد.<ref>مقدمه ديوان انصارى، ص 140.</ref>
| |
| − | | |
| − | ==تأليفات شیخ مرتضی==
| |
| − | | |
| − | از آن مرحوم، يازده دفتر قطور در تبويب آيات و روايات و اشعار باقى مانده، كه يكى از آن ها تفسير [[سوره العصر]]، به طور كامل، مى باشد. خط آن مرحوم بدون نقطه بوده و خواندنش كمى مشكل است. وى در اقدام خداپسندانه ديگرش، وصيت كرد تا كتابخانه نفيس او را در اختيار مرحوم آيت الله خويى قرار دهند و پس از مرگش بدين وصيت عمل شد و هم اينك، آن كتاب ها در كتابخانه مدينة العلم - قم - مورد استفاده است.
| |
| − | | |
| − | ==وفات حاج شیخ مرتضی انصاری قمی==
| |
| − | | |
| − | سرانجام آن خطيب شهير عالم اسلام، پس از عمرى موعظه و ارشاد و پس از پشت سرنهادن يك دوره بيمارى، در تاريخ چهارشنبه 27 مرداد ماه 1350 ش (26 [[جمادى الاول]] 1391 ق)<ref> ميراث اسلامى ايران، ج 9، ص 402 (حوادث الايام) و روزنامه كيهان، اول شهريور 1350، ص 3.</ref> در 70 سالگى بدرود حيات گفت. | |
| − | | |
| − | به دنبال پخش خبر وفاتش، بسيارى از مردم [[حق]] شناس [[قم]] مغازه ها را تعطيل كردند و به خانه اش شتافتند و به برادران والامقامش (حضرات حجج الاسلام: حاج شيخ محمدعلى، حاج شيخ احمد و حاج شيخ محمود انصارى) تسليت گفتند. پيكر پاكش، صبح روز پنجشنبه 28 مرداد از مسجد رفعت به سوى حرم مطهر [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها، با حضور يكپارچه علما، روحانيون و عموم اصناف و اهالى قم تشييع و پس از [[نماز]] مرحوم آيت الله العظمى نجفى مرعشى، در مقابر اشعريين (قبرستان شيخان) روبروى مرقد جناب زكريا بن آدم اشعرى، به خاك سپرده شد. (كه بعدها برادرانش: حاج شيخ محمدعلى و حاج شيخ محمود نيز در كنار او مدفون شدند).
| |
| − | | |
| − | گفتنى است: به هنگام تشييع جنازه حاج شيخ مرتضى انصارى، بازار قم قصد تعطيلى داشت و بسيارى درب مغازه هاى خود را پائين كشيدند؛ اما چون روز 28 مرداد بود، شهربانى قم با اعزام چندين پليس به بازار تهران و تهديد بازاريان، آنان را مجبور به بازكردن مغازه ها و چراغانى كرد. همچنين تشييع جنازه آن مرحوم، باعث شد مراسم جشن و رژه 28 مرداد بر هم بخورد و روز بعد برخى از متصديان تشييع (حضرت حجت الاسلام والمسلمين حاج آقا محمد آل طه) را به ساواك احضار و تحت بازجويى قرار دادند. به دنبال اعلام خبر وفاتش، مراسم بزرگداشت مقام علمى و عملى او تا شب چهلم در سراسر ايران برگزار شد.
| |
| − | | |
| − | در قم از سوى آيات عظام: [[امام خمينى]] (در مسجد [[امام حسن عسكرى]] علیه السلام)<ref>داماد معظم ايشان، مرحوم آيت الله حاج آقا شهاب اشراقى اين ختم را برگزار كرد.</ref>، گلپايگانى (در مسجد حسين آباد)، نجفى مرعشى (در حسينيه معظم له)، در تهران از سوى آيت الله سيد احمد خوانسارى (در مسجد سيد عزيزالله) و علما و خطباى تهران (در مسجد ارك و حسينيه بنى فاطمه) و علماى قمى مقيم تهران (در مسجد شيخ عبدالحسين)، در [[مشهد]] از سوى آيت الله العظمى سيد محمدهادى ميلانى (در مسجد گوهرشاد)، در بروجرد از سوى آيت الله شيخ على محمد بروجردى (در مسجد جامع)، در شيراز از سوى آيت اللّه شيخ بهاءالدين محلاتى (در مسجد مولا)، در يزد، كرمان، رفسنجان، رشت، انزلى، اصفهان، گرگان، كاشان، آشتيان، [[نجف]] و [[كربلا]] مجالس يادبود برگزار شد.
| |
| − | | |
| − | شعرا نيز در مرثيه وى، اشعارى سرودند كه يكى از آن ها، اين قصيده است:
| |
| − | | |
| − | | |
| − | تا كه اسلام خطيبى چو تو را داد ز دست × كمر مجمع روحانى اسلام شكست
| |
| − | | |
| − | سد مستحكم دين رخنه سختى برداشت × قرن ها بگذرد اين رخنه نيارد كس بست
| |
| − | | |
| − | نه همين كشور اسلامى ايران به عزا است × به غم تو است به هر جا كه مسلمانى هست
| |
| − | | |
| − | آه كه حامل آيات خدا خفت به خاك × واى كه راوى اخبار نبى رفت ز دست
| |
| − | | |
| − | اسفا طوطى شكر شكن گلشن علم × سوى فردوس برين زين قفس عاريه رست
| |
| − | | |
| − | رفت آن مرد سخنگوى توانا ز جهان × كه دو صد بذله شيرين زيكى مى پيوست
| |
| − | | |
| − | رفت آن عالم ناطق كه به نيروى دليل × بود هر مرتد و بى دين به دمش عاجز و پست
| |
| − | | |
| − | حامى شرع خدا ناصر دين انصارى × همچو شهباز ز منبر به سر عرش نشست
| |
| − | | |
| − | گرچه از حكم خداى دو جهان نيست گريز × هيچ فردى ز بشر از خطر [[مرگ]] نرست
| |
| − | | |
| − | ليك مرگ خطبا [[مرگ]] يكى ملت هست × رشته ملتى از مرگ خطيبى بگسست
| |
| − | | |
| − | آفرين بر تو كه در خدمت اسلام شدى × عمر تو هست هزار ارچه شده هفت از شصت
| |
| − | | |
| − | خيز از جا كه رسيده است شب چله تو × شيعيان خاك مزار از تو به سر كرده ز دست
| |
| − | | |
| − | نه همين در غمت اخوان تو را سوخت جگر × مسلمين را همگان سوخت جگر دلها خست.<ref>اختران ادب، ج 2، ص 500 و مقدمه ديوان انصارى، ص 145 و 146.</ref>
| |
| | | | |
| | ==پانویس== | | ==پانویس== |
| − | <references/> | + | <references /> |
| | | | |
| | ==منابع== | | ==منابع== |
| | | | |
| − | ناصرالدين انصارى, ستارگان حرم، جلد 7
| + | * ناصرالدین انصارى، [[ستارگان حرم (کتاب)|ستارگان حرم]]، جلد ۷. |
| | + | |
| | [[رده:علمای قرن چهاردهم]] | | [[رده:علمای قرن چهاردهم]] |
حجة الاسلام انصارى قمى (۱۳۹۱-۱۳۲۳ ق)، محدث و خطیب توانای شیعه معاصر و از شاگردان شیخ عبدالکریم حایرى بود. ایشان در وعظ و خطابه و تبلیغات دینى و ترویج و نشر احادیث اهل بیت (علیهم السلام)، تلاش گسترده‌ای داشت و به ارشاد و هدایت مردم می‌پرداخت.
ولادت و خاندان
مرتضی انصارى قمی در سال ۱۳۲۱ یا ۱۳۲۳ قمری در قم، در خانواده اى پرفضیلت زاده شد. نسب ایشان به جناب سعد بن عبدالله اشعرى قمى، صحابى بزرگوار امام حسن عسکرى علیه السلام مى رسد.[۱]
پدرش مرحوم آقا شیخ محمدحسین، «العبد الصالح العابد المتهجد»[۲] یکى از عبّاد و زهّاد شهر قم و از معتمدین و ثقات حضرات آیات: آقا شیخ ابوالقاسم قمى و آقا شیخ مهدى حکمى قمى بود.
تحصیل و استادان
شیخ مرتضی قمى از اوان تأسیس حوزه علمیه قم در سال ۱۳۴۰ ق (۱۳۰۰ ش)، به تحصیل علوم دینى روى آورد، مقدمات و ادبیات را نزد مرحوم علامه ادیب تهرانى، سطوح را در محضر حضرات آیات: میرزا محمد همدانى، آخوند ملا على همدانى، شیخ محمدعلى حایرى قمى و سید محمدتقى خوانسارى فراگرفت و آن گاه در سال ۱۳۴۷ ق، به درس خارج فقه و اصول آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حایرى حاضر شد و بزودى در زمره شاگردان مبرز وى درآمد.[۳]
او در همان زمان سخت مورد توجه استاد قرار گرفت و داستان زیر مؤید این مدعا است: پیش از آن که وى به لباس روحانیت ملبس شود، روزى در تیمچه بزرگ بازار، بر فراز منبر بود که مرحوم آیت الله حایرى وارد مجلس شد و زمانى که منبر شیرین وى را مشاهده کرد، او را نزد خود طلبید و پرسید: نام شما چیست و چرا تاکنون معمم نشده اى؟ مرحوم انصارى گفت: نام من شیخ مرتضى است و تاکنون در خودم صلاحیت معمم شدن را ندیده ام. آیت الله حایرى فرمود: «ان شاء الله که شیخ مرتضى انصارى بوده باشى (از همان زمان نام خانوادگى اش در میان علما و مردم به «انصارى» معروف شد.) تو بهترین کسى هستى که شایستگى عمامه نهادن را دارد. فردا من به حجره ات، در مدرسه فیضیه مى آیم و عمامه بر سرت مى گذارم».
آثار و تألیفات
از مرحوم شیخ مرتضی قمی، یازده دفتر قطور در تبویب آیات و روایات و اشعار باقى مانده، که یکى از آن ها تفسیر سوره العصر، به طور کامل، مى باشد. خط آن مرحوم بدون نقطه بوده و خواندنش کمى مشکل است.
وى در اقدام خداپسندانه دیگرش، وصیت کرد تا کتابخانه نفیس او را در اختیار مرحوم آیت الله خویى قرار دهند و پس از مرگش بدین وصیت عمل شد و هم اینک، آن کتاب ها در کتابخانه مدینة العلم قم مورد استفاده است.
فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی
منبر و خطابه:
حاج شیخ مرتضی انصاری از بنیان گذاران هجرت براى تبلیغ در ماه مبارک رمضان و ماه محرم همراه دوستانش مرحوم آیت الله محقق داماد و آیت الله شیخ محمدرضا طبسى بود. او در غالب مسافرت هاى تبلیغى خود و مبارزاتش بر علیه شیخى ها و صوفى ها و بابى ها و بهائى ها و کمونیست ها، آثار نیکویى از خود به جاى گذاشت و بسیارى از مردم را به راه دین هدایت کرد و از انحراف نجات داد...».[۴] مرحوم آیت الله بروجردى مى فرمود: «زبان انصارى و قلم سید شرف الدین، هر دو خدمتگذار واقعى اسلام اند.»[۵]
آیت الله طبسى در مصاحبه اش با مجله «حوزه» مى گوید: «مرحوم آقاى انصارى، حسب الامر آیت الله حائرى، چندین سال براى اقامه جماعت و ترویج دین به قصبه گرکان - دو فرسخى آشتیان - رفت و مردم آن سامان را با مواعظ و خطابه هاى خود ارشاد نمود[۶] و در حقیقت دین مردم گرگان و آشتیان تاکنون مرهون اقامت چندین ساله وى و زحمات بى دریغ و شبانه روزى اش بوده است».
استاد علامه سید عبدالعزیز طباطبایى مى فرمود: «آقاى انصارى در این مدت نهایت بهره و استفاده را از اوقات خویش برد. هم نسلى متدین تربیت کرد و هم دوره کتاب بحارالانوار - چاپ کمپانى - را به همراه خود برد و از ابتداى آن به انتهایش رفت و از آخر به اولش آمد و همه را دقیق مطالعه کرد و به خاطر سپرد. او به اندازه اى در حدیث شناسى متبحر و چیره دست بود که هر حدیثى را از او مى پرسیدند با ذکر دقیق منبع آن -که در چه جلد و چه بابى است- پاسخ مى داد».
«پس از حدود ۱۰ سال توقف در آن منطقه، به زادگاهش قم بازگشت و ارشاد مردم مسلمان را از طریق وعظ و تبلیغ آغاز کرد. او خطیبى رشید، سخنورى فصیح و بلیغ و واعظى دلسوز به حال جامعه بود. محبت و اخلاص وى به ائمه اطهار علیهم السلام به حد کمال بود و براى اشاعه روایات و احادیث آنان تلاش مى کرد. مردى روانشناس بود و اغلب مطالب روز را با احادیث و روایات تطبیق مى کرد و با شیرینى و ملاحتى که داشت، آن ها را به جامعه تفهیم مى کرد. تخصص وى بیشتر در نشر احادیث و اخبار بود و مطلبى را که با آیاتى از قرآن عنوان مى کرد، تا آخر منبر بر طبق آن، دهها حدیث و روایت تفسیر مى کرد و آن را با اشعار، امثال و حکایت هاى دلنشین مى آمیخت...».[۷] او حافظ بیش از سى هزار حدیث بود[۸] و از این گنجینه گرانبها، در منبرهایش به خوبى استفاده کرد.
آیت الله العظمى صافى گلپایگانى مى فرمود: «در یک مجلس شمردم، تا هفتاد حدیث در یک موضوع خواند». آیت الله سبحانى مى فرماید: «در یک شب اربعین، پاى منبر او بودم. او چهل حدیث، با لفظ اربعین، خواند و همه را توضیح داد. منبرش به قدرى مفید و باارزش بود که همه از عالى و دانى و از فقیه و مجتهد تا آدم هاى عادى از منبرش استفاده مى بردند و حضور در پاى منبر او را بر همه چیز ترجیح مى دادند.»
وى یک سال نیز در ماه مبارک رمضان، در مسجد شیخ انصارى نجف اشرف به منبر می رفت. مرحوم آیت الله حاج سید محمد روحانى مى گوید: آیت الله خویى شب ها در مسجد خضرا درس مى فرمود. ما به ایشان مى گفتیم: آقا، درس را زودتر تعطیل کنید تا به منبر آقاى انصارى هم برسیم. ایشان پرسید: مگر آقاى انصارى در منبر چه مى گوید که شما مى خواهید از درس من کم کنید؟ گفتیم: آقا! منبر ایشان گفتنى نیست، دیدنى است و باید خود ببینید! ایشان، شبى درس را زودتر تعطیل کرد و به مجلس انصارى، حاضر شد و از کثرت نقل احادیث در شگفت آمد و فرمود: «آرى! شما حق دارید، این مجلس خیلى قابل استفاده است.» و از آن روز به بعد، هر شب درس را کمى زودتر تعطیل مى کرد.
به هر جا که شیخ مرتضى قدم مى نهاد منشأ خیر و برکت بسیارى مى شد. چه بسیار اشخاص گنهکار، از شرابخوار و قمارباز و مردان و زنان بدکاره در محضر ایشان توبه کردند و از کارهاى زشت به یکباره دست کشیدند.
مبارزه با مظاهر فساد:
مرحوم حجت الاسلام انصارى، در راه مبارزه با فساد و منکرات بسیار مى کوشید و هر جا قدم مى نهاد، در اولین مرحله به تبلیغ علیه مظاهر گناه در دوره طاغوت، مانند: سینما و شراب فروشى ها برمى خاست.
او هماره بر فراز منبر، از اوضاع بد اجتماع و اقتصاد و فرهنگ مملکت و کارهاى دولت انتقاد مى کرد و حقایق را مى گفت، چندین بار به کلانترى احضار شد و پرونده برایش ساختند. از جمله در یکى از سال ها، در ماه رمضان در مسجد ارک تهران منبر رفت. در شب نوزدهم ماه که شب قدر بود، وزراى وقت در کاخ گلستان، مقابل مسجد، مجلس شب نشینى و زیبایى اندام تشکیل داده بودند. (در آن شب، اشرف پهلوى جایزه ۲۰۰ هزار تومانى را از آن خود کرد.) روز بعد که مرحوم انصارى باخبر شد، به منبر رفت و دودمان پهلوى را به باد انتقاد گرفت و گفت: «یک مشت فاحشه بى بندوبار از جان این ملت مسلمان چه مى خواهند؟ شب قدر، شب ضربت خوردن امیرالمؤمنین، رجال دولت مشغول عیش و نوش و بد مستى اند؟!».[۹]
تشویق مردم برای بناهاى خیریه:
مرحوم حجت الاسلام انصارى، به خاطر تشویق مردم براى ایجاد مساجد و بناهاى خیریه، در اغلب شهرستان هاى ایران آثار بسیارى از خود برجاى گذاشت.[۱۰] کافى بود مرحوم انصارى در هر محلى که آب انبار یا مسجد یا حسینیه نداشت، منبر برود بلافاصله ساختمان مورد نیاز ساخته مى شد. از نمونه هاى مشهود آن در قم، تعمیر مسجد امام حسن عسکرى علیه السلام و مسجد جامع است.
وفات
مرحوم حاج شیخ مرتضی انصاری قمی، سرانجام پس از عمرى موعظه و ارشاد، در ۲۷ مرداد ۱۳۵۰ ش (۲۶ جمادى الاول ۱۳۹۱ ق) در ۷۰ سالگى بدرود حیات گفت. پیکر پاکش، از مسجد رفعت به سوى حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها، تشییع و پس از اقامه نماز توسط مرحوم آیت الله نجفى مرعشى، در مقابر اشعریین (قبرستان شیخان) روبروى مرقد جناب زکریا بن آدم اشعرى، به خاک سپرده شد.
پانویس
- ↑ رجال قم، ۱۵۸ و گنجینه دانشمندان، ج ۲، ص ۳۴۰.
- ↑ الذریعة، ج ۲۶، ص ۲۰.
- ↑ گنجینه دانشمندان، ج ۲، ص ۳۴۰، رجال قم، ص ۱۵۸، آثار الحجة، ج ۲، ص ۱۴۴.
- ↑ گنجینه دانشمندان، ج ۲، ص ۳۳۹ و آثار الحجة، ج ۲، ص ۱۴۴.
- ↑ مجله معارف جعفرى، سال دوازدهم (۱۳۵۰)، ص ۲۹۱ و ۲۹۲؛ مجله مکتب اسلام، ش ۱۴۱ (۱۳۵۰)، ص ۱۶.
- ↑ گنجینه دانشمندان، ج ۲، ص ۳۴۰ و رجال قم، ص ۱۵۸.
- ↑ مقدمه دیوان انصارى، ص ۱۳۸.
- ↑ دائرة المعارف تشیع، ج ۲، ص ۲۰۰.
- ↑ مقدمه دیوان انصارى، ص ۱۴۰.
- ↑ دائرة المعارف تشیع، ج ۲، ص ۲۰۰.
منابع
