شیخ محمدحسین کاظمینی: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) جز (←استادان و شاگردان) |
||
| سطر ۱۱: | سطر ۱۱: | ||
|آثار = هدایةالانام فی شرح شرایع الاسلام، نخبةالعباد، بغیةالخاص والعام، حاشیه بر رسائل، ... | |آثار = هدایةالانام فی شرح شرایع الاسلام، نخبةالعباد، بغیةالخاص والعام، حاشیه بر رسائل، ... | ||
}} | }} | ||
| − | == استادان و شاگردان == | + | ==استادان و شاگردان== |
شیخ محمدحسین کاظمینی (کاظمی) متولد سال ۱۲۲۴ قمری در [[کاظمین]] بود. پدرش بخاطر فقر مالی، محمدحسین را از رفتن به مدرسه باز می داشت، اما او دور از چشم پدر به تحصیل ادامه داد تا این که پس از مدتی راهی [[نجف اشرف]] شد. | شیخ محمدحسین کاظمینی (کاظمی) متولد سال ۱۲۲۴ قمری در [[کاظمین]] بود. پدرش بخاطر فقر مالی، محمدحسین را از رفتن به مدرسه باز می داشت، اما او دور از چشم پدر به تحصیل ادامه داد تا این که پس از مدتی راهی [[نجف اشرف]] شد. | ||
| سطر ۲۰: | سطر ۲۰: | ||
برخی از شاگردان صاحب نام آیت الله کاظمی عبارتند از: | برخی از شاگردان صاحب نام آیت الله کاظمی عبارتند از: | ||
| − | [[شیخ الشریعه اصفهانی]]، [[سید مرتضی کشمیری]]، [[سید محمدسعید حبوبی]]، شیخ محمدعلی چهاردهی، شیخ صالح آل‌کاشف‌الغطاء، شیخ باقر بهاری همدانی و … . | + | [[شیخ الشریعه اصفهانی]]، [[سید مرتضی کشمیری]]، [[سید محمدسعید حبوبی]]، شیخ محمدعلی چهاردهی، شیخ صالح آل‌کاشف‌الغطاء، [[شیخ محمدباقر بهاری|شیخ باقر بهاری همدانی]] و … . |
| − | == آثار و تألیفات == | + | ==آثار و تألیفات== |
از مهمترین تألیفات ایشان می توان به آثار زیر اشاره نمود: | از مهمترین تألیفات ایشان می توان به آثار زیر اشاره نمود: | ||
| − | * هدایة الانام فی شرح [[شرایع الاسلام (کتاب)|شرایع الاسلام]]، | + | *هدایة الانام فی شرح [[شرایع الاسلام (کتاب)|شرایع الاسلام]]، |
| − | * نخبة العباد (در [[احکام شرعی|احکام]] فقهی)، | + | *نخبة العباد (در [[احکام شرعی|احکام]] فقهی)، |
| − | * بغیة الخاص والعام | + | *بغیة الخاص والعام |
| − | * حاشیه بر کتاب [[فرائد الاصول (کتاب)|رسائل]]، | + | *حاشیه بر کتاب [[فرائد الاصول (کتاب)|رسائل]]، |
| − | * حاشیة بر کتاب [[قوانین الاصول (کتاب)|القوانین فی الاصول]]. | + | *حاشیة بر کتاب [[قوانین الاصول (کتاب)|القوانین فی الاصول]]. |
| − | * و... | + | *و... |
| − | == فضایل و کرامات == | + | ==فضایل و کرامات== |
از افتخارات شیخ محمدحسین کاظمی، این بود که صداقت و امانتش به تأیید [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|حضرت صاحب‌الامر]] علیه‌السلام رسید و حضرت نیابت آن [[فقیه]] وارسته را امضاء فرمودند. مرحوم صدرالاسلام خویی آورده: در بزرگی این مرد و مقام عالی‌اش همین بس که به مرتبه‌ای رسید که وقتی حاج علی کرادی بغدادی، مشرف به محضر [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|امام زمان]] عجل‌الله‌تعالی‌فرجه شد، حضرت صاحب‌الامر فرموده بودند: سهم امام به‌دست شیخ محمدحسین کاظمی برسد و فرمودند، شیخ را به صداقت و امانت داری می‌شناسند و او را وکیل خویش می‌دانند. | از افتخارات شیخ محمدحسین کاظمی، این بود که صداقت و امانتش به تأیید [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|حضرت صاحب‌الامر]] علیه‌السلام رسید و حضرت نیابت آن [[فقیه]] وارسته را امضاء فرمودند. مرحوم صدرالاسلام خویی آورده: در بزرگی این مرد و مقام عالی‌اش همین بس که به مرتبه‌ای رسید که وقتی حاج علی کرادی بغدادی، مشرف به محضر [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|امام زمان]] عجل‌الله‌تعالی‌فرجه شد، حضرت صاحب‌الامر فرموده بودند: سهم امام به‌دست شیخ محمدحسین کاظمی برسد و فرمودند، شیخ را به صداقت و امانت داری می‌شناسند و او را وکیل خویش می‌دانند. | ||
[[شیخ الشریعه اصفهانی]] که خود از شاگردان ممتاز آیة الله کاظمینی بود روزی به یکی از کتاب های علمی احتیاج داشت، ولی به علت فقر مالی قدرت خرید آن را نداشت. از این رو به طرف خانه استاد به راه افتاد تا آن کتاب را از استاد امانت بگیرد. شیخ خود می گوید: «در بین راه به مقبره [[شيخ خضر نجفی|شیخ خضر نجفی]]<ref>یکی از علمای نجف که مرقدش زیارتگاه خاص و عام بود.</ref> وارد شده و [[سوره یس]] را برای شادی روح او خواندم و آن گاه به سوی خانه استاد روانه شدم. در خانه او را زدم و کمی معطل شدم، کسی در را باز نکرد، پس از اندکی معطلی دوباره درزدم، در این حال استادم در خانه را باز کرد، دیدم همان کتاب مطلوب مرا در دست دارد؛ خیلی تعجب کردم و گفتم: از کجا دانستی که من برای چنین حاجتی آمده ام؟ فرمود: خوابیده بودم، در عالم رؤیا شیخ خضر را دیدم که به من گفت: الان [[شیخ الشریعه اصفهانی|شریعت اصفهانی]] می آید و فلان کتاب را می خواهد، برخیز و آن را زود مهیا کن. از خواب بیدار شدم و به کتابخانه رفتم تا کتاب را برای شما فراهم کنم. بار اول که در زدی مشغول جستجوی کتاب بودم ...».<ref>داستان هایی از زندگی علما، ص ۶۶ - ۶۷ . به نقل از کشکول ممتاز .</ref> | [[شیخ الشریعه اصفهانی]] که خود از شاگردان ممتاز آیة الله کاظمینی بود روزی به یکی از کتاب های علمی احتیاج داشت، ولی به علت فقر مالی قدرت خرید آن را نداشت. از این رو به طرف خانه استاد به راه افتاد تا آن کتاب را از استاد امانت بگیرد. شیخ خود می گوید: «در بین راه به مقبره [[شيخ خضر نجفی|شیخ خضر نجفی]]<ref>یکی از علمای نجف که مرقدش زیارتگاه خاص و عام بود.</ref> وارد شده و [[سوره یس]] را برای شادی روح او خواندم و آن گاه به سوی خانه استاد روانه شدم. در خانه او را زدم و کمی معطل شدم، کسی در را باز نکرد، پس از اندکی معطلی دوباره درزدم، در این حال استادم در خانه را باز کرد، دیدم همان کتاب مطلوب مرا در دست دارد؛ خیلی تعجب کردم و گفتم: از کجا دانستی که من برای چنین حاجتی آمده ام؟ فرمود: خوابیده بودم، در عالم رؤیا شیخ خضر را دیدم که به من گفت: الان [[شیخ الشریعه اصفهانی|شریعت اصفهانی]] می آید و فلان کتاب را می خواهد، برخیز و آن را زود مهیا کن. از خواب بیدار شدم و به کتابخانه رفتم تا کتاب را برای شما فراهم کنم. بار اول که در زدی مشغول جستجوی کتاب بودم ...».<ref>داستان هایی از زندگی علما، ص ۶۶ - ۶۷ . به نقل از کشکول ممتاز .</ref> | ||
| − | == کاظمینی از نگاه بزرگان == | + | ==کاظمینی از نگاه بزرگان== |
تراجم‌نویسان با تعابیر بلندی از مقام علمی و اخلاقی شیخ محمدحسین کاظمی یاد کرده‌اند، که به ذکر بعضی از آن‌ها بسنده می‌شود: | تراجم‌نویسان با تعابیر بلندی از مقام علمی و اخلاقی شیخ محمدحسین کاظمی یاد کرده‌اند، که به ذکر بعضی از آن‌ها بسنده می‌شود: | ||
| − | * [[محدث]] عالی‌قدر، مرحوم حاج [[حاج شیخ عباس قمی|شیخ عباس قمی]] قدس‌سره، در فوایدالرضویه می‌نویسند: شیخ بزرگوار و فقیه سعید، علامه دوران و یکه‌تاز عصر، زعیم عالی‌قدر، جامع فقاهت و [[زهد]] و جامع علم و [[عبادت]] … شیخ محمدحسین کاظمی، در [[صبر]] در اطاعت خدا و تألیف و تدریس و اقامه [[نماز]] بی‌نظیر بود… | + | *[[محدث]] عالی‌قدر، مرحوم حاج [[حاج شیخ عباس قمی|شیخ عباس قمی]] قدس‌سره، در فوایدالرضویه می‌نویسند: شیخ بزرگوار و فقیه سعید، علامه دوران و یکه‌تاز عصر، زعیم عالی‌قدر، جامع فقاهت و [[زهد]] و جامع علم و [[عبادت]] … شیخ محمدحسین کاظمی، در [[صبر]] در اطاعت خدا و تألیف و تدریس و اقامه [[نماز]] بی‌نظیر بود… |
| − | * هم‌چنین مؤلف [[طبقات اعلام الشیعه (کتاب)|طبقات اعلام‌الشیعه]] می‌نویسند: شیخ محمدحسین کاظمی، مجتهدی مسلم و مدرسی ارجمند و از بزرگان [[فقها]] و مشاهیر علمای عصرش بود. | + | *هم‌چنین مؤلف [[طبقات اعلام الشیعه (کتاب)|طبقات اعلام‌الشیعه]] می‌نویسند: شیخ محمدحسین کاظمی، مجتهدی مسلم و مدرسی ارجمند و از بزرگان [[فقها]] و مشاهیر علمای عصرش بود. |
| − | * مرحوم [[فاضل مراغه ای]] نیز می‌نویسد: او فقیهی بزرگ و مجتهدی معروف در بین مسلمانان بود. جلالت قدر و مقام معنوی‌اش و زهد و [[تقوا]] و پرهیزکاری‌اش شهره آفاق شد. | + | *مرحوم [[فاضل مراغه ای]] نیز می‌نویسد: او فقیهی بزرگ و مجتهدی معروف در بین مسلمانان بود. جلالت قدر و مقام معنوی‌اش و زهد و [[تقوا]] و پرهیزکاری‌اش شهره آفاق شد. |
| − | == ویژگی‌های اخلاقی == | + | ==ویژگی‌های اخلاقی== |
این [[فقیه]] وارسته از سجایای [[اخلاق|اخلاقی]] والا و کریمانه‌ای برخوردار بود. بسیاری از فقهای معاصر و کسانی که بعداز ایشان آمدند، به [[زهد]] و تقوای شیخ و بی‌اعتنایی‌اش به دنیا و مظاهر آن اذعان کرده‌اند. | این [[فقیه]] وارسته از سجایای [[اخلاق|اخلاقی]] والا و کریمانه‌ای برخوردار بود. بسیاری از فقهای معاصر و کسانی که بعداز ایشان آمدند، به [[زهد]] و تقوای شیخ و بی‌اعتنایی‌اش به دنیا و مظاهر آن اذعان کرده‌اند. | ||
| سطر ۵۹: | سطر ۵۹: | ||
از ویژگی‌های مرحوم آیت الله کاظمی، عنایت و اهتمام به وضع معیشتی افراد نیازمند و طلاب علوم دینی بود. او پس از مرجعیت نیز از زندگی ساده خود دست برنداشت و پول و اموال فراوانی به‌دست ایشان می‌رسید، اما بدون این‌که ریالی از آن‌ها را صرف زندگی شخصی خود کند، بین نیازمندان تقسیم می‌کرد. اموالی را شبانه به درب خانه‌های نیازمندان می‌فرستاد. هم‌چنین بسیاری از خانواده‌های بی‌سرپرست را اداره و تأمین می‌کرد. وی به طلاب علوم دینی علاقه فراوان داشت و در رفع مشکلات آنان از هیچ کوششی فروگذار نمی کرد. | از ویژگی‌های مرحوم آیت الله کاظمی، عنایت و اهتمام به وضع معیشتی افراد نیازمند و طلاب علوم دینی بود. او پس از مرجعیت نیز از زندگی ساده خود دست برنداشت و پول و اموال فراوانی به‌دست ایشان می‌رسید، اما بدون این‌که ریالی از آن‌ها را صرف زندگی شخصی خود کند، بین نیازمندان تقسیم می‌کرد. اموالی را شبانه به درب خانه‌های نیازمندان می‌فرستاد. هم‌چنین بسیاری از خانواده‌های بی‌سرپرست را اداره و تأمین می‌کرد. وی به طلاب علوم دینی علاقه فراوان داشت و در رفع مشکلات آنان از هیچ کوششی فروگذار نمی کرد. | ||
| − | == وفات == | + | ==وفات== |
آیة الله کاظمینی در آخر عمر به چشم درد سختی مبتلا شد، به گونه ای که دیگر قادر به خواندن و نوشتن نبود و همسرش (دختر [[شیخ محمدحسن نجفی]]) برایش این کار را انجام می داد. | آیة الله کاظمینی در آخر عمر به چشم درد سختی مبتلا شد، به گونه ای که دیگر قادر به خواندن و نوشتن نبود و همسرش (دختر [[شیخ محمدحسن نجفی]]) برایش این کار را انجام می داد. | ||
| سطر ۶۶: | سطر ۶۶: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * محمدی، محمدعلی، کتاب ملا فتح الله اصفهانی شیخ شریعت، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۷ش، ص ۳۸ تا ۴۰. | + | |
| − | * سایت شفقنا. | + | *محمدی، محمدعلی، کتاب ملا فتح الله اصفهانی شیخ شریعت، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۷ش، ص ۳۸ تا ۴۰. |
| − | * سایت فرهیختگان تمدن شیعی. | + | *سایت شفقنا. |
| + | *سایت فرهیختگان تمدن شیعی. | ||
[[رده:علمای قرن سیزدهم]] | [[رده:علمای قرن سیزدهم]] | ||
[[رده:مراجع تقلید]] | [[رده:مراجع تقلید]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۰، ساعت ۰۵:۳۷
آیةالله شیخ محمدحسین کاظمینی (۱۳۰۸-۱۲۲۴ ق) فقیه نامدار شیعه و از شاگردان صاحب جواهر و شیخ انصاری بود. جامعیت علمی و اخلاقی، پیش‌تازی در فقه، برخورداری از سلاح بیان و قلم، مجموعه عواملی در تثبیت زعامت دینی و مرجعیت فراگیر شیخ محمدحسین کاظمی بودند. عالمان بزرگی چون شیخ الشریعه اصفهانی و سید مرتضی کشمیری، از شاگردان او به شمار می روند.
| نام کامل | آیةالله شیخ محمدحسین کاظمینی |
| زادروز | ۱۲۲۴ قمری |
| زادگاه | کاظمین |
| وفات | ۱۳۰۸ قمری |
| مدفن | نجف |
|
| |
| اساتید |
شیخ محمدحسن نجفی و شیخ انصاری، شیخ محسن خنفر، ... |
| شاگردان |
شیخ الشریعه اصفهانی، سید مرتضی کشمیری، سید محمدسعید حبوبی، ... |
| آثار |
هدایةالانام فی شرح شرایع الاسلام، نخبةالعباد، بغیةالخاص والعام، حاشیه بر رسائل، ... |
محتویات
استادان و شاگردان
شیخ محمدحسین کاظمینی (کاظمی) متولد سال ۱۲۲۴ قمری در کاظمین بود. پدرش بخاطر فقر مالی، محمدحسین را از رفتن به مدرسه باز می داشت، اما او دور از چشم پدر به تحصیل ادامه داد تا این که پس از مدتی راهی نجف اشرف شد.
او در نجف از اساتید بزرگی چون آیة الله شیخ عبدالله عاملی، شیخ محمدحسن نجفی (صاحب جواهر)، شیخ مرتضی انصاری، شیخ محسن خنفر و شیخ حسن کاشف‌الغطاء استفاده کرد و به علت کوشش پیگیر و استعداد خدادادی توانست به زودی در ردیف اساتید بزرگ حوزه علمیه نجف و پس از آن در شمار مراجع تقلید درآید.
با این‌که در آن زمان در حوزه علمیه نجف اشرف علما و مجتهدان فراوانی حضور داشتند، اما روز به روز دامنه مرجعیت ایشان وسعت یافت و فتاوای آن فقیه وارسته نه‌تنها در عراق، بلکه در شام و لبنان، کویت و بحرین، قطیف و احساء و مدینه منوره از نفوذ و تأثیر بیشتری برخوردار بود.
برخی از شاگردان صاحب نام آیت الله کاظمی عبارتند از:
شیخ الشریعه اصفهانی، سید مرتضی کشمیری، سید محمدسعید حبوبی، شیخ محمدعلی چهاردهی، شیخ صالح آل‌کاشف‌الغطاء، شیخ باقر بهاری همدانی و … .
آثار و تألیفات
از مهمترین تألیفات ایشان می توان به آثار زیر اشاره نمود:
- هدایة الانام فی شرح شرایع الاسلام،
- نخبة العباد (در احکام فقهی)،
- بغیة الخاص والعام
- حاشیه بر کتاب رسائل،
- حاشیة بر کتاب القوانین فی الاصول.
- و...
فضایل و کرامات
از افتخارات شیخ محمدحسین کاظمی، این بود که صداقت و امانتش به تأیید حضرت صاحب‌الامر علیه‌السلام رسید و حضرت نیابت آن فقیه وارسته را امضاء فرمودند. مرحوم صدرالاسلام خویی آورده: در بزرگی این مرد و مقام عالی‌اش همین بس که به مرتبه‌ای رسید که وقتی حاج علی کرادی بغدادی، مشرف به محضر امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه شد، حضرت صاحب‌الامر فرموده بودند: سهم امام به‌دست شیخ محمدحسین کاظمی برسد و فرمودند، شیخ را به صداقت و امانت داری می‌شناسند و او را وکیل خویش می‌دانند.
شیخ الشریعه اصفهانی که خود از شاگردان ممتاز آیة الله کاظمینی بود روزی به یکی از کتاب های علمی احتیاج داشت، ولی به علت فقر مالی قدرت خرید آن را نداشت. از این رو به طرف خانه استاد به راه افتاد تا آن کتاب را از استاد امانت بگیرد. شیخ خود می گوید: «در بین راه به مقبره شیخ خضر نجفی[۱] وارد شده و سوره یس را برای شادی روح او خواندم و آن گاه به سوی خانه استاد روانه شدم. در خانه او را زدم و کمی معطل شدم، کسی در را باز نکرد، پس از اندکی معطلی دوباره درزدم، در این حال استادم در خانه را باز کرد، دیدم همان کتاب مطلوب مرا در دست دارد؛ خیلی تعجب کردم و گفتم: از کجا دانستی که من برای چنین حاجتی آمده ام؟ فرمود: خوابیده بودم، در عالم رؤیا شیخ خضر را دیدم که به من گفت: الان شریعت اصفهانی می آید و فلان کتاب را می خواهد، برخیز و آن را زود مهیا کن. از خواب بیدار شدم و به کتابخانه رفتم تا کتاب را برای شما فراهم کنم. بار اول که در زدی مشغول جستجوی کتاب بودم ...».[۲]
کاظمینی از نگاه بزرگان
تراجم‌نویسان با تعابیر بلندی از مقام علمی و اخلاقی شیخ محمدحسین کاظمی یاد کرده‌اند، که به ذکر بعضی از آن‌ها بسنده می‌شود:
- محدث عالی‌قدر، مرحوم حاج شیخ عباس قمی قدس‌سره، در فوایدالرضویه می‌نویسند: شیخ بزرگوار و فقیه سعید، علامه دوران و یکه‌تاز عصر، زعیم عالی‌قدر، جامع فقاهت و زهد و جامع علم و عبادت … شیخ محمدحسین کاظمی، در صبر در اطاعت خدا و تألیف و تدریس و اقامه نماز بی‌نظیر بود…
- هم‌چنین مؤلف طبقات اعلام‌الشیعه می‌نویسند: شیخ محمدحسین کاظمی، مجتهدی مسلم و مدرسی ارجمند و از بزرگان فقها و مشاهیر علمای عصرش بود.
- مرحوم فاضل مراغه ای نیز می‌نویسد: او فقیهی بزرگ و مجتهدی معروف در بین مسلمانان بود. جلالت قدر و مقام معنوی‌اش و زهد و تقوا و پرهیزکاری‌اش شهره آفاق شد.
ویژگی‌های اخلاقی
این فقیه وارسته از سجایای اخلاقی والا و کریمانه‌ای برخوردار بود. بسیاری از فقهای معاصر و کسانی که بعداز ایشان آمدند، به زهد و تقوای شیخ و بی‌اعتنایی‌اش به دنیا و مظاهر آن اذعان کرده‌اند.
دین مداری:
آیت الله کاظمینی در احکام دین مسامحه نداشت و کمال احتیاط را در اجرای احکام دینی اعمال می‌کرد. به امر به معروف و نهی از منکر اهتمام داشت و در تعاملاتش با مردم، متواضع و خوش‌برخورد بود.
عبادت و تهجد:
مرحوم حضرت آیت الله کاظمی در امور عبادی بسیار موفق و جدی بود هماره لبانش به یاد و ذکر خدای متعال مشغول بود. نمازهای ظهر و عصر و مغرب و عشا را در حرم مطهر امیرالمؤمنین علیه‌السلام اقامه می‌کرد. ذکر رکوع و سجود را تا هفتاد بار تکرار می‌کرد و در قنوتش دعاهای طولانی می‌خواند. اهل تهجد و نماز شب بود و در قنوت نماز وترش دعای ابوحمزه ثمالی و یا دعای کمیل را می‌خواند.
کمک به نیازمندان:
از ویژگی‌های مرحوم آیت الله کاظمی، عنایت و اهتمام به وضع معیشتی افراد نیازمند و طلاب علوم دینی بود. او پس از مرجعیت نیز از زندگی ساده خود دست برنداشت و پول و اموال فراوانی به‌دست ایشان می‌رسید، اما بدون این‌که ریالی از آن‌ها را صرف زندگی شخصی خود کند، بین نیازمندان تقسیم می‌کرد. اموالی را شبانه به درب خانه‌های نیازمندان می‌فرستاد. هم‌چنین بسیاری از خانواده‌های بی‌سرپرست را اداره و تأمین می‌کرد. وی به طلاب علوم دینی علاقه فراوان داشت و در رفع مشکلات آنان از هیچ کوششی فروگذار نمی کرد.
وفات
آیة الله کاظمینی در آخر عمر به چشم درد سختی مبتلا شد، به گونه ای که دیگر قادر به خواندن و نوشتن نبود و همسرش (دختر شیخ محمدحسن نجفی) برایش این کار را انجام می داد.
مرحوم آیت الله شیخ محمدحسین کاظمی، سرانجام پس‌از سال‌ها تلاش علمی و تربیت ده‌ها فقیه و دانشمند، در شب یازدهم محرم سال ۱۳۰۸ قمری در سن ۸۴ سالگی دار فانی را وداع گفت. پیکر مطهر ایشان در میان حزن و اندوه علما و ارادتمندان، در یکی از حجرات صحن مطهر امیرالمؤمنین علیه‌السلام به خاک سپرده شد..[۳]
پانویس
منابع
- محمدی، محمدعلی، کتاب ملا فتح الله اصفهانی شیخ شریعت، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۷ش، ص ۳۸ تا ۴۰.
- سایت شفقنا.
- سایت فرهیختگان تمدن شیعی.
