منابع و پی نوشتهای ضعیف
رعایت ادبیات دانشنامه ای متوسط
مقاله بدون شناسه یا دارای شناسه ضعیف است
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

امام موسی صدر: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز (امام موسي صدر مفقود الاثر را به امام موسی صدر که قبلاً صفحهٔ تغییرمسیر بود، منتقل کرد)
(←‏آرشیو عکس و تصویر)
 
(۵۵ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
−
{{الگو:منبع الکترونیکی معتبر|ماخذ=پایگاه}}
+
'''آیت الله سید موسی موسوی صدر''' (۱۳۰۷ - ناپدیدشده در: ۱۳۵۷ ش)، فیلسوف، متفکر و مجاهد ایرانی جهان اسلام است. ایشان نائب [[سید عبدالحسین شرف الدین عاملی|علامه شرف الدین]] بودند که با محبوبیت فوق العاده خود، خدمات شایانی را به مردم [[لبنان]] و منطقه ارزانی داشتند. از زمان ربایش ایشان در سال 57 شمسی در [[لیبی]]، تاکنون هیچ خبر موثقی پیرامون زندگانی ایشان در دسترس نیست.
 +
{{شناسنامه عالم
 +
||نام کامل = سید موسی موسوی صدر
 +
||تصویر= [[پرونده:Saadr.jpg]]
 +
||زادروز = ۱۳۰۷ شمسی
 +
|زادگاه = [[قم]]
 +
|وفات = 
 +
|مدفن =
 +
|اساتید =  [[بروجردی، حسین|حسین بروجردی]]، شیخ محمدرضا آل یاسین، [[آیت الله سید ابوالقاسم خویی]]، شیخ صدرا بادکوبه ای، ...
 +
|شاگردان =  سید محمدعلی ابطحی اصفهانی، علی‌اصغر مسلمی کاشانی، [[یوسف صانعی]] و  [[هاشمی رفسنجانی|علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی]]
 +
|آثار =  
 +
}}
  
−
== ولادت ==
+
==خاندان==
 +
خاندان صدر شاخه‌ای از خاندان شرف‌الدین و شرف‌الدین شاخه‌ای خاندان نورالدین است. این خاندان تا سال‌ها در جبل عامل لبنان می‌زیستند و از این رو به عاملی مشهورند. این خاندان از نوادگان امام موسی کاظم علیه اسلام و از خاندان‌های مشهور مذهبی در ایران، عراق و لبنان است.
  
−
سید موسی صدر در تاریخ 14 اسفند 1307 ش در قم دیده به جهان گشود. پدر وی سید صدر الدین صدر در زمان تحصیل خود در نجف اشرف حركتهای مترقی و نوجویانه را در عراق رهبری می كرد. نام او هنوز نهضت ادبی آن كشور همراه است وی پس از مهاجرت به ایران در شهر مقدس مشهد سكونت گزید. اندكی بعد به دعوت بنیانگذار حوزه علمیه قم حاج شیخ عبدالكریم حائری یزدی، به منظور معاونت وجانشینی ایشان به شهر قم هجرت كرد وپس از سالها تلاش وخدمت، در همانجا دار فانی را وداع گفت.
+
لقب صدر برای این خاندان به جهت انتساب به [[سید صدرالدین عاملی|سید صدرالدین موسوی عاملی اصفهانی]] است که به سبب شهرت علمی و به ویژه فقهی وی، فرزندانش همه به صدر معروف شدند. چون در اصفهان زندگی می‌کرد، برخی از فرزندانش به صدر اصفهانی مشهور شدند. برخی نیز به جهت مهاجرت او در کودکی از سرزمین جبل عامل به عراق، به صدرزاده یا صدرعاملی معروف شدند. چندین تن از عالمان خاندان صدر به صدرالدین ملقب‌اند.
  
−
== تحصیلات ==
+
===وجه تسمیه===
  
−
هر چند وی همپای گذراندن درسهای دبستان و دبیرستان به دروس حوزوی نیز اشتغال سید موسی در قم بیش از یك دهه به طول انجامید. وی پس از گذراندن دوره مقدمات و سطح متوسط و عالی، در درس خارج فقه و اصول و فلسفه استادان نامی و بزرگ حوزه شركت جست.
+
جایگاه ممتاز دینی، علمی و حوزوی سید صدرالدین عاملی موجب شد تا اغلب فرزندان، نوادگان، احفاد و اعقاب پسری اش با اقتباس از نام او، "صدر"، "صدر عاملی"، "صدر جبل عاملی"، "صدر اصفهانی"، "صدر کاظمینی" یا "صدرزاده" نامیده شوند . شاخه هایی نیز البته بعدها به "عاملی"، "خادم الشریعه" و "مستجاب الدعواتی" شهرت یافتند.<ref>خاندان صدر در ایران، محسن کمالیان.</ref>
  
−
سید موسی صدر خود در كنار تحصیل خارج فقه و اصول به تدریس مقدمات و سطح نیز اشتغال داشت. از جمله كتاب با ارزش شرح لمعه را برای شاگردانی چند كه در حوزه از بر جستگی خاصی برخوردار بودند، تدریس می كرد و در ارائه مسائل مهم و پیچیده آن، با بیانی شیوا و گیرا همه را سخت به تعجب و تحسین وا می داشت. او در سایه پشتكار شبانه روزی توانست در مدت كوتاهی خود را در صف اساتید حوزه علمیه قم جای دهد و پس از چندی به تدریس فقه و اصول و منطق و فلسفه بپردازد.
+
[[پرونده:Ems.jpg|thumb|left|جایگاه امام موسی صدر در خاندان صدر]]
  
−
او در كنار تحصیل و تدریس درسهای حوزه، برای ورود به دانشگاه در آزمون كنكور سراسری شركت می جوید و پس از موفقیت در دانشكده حقوق تهران مشغول تحصیل می شود و در نهایت به اخذ درجه لیسانس حقوق اقتصادی نایل می آید.
+
==جد پدری==
 +
 +
پدربزرگ سید موسی، آیت‌الله [[سید اسماعیل صدر]] بود که در سال ۱۲۱۶ شمسی در [[اصفهان]] به دنیا آمد ولی پدر و مادر او از جبل عامل لبنان به این شهر هجرت کرده بودند. در زمان حکومت خلفای عثمانی در [[لبنان]]، که قتل و غارت شیعیان کار عادی و روزمرّه کارگزاران آن حکومت شده بود، پدر سید اسماعیل که در روستای «شدغیث» از حومه «معرکه» در «جبل عامل» لبنان سکونت داشت آن آبادی را به سوی [[عراق]] ترک می‌کند و بعد از اقامتی کوتاه در آنجا، به طرف [[ایران]] حرکت کرده و در شهر اصفهان (که آن زمان دارای حوزه علمیه پررونقی بود) ساکن می‌شود.
  
−
وی همچنان از روح بلند و استعداد سرشار خود كمك می گیرد و علاوه بر تسلط كامل به دو زبان فارسی و عربی، به فراگیری زبانهای فرانسه و انگلیسی همت می گمارد و در این راه نیز پیروز و سربلند بیرون می آید. او فرصتهای طلایی دوران جوانی را به آسانی از دست نمی دهد و از لحظه های هر چند كوتاه آن استفاده های بلند و پایدار می كند وی در سال 1332 ش. پدر گرانقدر خود را از دست می دهد، در همان سال از قم هجرت آغاز كرده، وارد حوزه علمیه نجف می شود.
+
==پدر==
  
−
== اساتید ==
+
پدر وی آیت‌الله العظمی [[سید صدرالدین صدر]] بودند. وی در شهر مقدس [[مشهد]] سکونت گزید. اندکی بعد به دعوت مرجع عالیقدر و بنیانگذار [[حوزه علمیه قم]]، شیخ [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|عبدالکریم حایری یزدی]]، به منظور معاونت و جانشینی ایشان به شهر قم هجرت کرد و پس از سال‌ها تلاش و خدمت، در‌‌ همان جا دار فانی را وداع گفت.
  
−
از استادان معروف دروس سطح و خارج او این فرزانگان را می توان نام برد:
+
==مادر==
  
−
1ـ مرحوم علوی اصفهانی
+
صفیه مادر سید موسی، از سلاله پاک [[پیامبر خدا]] صلی الله علیه و آله، دختر آیت‌الله العظمی [[سید حسین طباطبائی قمی]] بود.
  
−
2ـ مرحوم سید محقق داماد
+
==تولد==
 +
سید موسی در ۱۴خرداد ماه سال ۱۳۰۷ شمسی ، در شهر قم در خانه اجاره ای پدر که در کوچه عشقعلی و محله چهار مردان بود، بدنیا آمد.
  
−
3ـ مرحوم سید رضا صدر
+
==تحصیلات==
 +
سید در سن 7 ساگی و در مهرماه ۱۳۱۳ در دبستان «حیات» شهر قم شروع به تحصیل کرد.
  
−
4ـ مرحوم سید احمد خوانساری
+
===پایان دبیرستان===
  
−
5ـ مرحوم حجت كوه كمره ای
+
سید موسی در مهر ماه ۱۳۱۹ وارد دبیرستان «سنایی» شهر قم شد و در خرداد ۱۳۲۲ دورهٔ متوسطه (سیکل اول) را با کسب رتبهٔ ممتاز به پایان رساند<ref>یادنامه امام موسی صدر، به نقل از آیت الله مجدالدین محلاتی، ص۳۰۰.</ref>. ایشان در چهارده‌سالگی مقاله‌ای با عنوان «رنج تا کی؟» در روزنامۀ استوار چاپ قم منتشر کرد و در آن به شرح دردها و آرزوهای مردم پرداخت.
  
−
6ـ مرحوم سید صدر الدین صدر (پدرش)
+
===طلبگی===
  
−
7ـ مرحوم علامه طباطبایی
+
هر چند وی همپای گذراندن درس‌های دبستان و دبیرستان، به دروس حوزوی نیز می‌پرداخت ولی شروع به تحصیل تمام وقت او در حوزهٔ علمیهٔ قم از سال ۱۳۶۰ هـ ق مقارن ۱۳۲۰ هـ ش آغاز شد. تحصیلات حوزوی سید موسی در قم، بیش از یک دهه به طول انجامید.
 +
[[پرونده:Lisans.jpg|thumb|left|مدرک کارشاسی امام موسی صدر از دانشگاه تهران]]
  
−
== آغاز هجرت ==
+
===دانشجویی===
 +
سید موسی صدر در جنب تحصیل و تدریس درس‌های حوزه، برای ورود به دانشگاه در آزمون کنکور سراسری شرکت کرد و پس از موفقیت‌ در آزمون‌ ورودی در مهرماه ۱۳۲۹ در دانشکدهٔ حقوق تهران مشغول به تحصیل شد.
  
−
سید موسی در سر هوای زیارت داشت. زیارت كانونهای عشق و عاطفه خفته در عراق، «عتبات عالیات». و این در حالی بود كه از رحلت جانسوز مجاهد بزرگ عبد الحسین شرف الدین حدود دو سال می گذشت. هنوز مردم لبنان سروسامان نیافته بودند و به دنبال یافتن رهبری مجاهد و آگاه لحظه شماری می كردند. آنها هر چند گاهی با سید موسی تماس می گرفتند و در این اواخر نیز با ارسال نامه ای به طور رسمی از وی برای سفر به لبنان دعوت به عمل آورده بودند. از طرف دیگر در همین زمان نامه دیگری از سوی رهبر شیعیان جهان، مرحوم سید حسین بروجردی، به سید موسی صدر رسید و آن عالم درد آشنا ایشان را برای قبول آن مسوولیت خطیر مكلف كرد.
+
ایشان نهایتاً‌ در تاریخ خرداد ماه ۱۳۳۲ با اتمام پایان نامه‌ای تحت عنوان «ترجمهٔ شروط وصحت آن» و با کسب نمرهٔ (بسیار عالی) به اخذ درجهٔ لیسانس حقوق اقتصادی نایل می‌آید.<ref>لبنان به روایت امام موسی صدر، مقدمه، ص۱۶.</ref>
  
−
همه اینها نشان می داد كه دیگر عذری برایش باقی نمانده و از هجرتی ناگزیر گریزی نبوده است. از این رو مسافرت به عراق را نمی توان تنها یك سفر زیارتی نامید: زیرا او به دنبال این سفر، سری به كشور لبنان زد تا از نزدیك با مردم سخن گوید و با موقعیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آنها بیش از پیش آشنا شود و آن وقت تصمیم نهایی خود را در مورد ماندن در آن كشور، بگیرد.
+
==اساتید==
 +
وی پس از گذراندن دورهٔ مقدمات و سطح متوسط و عالی، در درس خارج فقه و اصول و فلسفه استادان نامی و بزرگ حوزه شرکت جست که برخی از آن‌ها عبارتند از:  
 +
===قم===
 +
====سطح مقدم و مأخر====
 +
 +
*آیت‌الله سلطانی طباطبائی و شیخ عبدالجواد جبل عاملی (شرح لمعه)
 +
*آیت‌الله علوی اصفهانی و شیخ [[حسین‌علی منتظری|حسینعلی منتظری]] (مطول)
 +
*آیت‌الله [[محقق داماد]] و سلطانی طباطبائی (رسائل)
 +
*آیت‌الله سلطانی طباطبائی و محقق داماد و جبل عاملی (مکاسب)
 +
*آیت‌الله جبل عاملی و محقق داماد (کفایه الاصول)
  
−
سید موسی صدر پس از زیارت عتبات عالیات، در زمستان سال 1379 قمری مطابق با سال 1338 ش. نخست برای یك باز دید سی روزه وارد كور لبنان شد. ولی پس از بررسی اوضاع آشفته آن كشور و مشاهده نابسامانیهای شیعیان و مسلمانان جنوب، بشدت احساس وظیفه نمود و بر خلاف میل باطنی خود تصمیم به ماندن گرفت.
+
====خارج فقه====
  
−
سید موسی صدر پس از ورود به كشور لبنان، شهر صور را برای ایفای مسوولیت بزرگ خود انتخاب كرد و در مسجد جامع آن به اقامه نماز جماعت مشغول گردید. او با مطالعه دقیق اوضاع، بخوبی دریافت كه ریشه اصلی همه این گرفتاریها فقر فرهنگی و اقتصادی است. از این رو، با یك برنامه ریزی اساسی نخست به جنگ فقر فرهنگی رفت و علاوه بر ایراد سخنانی، تشكیل كلاسهای منظم در دبیرستانها و مراكز فرهنگی و هنری دیگر، با جوانان روشنفكر آن سامان ارتباط نزدیك برقرار نمود.
+
*آیت‌الله [[سید احمد خوانساری]]
 +
*آیت‌الله [[سید محمد حجت کوه کمره ای|حجت کوه کمره‌ای]]
 +
*آیت‌الله [[سید صدرالدین صدر]] (پدرش)
 +
*آیت‌الله محقق داماد
  
−
وی با سخن رسا و روشنگرانه خود، پوچی فرهنگ غرب و مادیگری را بری آنان توضیح داد و با الهام از قرآن، سنت و مكتب اهل بیت علیهم السلام منطق اسلام را به مثابه قوی ترین و پر محتوا ترین منطق روز معرفی كرد. جوانان كه تا آن روز ندیده و بار نمی كردند كه یك روحانی و رهبر مذهبی این چنین با سیمایی گشاده در برابر آنها مانند پدری مهربان سخن بگوید، شیفته اش شدند. بعلاوه آنها به قدری از معارف اسلام و تشیع فاصله داشتند كه نمی توانستند قبول كنند این سخنان از منابع دین مقدس اسلام و تشیع گرفته شده است.
+
====خارج اصول====
  
−
سید موسی هر چند كه در شهر صور سكونت داشت هفته ای دو روز برای سخنرانی در دبیرستان عاملیه به بیروت سفر می كرد و دبیران و دانش آموزان را نیز از سر چشمه زال شریعت محمدی صلی الله علیه و آله سیراب می نمود و با گفتار و كردار دلپسند خود همه را بی اختیار شیفته معارف الهی و مكتب امامان معصوم (علیه السلام) می كرد.
+
ـ آیت‌الله محقق داماد
 +
[[پرونده:خویی (6).jpg|thumb|left|امام موسی صدر در کنار آیت الله العظمی سید عبدالله موسوی شیرازی و آیت الله العظمی خوئی]]
  
−
== فعالیتها ==
+
====فلسفه====
  
−
همزمان با نفوذ استعمار فرانسه در لبنان، وضع آموزش و پرورش آن كشور بسیار دگرگون و در آور گردید; به طوری كه یكی از موفق ترین عوامل نشر فرهنگ بیگانگان وجود همین مراكز در آن كشور بود. چرا كه برنامه درسی مدارس و دبیرستانها نیز از سوی آنان تنظیم می شد و جوانان مسلمان سخت تحت تاءثیر آداب و رسوم دشمنان قرار داشتند.
+
*آیت‌الله [[طباطبایی، محمدحسین|علامه‌ طباطبائی]] (اسفار اربعه و نقد دیالکتیک)
 +
*آیت‌الله [[سید رضا صدر]] (برادرش منظومهٔ سبزواری)
  
−
در این حال (سال 1371 ه.ق) عالم دور اندیش سید عبدالحسین شرف الدین كه همواره در این قبیل مسائل حالت تهاجمی داشت، حركت كرد و در مقابل این تهاجم بزرگ فرهنگی نیز ایستاد.
+
===نجف===
  
−
با شروع فعالیت سید موسی صدر این مدارس نیز رونق بیشتری گرفت ; به گونه ای كه تلاشهای وی پس از مدتی مدرسه عاملیه بیروت، به دانشكده تبدیل شد و به دانشكده عاملیه معروف گردید.
+
*[[سید محسن حکیم]] (فقه)
 +
*مرتضی آل یاسین (فقه)
 +
*[[سید ابوالقاسم خویی]] (اصول)
 +
*[[سید عبدالهادی شیرازی]] (فقه)
 +
*حسین حلی (فق)
 +
*صدرا باد کوبه‌ای (اسفار ملاصدرا)
 +
*[[سید محمود شاهرودی]] (فقه)
  
−
او در عین حالی كه به سنگر مسجد اهمیت فراوان می داد از مراكز فرهنگی نیز غافل نبود و همچنان كه گذشت با ذوق سرشار و به كارگیری روشهای جدید، سعه صدر و برخوردهای مناسب خود، در مدت كوتاهی مدارس، دبیرستانها و دانشگاهها را تبدیل به سنگرهایی فولادین علیه فرهنگ بیگاه كرد و راه استاد برگ خود، عالم مبارز سید شرف الدین را ادامه داد.
+
==تدریس و تربیت شاگرد==
 +
 +
سید موسی صدر در کنار تحصیل خارج فقه و اصول به تدریس مقدمات و سطح نیز اشتغال داشت. او در سایهٔ پشتکار شبانه‌روزی، توانست در مدت کوتاهی خود را در صف اساتید حوزهٔ علمیهٔ قم جا دهد، و پس از چندی به تدریس فقه و اصول منطق و فلسفه نیز بپردازد.<ref>همان</ref>
  
−
سید موسی صدر معتقد بود كه فقر فرهنگی ارتباط تنگاتنگی با فقر اقتصادی دارد. همچنان كه این دو بی ارتباط با مسائل سیاسی، نظامی، اخلاقی و اعتقادی نیز نمی توانند باشند. بنابراین باید همه آنها در كنار هم ارزیابی شده، برای هر كدام به طور همزمان در كنار هم چاره اندیشی كرد او می گفت:
+
==شاگردان==
  
−
(چقدر تعجب آور است! اسلام طلب علم را فریضه (واجب) بداند و بیسوادترین مردم مسلمانها باشند.
+
*سید محمدعلی ابطحی اصفهانی
 +
*علی‌اصغر مسلمی کاشانی (مدرس حوزهٔ علمیه قم)
 +
*[[یوسف صانعی]] (مرجع تقلید)
 +
*[[هاشمی رفسنجانی|علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی]]
 +
*محمدجواد حجتی کرمانی (محقق و نویسنده)
 +
*محمد حسین بهجت (شفق) شاعر، نویسنده
 +
*زین‌العابدین قربانی محقق و نویسنده
 +
*سید محمد غروی
 +
*سید عیسی طباطبائی
  
−
(یا اینكه) نظافت را از ایمان بشمارد، در حالی كه كثیف ترین كوچه و بازار كوچه و بازارهای ما مسلمانها باشد ... دعوت صحیح اگر توأم با عمل نباشد و وضع اجتماعی دعوت كننده یا هم مذهبان او بد باشد، دعوت كم اثر خواهد بود. اصولا یكی از بزرگترین دلیلهای بطلان ادعای هر دعوت كننده، همان وضع اجتماعی اوست. آخر چطور ممكن است مردم ادعای مسلمانی را كه اسلام را ضامن سعادت دنیا و آخرت می داند باور كنند، در حالی كه فقر، جهل، مرض و عدم بهداشت آنها را فراگرفته است ; اخلاق تجار، روش جوانان، كردار زمان و رفتار سیاستمداران همه فاسد و منحرف باشد؟! این خود سند بی اعتباری مدعای هر دعوت كننده ای است.)
+
==هجرت به نجف==
  
−
او با توجه به همه این ریزه كاریها و برای حل نابسامانیهای ریشه دار در ابعاد مختلف، به سنگر مسجد و فعالیت در دبیرستانها و دانشگاهها اكتفا نكرد و اقدام به تأسیس مراكز اساسی تری نمود از جمله:
+
پس از رحلت پدر در تاریخ ۱۳۳۲/۱۰/۵ شمسی مطابق با شنبه ۱۹ [[ربیع الثانی|ربیع‌الثانی]] ۱۳۷۳ قمری، در‌‌ همان سال به [[نجف]] مهاجرت نمود و تا سال ۱۳۳۷ شمسی در آن شهر علم و معرفت، مشغول کسب و دانش و بینش شد و در این مدت از محضر اساتید و مراجع استفاده کامل نمود<ref>همان، ص۱۷.</ref>
 +
به علاوه جلسهٔ بحث پربار و عمیقی در فقه، اصول و فلسفه با پسرعمو و شوهر خواهرش شهید آیت‌الله [[سید محمدباقر صدر]] و آیت‌الله سید محمدعلی موحد ابطحی برقرار کرد و در کنار این همه به تدریس کتب رسائل، مکاسب و [[شرح منظومه سبزواری (کتاب)|شرح منظومهٔ]] ملاهادی سبزواری پرداخت.
  
−
1 ـ مدرسه صنعتی جبل عامل
+
==اولین سفر به لینان==
 +
سید موسی در سن 27 سالگی و در سال ۱۳۳۴ شمسی به  لبنان رقت. یکی از رخدادهای مهم  وی در این سفر، ملاقات با دانشمند توانا و مجاهد «[[سید عبدالحسین شرف الدین عاملی|سید عبدالحسین شرف‌الدین]]» بود.
  
−
اولین موسسه ای كه وی در شهر صور بنیان نهاد مدرسه صنعتی جبل عامل بود. هدف او از ایجاد این مركز آن بود تا فقر و جهل را كه سالها سایه شوم خود را بر سر این مردم افكنده بود از میان بردارد.
+
==بازگشت به ایران==
  
−
2ـ تأسیس جمعیت بر و احسان
+
سید موسی پس از آن اقامت کوتاه و دید و بازدیدهای به یادماندنی، سرزمین لبنان را به سوی کشور ایران ترک کرد و برای ادامه تحصیل، وارد شهر قم شد.
  
−
این مركز كه به شكل تعاونی و به ابتكار و همت سید موسی ایجاد گردیده است دارای پنج كمیسیون جداگانه به نامهای تفتیش، برنامه، مالی، تبلیغات و مجالس مذهبی است، كه هر كدام فعالیتهای خاص خود را دنبال می كنند. این جمعیت در نخستین سال تاءسیس خود، تنها بیش از یكصد و بیست نفر فقیر دوره گرد را از كوچه و بازار جمع كرد و علاوه بر كمكهای مالی، برای هر یك شغل آبرومندی ایجاد نمود.
+
==ازدواج==
  
−
3 ـ تأسیس خانه دختران
+
او در سن ۲۸ سالگی با نوۀ مرحوم آیت‌الله العظمی حاج میرزا حسین حاج میرزا خلیل پیوند زناشویی و تعهد و تقوا بست که حاصل این وصلت دو دختر و دو پسر شد.
  
−
زنان و دختران علاوه بر فعالیت در بخش بانوان جمعیت بر واحسان در سه موسسه مهم دیگر كه باز به اهمیت سید موسی صدر، برای آنان راه اندازی شده بود، به كار و كوشش پرداختند. یكی از آنها مدرسه ای به نام بیت الفتاه (خانه دختران) بود. در این مكان به دختران بی سرپرست و فقیر هنرهای دستی دیگر آموزش می دادند.
+
==مهاجرت دوم به عراق==
 +
وی پس از حدود یک سال اقامت در قم، درحالی که صاحب یک فرزند پسر به نام صدرالدین شده بود، همراه خانواده خود عازم کشور عراق گردید و ضمن شرکت در دروس حوزۀ علمیۀ نجف به تدریس فقه، اصول و فلسفه ادامه داد.
 +
[[پرونده:Maktab.JPG|thumb|left|درس هایی از مکتب اسلام اولین مجله حوزه علمیه قم]]
  
−
4 ـ آموزشگاه پرستاری
+
==بازگشت دوباره به قم و انتشار مجله==
  
−
وی مركز دیگری نیز برای بانوان دایر كرد به عنوان آموزشگاه پرستاری. در این آموزشگاه دخترانی كه مدرك دیپلم گرفته بودند، پذیرفته می شدند و زیر نظر استادان با تجربه آموزش پرستاری می دیدند و پس از فارغ التحصیل شدن به مراكز بهداشتی، درمانی و بیمارستانها اعزام می شدند و در عین حالی كه برای خود و خانواده مایه امید و زندگی بودند در آن مراكز در خدمت محرومان و بیچارگان قرار می گرفتند.
+
سید موسی در اوایل زمستان سال ۱۳۳۷ شمسی، دوباره به ایران و حوزه علمیه قم باز می‌گردد. ولی هیچ وقت از تلاش و مبارزه و ایفای نقش حیاتی خود شانه خالی نمی‌کند. او سال‌ها پیش با دوستان و همفکران خود درحوزه علمیه قم، در مورد راه اندازی یک مجله حوزوی، گفتگوهایی داشت و به آن‌ها قول همکاری و همگامی داده بود. بی‌درنگ مقدمات کار آماده شد و با توکل به خدا و پیشتیبانی مرجع آگاه زمان آیت الله العظمی [[بروجردی، حسین|بروجردی]] (رضوان‌الله علیه) در آذر ماه ۱۳۳۷ شمسی اولین شماره نخستین مجله حوزوی در قم به نام درسهایی از مکتب اسلام منتشر گردید.<ref>زندگانی آیت الله بروجردی، ص۳۴۹.</ref>
  
−
5 ـ مركز پزشكی
+
==تأسیس دبیرستان صدر==
  
−
این مركز به نام مدینه الطب شهرت یافته و تا به حال اقدامات وسیع و مهمی را در خصوص امور بهداشتی و درمانی به انجام رسانده و در بسیاری از قصبه های جنوب لبنان كه سالها مردمش از همه چیز محروم بودند، درمانگاه و مركز بهداشتی دایر نموده است.
+
سید موسى صدر با همکارى فرهنگیان متدین و خدمتگزار، امتیاز یک دبیرستان ملى را از وزارت فرهنگ گرفت و دبیرستان صدر تحت مدیریت ایشان شروع به فعالیت نمود و بعد از هجرت ایشان به لبنان مدیریت مدرسه را به شخص دیگرى واگذار نمود.
  
−
6 ـ موسسه قالیبافی
+
==دومین سفر به لبنان==
  
−
این مركز آموزشی یكی از مراكز سرنوشت ساز برای بانوان و دیگر محرومان به حساب می آمد و به موجب همین اهمیت، زیر نظر شهید بزرگوار دكتر مصطفی چمران اداره می شد و بیش از 300 دختر از منطقه جبل عامل در این مركز آموزشی مشغول یادگیری قالیبافی بودند.
+
در اواخر سال ۱۳۳۸ شمسی بعد از وفات زعیم مصلح و عظیم ‏الشأن آیت‏ اللَّه سید عبد الحسین شرف‏ الدین طبق وصیت ایشان و به دعوت شیعیان لبنان که با ارسال نامه ‏اى، از سید موسى صدر درخواست نمودند، به آن دیار هجرت نماید و زعامت شیعیان را به عهده بگیرد و این دعوت با تأیید و تأکید آیت‏ اللَّه العظمى بروجردى همراه شد، امام موسى صدر به لبنان قدم نهاد و در شهر صور رحل اقامت افکند. به جرأت مى‏ توان لبنان را به دو برهه تاریخى تقسیم نمود: بخش اول قبل از ورود امام موسى صدر و بخش دوم بعد از آمدن ایشان.  
  
−
7 ـ حوزه علمیه
+
==فعالیت ها==
  
−
یكی دیگر از حركتهای مهم و ماندگار سید موسی صدر، راه اندازی مركز فعال دیگری به نام معهد الدراسات الاسلامیه (مركز بررسیهای) اسلامی بوده است.
+
سید موسی صدر معتقد بود كه فقر فرهنگی ارتباط تنگاتنگی با فقر اقتصادی دارد. همچنان كه این دو بی ارتباط با مسائل سیاسی، نظامی، اخلاقی و اعتقادی نیز نمی توانند باشند.  
  
−
البته موسسات و مراكز مختلفی را كه به همت و رهبری سید موسی صدر ساخته شده، نمی توان در همین هفت مورد خلاصه كرد، چنانكه دو موسسه مهم دیگر به نامهای دار الایتام و سازمان زنان هم در نتیجه تلاشها و جانفشانیهای او به ثمر رسیده است. كه توضیه و تفصیل این همه مجال دیگری را طلب می كند.
+
*مدرسه صنعتی جبل عامل
  
−
تدبیر تاریخی مردم شیعه لبنان كه جمعیت اكثر آن كشور را تشكیل می دادند، احتیاج به مركز سازماندهی قانونی برای خود داشتند، تا از حقوق طبیعی و شخصیت انسانی آنان بخوبی حراست نماید.
+
اولین موسسه ای كه وی در شهر صور بنیان نهاد مدرسه صنعتی جبل عامل بود.
 +
[[پرونده:Lobnan.jpg|thumb|left|امام موسی صدر در مراسم کلنگ زنی یکی از طرح های عمرانی در جنوب لبنان]]
  
−
سید موسی صدر برای گرفتن حقوق قانونی شیعیان رهسپار بیروت شد و مبارزه وسیعی را در این خصوص آغاز نمود. وی تمام نیروی خود را به كار گرفت تا یك مجلس قانونی برای شعیان آن كشور تشكیل دهد. در حركت نخست، موضوع را به طور جدی با شخصیتهای بزرگ سیاسی و مذهبی شیعه و غیر شیعه لبنان در میان گذاشت و هدف خود از تاءسیس این مركز را برای آنان توضیح داد. در این میان مخالفتها و كار شكنیهایی از طرف دولتهای عربی و برخی از شخصیتهای داخلی آغاز گردید. ولی او هیچ وقت از پای ننشست و به تلاشهای پیگیر خود ادامه داد.
+
*تأسیس جمعیت بر و احسان
  
−
8 - تشكیل مجلس و انتخاب رهبر
+
این مركز كه به شكل تعاونی و به ابتكار و همت سید موسی ایجاد گردیده است دارای پنج كمیسیون جداگانه به نامهای تفتیش، برنامه، مالی، تبلیغات و مجالس مذهبی است، كه هر كدام فعالیتهای خاص خود را دنبال می كنند.
  
−
بر خلاف كارشكنیها و مخالفتهای گوناگون، سرانجام تلاشهای مخلصانه سید موسی صدر به نتیجه رسید و نمایندگان شیعیان در مجلس شورای لبنان، به پیشنهاد وی یك طرح قانونی را تقدیم مجلس كردند كه این طرح در روز سه شنبه 6 صفر 1387 ه.ق به تصویب مجلس و امضای رئیس جمهور لبنان رسید.
+
*تأسیس خانه دختران
  
−
بر اساس این طرح قانونی شیعیان اجازه داشتند مجلسی را به نام المجلس الاسلامی الشیعی الاعلی برای دفاع از حقوق حقه خود تاءسیس نمایند. پس از گذراندن مراحل قانونی، در تابستان سال 1389 ه.ق مجلس اعلای شیعیان درلبنان به طوررسمی وقانونی شروع به فعالیت كرد وباز با دستهای پرتوان سید موسی صدر صفحه درخشان دیگری برمبارزات تاریخی مردم شیعه لبنان اضافه شد.
+
یكی از آنها مدرسه ای به نام بیت الفتاه (خانه دختران) بود. در این مكان به دختران بی سرپرست و فقیر هنرهای دستی دیگر آموزش می دادند.
  
−
9 - سازمان «جنبش مستضعفان»
+
آموزشگاه پرستاری
  
−
سید موسی صدر شخصیتی بود كه دهها سال از زمان خود جلوتر بد و حوادث و مشكلات را قبل از وقوع شناسایی كرده، در پی علاج و پیشگیری بر می آمد. او در مدت چند سال اقامت خود در لبنان به این نتیجه رسیده بود كه جوانان این كشور زمینه های مساعدی برای فداكاری و سلحشوری در راه تحقیق آرمانهای مقدس اسلامی دارند از این رو برای سازماندهی، تربیت و تشكل نیروهای بالقوه آنان و آگاهی هر چه بیشتر و بهتر جوانان از جهان بینی و ایدئولوژی اسلامی اقدام به تأسیس سازمانی به نام حركه المحرومین نمود، تا برای مبارزه اساسی با دشمنان اسلام در منطقه، از نیروهای كار آمد، با ایمان و جان بر كفی بر خوردار باشد.
+
وی مركز دیگری نیز برای بانوان دایر كرد به عنوان آموزشگاه پرستاری. در این آموزشگاه دخترانی كه مدرك دیپلم گرفته بودند، پذیرفته می شدند و زیر نظر استادان با تجربه آموزش پرستاری می دیدند و پس از فارغ التحصیل شدن به مراكز بهداشتی، درمانی و بیمارستانها اعزام می شدند و در عین حالی كه برای خود و خانواده مایه امید و زندگی بودند در آن مراكز در خدمت محرومان و بیچارگان قرار می گرفتند.
  
−
شهید بزرگ دكتر مصطفی چمران كه از طرف امام موسی صدر به مسوولیت سازماندهی این جنبش منصوب شده بود چنین می نویسد:
+
*مركز پزشكی
  
−
... شیعیان فوج فوج وارد این نهضت می شدند، احزاب را رها می كردند و به این سازمان می پیوستند. سازمانی مكتبی و برا اساس ایدئولوژی اسلامی، بر اساس خط علی و حسین علیهما السلام ... نمی خواستیم سازمان به صورت دكان درآید و هر كس و ناكس و یا هر فكر غلطی وارد آن شود و خدای نكرده حزبی دیگر مثل احزاب فاسد لبنانی به وجود آید كه كارشان دروغ و تهمت و كار چاق كنی و زدن اموال مردم و حكومت و تقسیم منافع است. از همان اول تأكید كردیم كه ما ایجاد حركت كرده ایم نه حزب، و حركت از مبارزه با نفس تربیت نفس و اخلاق شروع می شود ...
+
این مركز به نام مدینه الطب شهرت یافته و تا به حال اقدامات وسیع و مهمی را در خصوص امور بهداشتی و درمانی به انجام رساند.
  
−
این سازمان برای اولین بار طلسم وابستگی را شكست و با شعار نه شرقی، نه غربی حركت خود را آغاز كرد و با الهام از معارف ناب اسلامی در كوتاه مدت، كادرهای با ایمان، زبده و نمونه ای را تربیت نمود كه هر یك در میدانهای مختلف علمی، صمعتی، مظامی اخلاقی و ... الگو و سر آمد بودند.
+
*موسسه قالیبافی
  
−
در واقع می توان این بخش از فعالیت تأسیس حركه المحرومین از سوی امام موسی صدر را دومین مرحله از سری مراحل سازماندهی شیعیان لبنان به حساب آورد. زیرا اولین مرحله آن را وی با تاءسیس مركزی بزرگ به نام مجلس اعلای شیعیان شروع كرده بود.
+
این مركز آموزشی یكی از مراكز سرنوشت ساز برای بانوان و دیگر محرومان به حساب می آمد و به موجب همین اهمیت، زیر نظر شهید بزرگوار دكتر [[مصطفي چمران|مصطفی چمران]] اداره می شد و بیش از 300 دختر از منطقه جبل عامل در این مركز آموزشی مشغول یادگیری قالیبافی بودند.
  
−
10 - سازمان نظامی «امل»
+
*حوزه علمیه
  
−
پس از آنكه سازمانهای اداری، تشكیلاتی و عقیدتی با موفقیت كامل راه اندازی شد و با استقبال پرشور مردمی روز به روز پایه هایشان استوارتر گردید، نبوت به مرحله سوم سازماندهی چپ گرا و راست گرا هر كدام برای خود ارتشی كوچك تشكیل داده، برای تحقیق آرمانهای حزب متبوع خود، هر چند گاهی از آن استفاده می كردند. این ارتشها غالبا چون از انگیزه و آرمان دینی و مذهبی تهی بودند در برابر تهدیدات نظامی كشورهای بیگانه، از كارایی لازم برخوردار نبودند به همین علت امنیت مرزهای كشور لبنان به آسانی آسیب پذیر می شد.
+
یكی دیگر از حركتهای مهم و ماندگار سید موسی صدر، راه اندازی مركز فعال دیگری به نام معهد الدراسات الاسلامیه (مركز بررسیهای) اسلامی بوده است.
  
−
برای از بین بردن چنین حالتی، و در پی ایجاد امنیت داخلی و خارجی كشور لبنان، تأسیس یك سازمان نظامی قوی، ضروری به نظر می رسید. سازمانی كه افراد آن با داشتن آگاهیهای سیاسی، مذهبی و نظامی، پاسدار مرزهای عقیده و نظام باشند. از این تاریخ بود كه پایه های یك سازمانی نظامی به نام افواج مقاومت لبنان (امل) پی ریزی گردید.
+
*تشكیل مجلس و انتخاب رهبر
  
−
== خصوصیات اخلاقی ==
+
بر خلاف كارشكنیها و مخالفتهای گوناگون، سرانجام تلاشهای مخلصانه سید موسی صدر به نتیجه رسید و نمایندگان شیعیان در مجلس شورای لبنان، به پیشنهاد وی یك طرح قانونی را تقدیم مجلس كردند كه این طرح در روز سه شنبه 6 صفر 1387 ه.ق به تصویب مجلس و امضای رئیس جمهور لبنان رسید.
  
−
تواضع و بزرگواری
+
بر اساس این طرح قانونی شیعیان اجازه داشتند مجلسی را به نام المجلس الاسلامی الشیعی الاعلی برای دفاع از حقوق حقه خود تاءسیس نمایند. پس از گذراندن مراحل قانونی، در تابستان سال 1389 ه.ق مجلس اعلای شیعیان درلبنان به طوررسمی وقانونی شروع به فعالیت كرد وباز با دستهای پرتوان سید موسی صدر صفحه درخشان دیگری برمبارزات تاریخی مردم شیعه لبنان اضافه شد.
−
 
 
−
داستان بزرگواری و افتادگی وی زبانزد بود. او نه تنها در محیط كار با دوستان و همكاران، بلكه در همه جا و در برخورد با همه كس این خلق محمد صلی الله علیه و آله را از خود به نمایش می گذاشت. یكی از هم بحثهای معروف وی در نجف در این مورد چنین اظهار می دارد:
 
−
 
 
−
... در موقع كار و حمل اثاثیه سفر، بیشتر از همه كار انجام می داد و سنگین ترین وسایل، همیشه بر دوش وی قرار داشت. در وقت شوخی و مزاح، مزاحهای علمی و اخلاقی جالبی می كرد. خدا می دادند كه ما در این سفر و در برخوردهای دیگری كه داشتیم، همه اش محبت، تواضع، وقار و بزگواری دیدم. تمامی اوصافی كه در روایات برای علما ذكر شده است، همه اش در آقا موسی صدر جمع شده بود.
 
−
 
 
−
گذشت و كرامت چهار بار دشمنان و مزدوران آنها نقشه كشیدند تا وی را ترور كنند ولی هیچ كه موفق نگردیدند. در یكی از این عملیات نا موفق چند جوان شیعه عضو حزب كمونیست جبهه شعبیه به رهبری جرج حبش كه فریب خورده و مأموریت یافته بودند تا امام موسی صدر را به شهادت برسانند، با آر پی جی بر سر راه وی كمین می كنند تا ماشین او را هدف قرار دهند. اما به خواست خدا، امام موسی صدر مدتی زودتر از همان راه گذشته بود.
 
−
 
 
−
پس از گذشت ساعاتی از این حالت جوانان امل منطقه را محاصره كرده و آنها را دستگیر می كنند و همه شان به مأموریت خود اعتراف می نمایند. سپس آنان را به حضور امام موسی صدر می برند. او نیز بلافاصله دستور آزادی آنان را صادر می كند.
 
−
 
 
−
روح بندگی
 
−
 
 
−
روح بندگی كه یكی از شرایط اصلی رهبر در جامعه اسلامی است و در قرآن و احادیث ائمه معصومین نیز به آن تاءكید فراوان شده است. در امام موسی صدر در حد اعلا پرورش یافته و او را به انسانی متعبد به تمام معنا جلوه گر ساخته بود.
 
−
 
 
−
احترام به پدر
 
−
 
 
−
امام موسی صدر در احترام به پدر كه استاد او نیز بود، اهتمام خاصی می ورزید. نحوه برخوردهای وی در این خصوص به قدری شورانگیز بود كه آشكارا نشان می داد این ارتباط فرزند با پدر از درجه احترام پا فراتر گذاشته و به مرحله عشق و ایثار رسیده است. این بود كه همه را به شگفتی فرو می برد. هر كسی كمترین ارتباط با بیت مرحوم سید صدر الدین صدر داشت بی درنگ از این موضوع با خبر می شد و تحت تأثیر آن قرار می گرفت. به یقین یكی از رموز موفقیت و پیروزی در فعالیتهای فردی، اجتماعی، سیاسی و ... اما موسی صدر را باید در همین موضوع جستجو كرد ; نیكی به دیگران، بخصوص به پدر و مادر و احترام به آنان.
 
−
 
 
−
مرد صلح و دوستی
 
−
 
 
−
امام موسی صدر با پیروان ادیان و مذاهب، روابط صمیمانه ای داشت. پیش از ورود وی به لبنان، میان مسیحیان و مسلمانان آن كشور بر اثر اختلافات موجود شكاف بزرگی پدید آمده بود و هر روز كه می گذشت با نقشه های دشمنان این جدایی عمق بیشتری می گرفت. او پس از آمدن خود به این ناحیه مصمم شد با تلاش و استقامت خود این فاصله را از ایمان این دو طایفه بزرگ دینی بر دارد و آنها را با همدیگر دوست و مهربان سازد.
 
−
 
 
−
وی در مراسم جشن و سوگواری هموطنان مسیحی شركت می كرد و در غم و شادی آنان خود را سهیم می دانست. در كلیساهای آنان حاضر می شد و معاشرت دوستانه ای با آنها داشت. بدین ترتیب در مدت كوتاهی این برخوردهای سنجیده، موجب گشت كه جامعه مسیحیان یكپارچه شیفته امام موسی صدر شوند، به طوری كه مكرر از وی دعوت به عمل می آورند تا در مراسم دینی و مذهبی آنان شركت جسته، برای آنان سخنرانی كند.
 
−
 
 
−
== سرنوشت مبهم ==
 
  
−
از نخستین روزهای جایگزین شدن امام موسی صدر در لبنان، دولت و رهبر لیبی یكی از سر سخت ترین دشمنان وی به شمار می رفت. در مرداد ماه 1357 امام موسی صدر قصد سفری به كشور الجزایر داشت. به دنبال آن تماسهایی حاصل شد و بلافاصله از طرف دولت لیبی دعوتی رسمی از امام موسی صدر برای سفر به آن كشور به عمل آمد. روز نوزدهم رمضان 1398 ه.ق وی از الجزایر وارد كشور لیبی شد.
+
*سازمان «جنبش مستضعفان»
  
−
در یكی از نشستها امام موسی صدر با عقاید جنون آمیز قذافی كه خود را جانشین خدا در زمین می خواند بشدت مخالفت كرد و با شهامت، پیامدهای شوم این طرز تفكر انحرافی را وی گوشزد نمود.
+
*سازمان نظامی «امل»
  
−
بعد از یك هفته اقامت در لیبی امام موسی صدر تصمیم گرفت روز بیست و پنجم رمضان 1398 ه.ق (9 شهریور 1357 ش / 31 اوت 1978 م) آن كشور را به قصد لبنان ترك گوید تا ساعت 2 و سی دقیقه بعد از ظهر همین روز، وی در جلو هتل محل اقامت خود مشاهده گردیده ولی بعد از آن با دو تن از همراهان خود شیخ محمد یعقوب و عباس بدرالدین ناگهان ناپدید شده است.
+
==امام موسى صدر در لیبى==
  
−
هنگامی كه خبر ربوده شدن امام موسی صدر انتشار یافت بی تابی و نگرانی جهان اسلام را فرا گرفت و ملتهایی كه كوچكترین شناختی از وی داشتند به غم و اندوه فرو رفتند. مردم لبنان یكپارچه به هیجان درآمدند و اعتصاب سرتاسری همه جا را از تحرك باز داشت.
+
امام موسى صدر در مرداد ماه 1357 قصد سفری به كشور الجزایر داشت. در روز نوزدهم رمضان 1398 قمری وی از الجزایر به همراه شیخ محمد یعقوب و خبرنگار معروف استاد عباس بدرالدین بنا بر دعوت دولت لیبی و در طى دیدارى رسمى وارد كشور لیبی شد. شش روز بعد، ساعت دو بعد از ظهر امام صدر به همراه دو تن از همراهانش براى ملاقات با قذافى سوار اتومبیل هاى دولتى مى‏ شود ولى از آن پس دیگر دیده نمى ‏شود.<ref>بنیاد شهید چمران، لبنان، ص ۳۸۶.</ref>
  
−
در این حال روزنامه های وابسته به دولت لیبی مانند «السفیر» در پی انحرافا افكار عمومی با تیترهای بزرگ و با آب و تاب فراوان اعلان كردند كه: امام موسی صدر برای همكاری با انقلاب ایران و مبارزه بر ضد شاه مخفیانه به ایران سفر كرده است. ولی كسی به این حرفها گوش نمی داد. اعتراض و راهپیمایی همچنان ادامه داشت و هر روز بیش از روز گذشته بر شور و هیجان و اعتراض مردمی افزوده می شد.
+
==منابع==
  
−
حضرت آیه الله العظمی امام خمینی رضوان الله علیه نیز پس از اطلاع از ربوده شدن امام موسی صدر بشدت ناراحت گشته، بی درنگ تلگرامی بدین شرح خطاب به یاسر عرفات مخابره كردند:
+
*کتاب امام موسی صدر، امید محرومان، عبدالرحیم اباذری.
 +
*یاران امام به روایت اسناد ساواک، جلد ۱، ص ۲۰ ـ ۷۳.
  
−
بسم الله الرحمن الرحیم
+
==پانویس==
 +
{{پانویس}}
  
−
«جناب آقای یاسر عرفات رئیس كمیته اجرائیه سازمان آزادی بخش فلسطین
+
==پیوندها==
  
−
از سلامت جناب حجه الاسلام آقای سید موسی صدر رئیس مجلس شیعیان لبنان هیچ گونه اطلاعی ندارم و موجب نگرانی این جانب است. از جناب عالی تقاضا دارم كه هر چه زودتر از مكان ایشان اطلاع پیدا كرده و این جانب را از سلامت ایشان آگاه گردانید.
+
*[http://www.imam-sadr.comزندگینامه سایت سید موسی موسوی صدر]
 +
*[https://imamsadr.ir سایت امام موسی صدر]
  
−
توفیق جناب عالی را در اهداف اسلامی خواستارم.
+
<references />
  
−
روح الله الموسوي الخميني
+
==آرشیو عکس و تصویر==
 +
<gallery mode="packed" heights="170">
 +
پرونده:موسی (4).jpg|alt=امام موسی صدر در کنار پدر و برادر و خواهر|از راست: سید علی موسوی صدر، سیده بتول موسوی صدر، [[سید صدرالدین صدر|سید محمدعلی (صدرالدین) موسوی صدر]] و سید موسی موسوی صدر
 +
پرونده:موسی (15).jpg|سید موسی موسوی صدر در نوجوانی
 +
پرونده:صدر (2).jpg|شهید سید محمدباقر موسوی صدر و سید موسی موسوی صدر در نوجوانی
 +
پرونده:موسی (3).jpg|alt=امام موسی صدر در کنار پدر و برادر|از راست: سید موسی موسوی صدر، [[سید رضا صدر|سید رضا موسوی صدر]] و سید محمدعلی (صدرالدین) موسوی صدر
 +
پرونده:موسی (9).jpg|alt=امام موسی صدر و علامه شرف الدین|از راست: سید موسی موسوی صدر و [[سید عبدالحسین شرف الدین عاملی|سید عبدالحسین شرف الدین موسوی عاملی]]
 +
پرونده:موسی (11).jpg|سید موسی موسوی صدر در جوانی
 +
پرونده:موسی (8).jpg|از راست: سید موسی موسوی صدر و سید محمد صدر کاظمینی
 +
پرونده:موسی (12).jpg|سید موسی موسوی صدر
 +
پرونده:سيد محمد حسين فضل الله (1).jpg|از راست: [[سید مرتضی عسکری|سید مرتضی شریف عسکری]]، محمدمهدی شمس الدین، سید موسی موسوی صدر و [[سید محمدحسین فضل الله|سید محمدحسین فضل‌الله]]
 +
پرونده:صدر (9).jpg|[[شهید سید محمدباقر صدر|شهید سید محمدباقر موسوی صدر]] و سید موسی موسوی صدر
 +
پرونده:موسی (2).jpg|از راست: سید موسی موسوی صدر، [[سید عبدالهادی شیرازی]] و سید اسماعیل موسوی صدر
 +
پرونده:صهری0.jpg|از راست ردیف جلو: سید رضا جزایری، [[سید محمدعلی روضاتی|سید محمدعلی روضاتیان]]، سید مرتضی مستجابی، سید موسی موسوی صدر، [[سید جمال الدین صهری]]، سید مرتضی ابطحی، سید شهاب الدین قومی، سید ابوالفضل صفوی ریزی، سید هاشم جعفری و سید مهدی میردامادی - از راست ردیف عقب: فخرالدین کلباسی، محمد خادمی، ابراهیم ابن یمین، منوچهر منصورزاده، مهدی مظاهری و ناشناسان
 +
پرونده:موسی (13).jpg|سید موسی موسوی صدر در کارگاه قالی بافی در لبنان
 +
پرونده:موسی (14).jpg|سید موسی موسوی صدر و یاسر عرفات
 +
پرونده:موسی (1).jpg|alt=امام موسی صدر به همراه رئیس جمهور و نخست وزیر لبنان|از راست: سلیم الحص (نخست وزیر لبنان)، سلیمان فرنجیه (رئیس جمهور لبنان)  و سید موسی موسوی صدر
 +
پرونده:موسی (5).jpg|از راست دو نفر آخر: سید موسی موسوی صدر و [[شهید مصطفی چمران]] در روسیه
 +
پرونده:موسی (18).jpg|سید موسی موسوی صدر در لباس احرام، در مسجدالحرام و طواف کعبه
 +
پرونده:موسی (6).jpg|سید موسی موسوی صدر در حال رای دادن در لبنان
 +
پرونده:موسی (16).jpg|سید موسی موسوی صدر در بین مردم لبنان
 +
پرونده:موسی (10).jpg|alt=امام موسی صدر و پادشاه عربستان|سید موسی موسوی صدر و فیصل بن عبدالعزیز آل سعود
 +
پرونده:موسی100.JPG|اقامه نماز میت علی شریعتی توسط سید موسی موسوی صدر در دمشق
 +
پرونده:موسی (7).jpg|سید موسی موسوی صدر
 +
</gallery>
  
 +
[[رده:علمای معاصر|صدر،سید موسی]]
 +
[[رده:شخصیت های سیاسی]]
 +
[[رده: مقاله های مهم]]
  
−
== منبع ==
+
{{سنجش کیفی
−
[http://www.andisheqom.com/Files/olamabio.php?level=4&scid=31120 اندیشه قم]
+
|سنجش=شده
−
[[رده:علمای قرن چهاردهم]]
+
|شناسه= ضعیف
 +
|عنوان بندی مناسب= خوب
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= ضعیف
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= متوسط
 +
|جامعیت= خوب
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= خوب
 +
|کیفیت پژوهش= خوب
 +
|رده= دارد
 +
}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۹ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۵۱

آیت الله سید موسی موسوی صدر (۱۳۰۷ - ناپدیدشده در: ۱۳۵۷ ش)، فیلسوف، متفکر و مجاهد ایرانی جهان اسلام است. ایشان نائب علامه شرف الدین بودند که با محبوبیت فوق العاده خود، خدمات شایانی را به مردم لبنان و منطقه ارزانی داشتند. از زمان ربایش ایشان در سال 57 شمسی در لیبی، تاکنون هیچ خبر موثقی پیرامون زندگانی ایشان در دسترس نیست.

Saadr.jpg
نام کامل سید موسی موسوی صدر
زادروز ۱۳۰۷ شمسی
زادگاه قم

Line.png

اساتید

حسین بروجردی، شیخ محمدرضا آل یاسین، آیت الله سید ابوالقاسم خویی، شیخ صدرا بادکوبه ای، ...

شاگردان

سید محمدعلی ابطحی اصفهانی، علی‌اصغر مسلمی کاشانی، یوسف صانعی و علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی



خاندان

خاندان صدر شاخه‌ای از خاندان شرف‌الدین و شرف‌الدین شاخه‌ای خاندان نورالدین است. این خاندان تا سال‌ها در جبل عامل لبنان می‌زیستند و از این رو به عاملی مشهورند. این خاندان از نوادگان امام موسی کاظم علیه اسلام و از خاندان‌های مشهور مذهبی در ایران، عراق و لبنان است.

لقب صدر برای این خاندان به جهت انتساب به سید صدرالدین موسوی عاملی اصفهانی است که به سبب شهرت علمی و به ویژه فقهی وی، فرزندانش همه به صدر معروف شدند. چون در اصفهان زندگی می‌کرد، برخی از فرزندانش به صدر اصفهانی مشهور شدند. برخی نیز به جهت مهاجرت او در کودکی از سرزمین جبل عامل به عراق، به صدرزاده یا صدرعاملی معروف شدند. چندین تن از عالمان خاندان صدر به صدرالدین ملقب‌اند.

وجه تسمیه

جایگاه ممتاز دینی، علمی و حوزوی سید صدرالدین عاملی موجب شد تا اغلب فرزندان، نوادگان، احفاد و اعقاب پسری اش با اقتباس از نام او، "صدر"، "صدر عاملی"، "صدر جبل عاملی"، "صدر اصفهانی"، "صدر کاظمینی" یا "صدرزاده" نامیده شوند . شاخه هایی نیز البته بعدها به "عاملی"، "خادم الشریعه" و "مستجاب الدعواتی" شهرت یافتند.[۱]

جایگاه امام موسی صدر در خاندان صدر

جد پدری

پدربزرگ سید موسی، آیت‌الله سید اسماعیل صدر بود که در سال ۱۲۱۶ شمسی در اصفهان به دنیا آمد ولی پدر و مادر او از جبل عامل لبنان به این شهر هجرت کرده بودند. در زمان حکومت خلفای عثمانی در لبنان، که قتل و غارت شیعیان کار عادی و روزمرّه کارگزاران آن حکومت شده بود، پدر سید اسماعیل که در روستای «شدغیث» از حومه «معرکه» در «جبل عامل» لبنان سکونت داشت آن آبادی را به سوی عراق ترک می‌کند و بعد از اقامتی کوتاه در آنجا، به طرف ایران حرکت کرده و در شهر اصفهان (که آن زمان دارای حوزه علمیه پررونقی بود) ساکن می‌شود.

پدر

پدر وی آیت‌الله العظمی سید صدرالدین صدر بودند. وی در شهر مقدس مشهد سکونت گزید. اندکی بعد به دعوت مرجع عالیقدر و بنیانگذار حوزه علمیه قم، شیخ عبدالکریم حایری یزدی، به منظور معاونت و جانشینی ایشان به شهر قم هجرت کرد و پس از سال‌ها تلاش و خدمت، در‌‌ همان جا دار فانی را وداع گفت.

مادر

صفیه مادر سید موسی، از سلاله پاک پیامبر خدا صلی الله علیه و آله، دختر آیت‌الله العظمی سید حسین طباطبائی قمی بود.

تولد

سید موسی در ۱۴خرداد ماه سال ۱۳۰۷ شمسی ، در شهر قم در خانه اجاره ای پدر که در کوچه عشقعلی و محله چهار مردان بود، بدنیا آمد.

تحصیلات

سید در سن 7 ساگی و در مهرماه ۱۳۱۳ در دبستان «حیات» شهر قم شروع به تحصیل کرد.

پایان دبیرستان

سید موسی در مهر ماه ۱۳۱۹ وارد دبیرستان «سنایی» شهر قم شد و در خرداد ۱۳۲۲ دورهٔ متوسطه (سیکل اول) را با کسب رتبهٔ ممتاز به پایان رساند[۲]. ایشان در چهارده‌سالگی مقاله‌ای با عنوان «رنج تا کی؟» در روزنامۀ استوار چاپ قم منتشر کرد و در آن به شرح دردها و آرزوهای مردم پرداخت.

طلبگی

هر چند وی همپای گذراندن درس‌های دبستان و دبیرستان، به دروس حوزوی نیز می‌پرداخت ولی شروع به تحصیل تمام وقت او در حوزهٔ علمیهٔ قم از سال ۱۳۶۰ هـ ق مقارن ۱۳۲۰ هـ ش آغاز شد. تحصیلات حوزوی سید موسی در قم، بیش از یک دهه به طول انجامید.

مدرک کارشاسی امام موسی صدر از دانشگاه تهران

دانشجویی

سید موسی صدر در جنب تحصیل و تدریس درس‌های حوزه، برای ورود به دانشگاه در آزمون کنکور سراسری شرکت کرد و پس از موفقیت‌ در آزمون‌ ورودی در مهرماه ۱۳۲۹ در دانشکدهٔ حقوق تهران مشغول به تحصیل شد.

ایشان نهایتاً‌ در تاریخ خرداد ماه ۱۳۳۲ با اتمام پایان نامه‌ای تحت عنوان «ترجمهٔ شروط وصحت آن» و با کسب نمرهٔ (بسیار عالی) به اخذ درجهٔ لیسانس حقوق اقتصادی نایل می‌آید.[۳]

اساتید

وی پس از گذراندن دورهٔ مقدمات و سطح متوسط و عالی، در درس خارج فقه و اصول و فلسفه استادان نامی و بزرگ حوزه شرکت جست که برخی از آن‌ها عبارتند از:

قم

سطح مقدم و مأخر

  • آیت‌الله سلطانی طباطبائی و شیخ عبدالجواد جبل عاملی (شرح لمعه)
  • آیت‌الله علوی اصفهانی و شیخ حسینعلی منتظری (مطول)
  • آیت‌الله محقق داماد و سلطانی طباطبائی (رسائل)
  • آیت‌الله سلطانی طباطبائی و محقق داماد و جبل عاملی (مکاسب)
  • آیت‌الله جبل عاملی و محقق داماد (کفایه الاصول)

خارج فقه

خارج اصول

ـ آیت‌الله محقق داماد

امام موسی صدر در کنار آیت الله العظمی سید عبدالله موسوی شیرازی و آیت الله العظمی خوئی

فلسفه

نجف

تدریس و تربیت شاگرد

سید موسی صدر در کنار تحصیل خارج فقه و اصول به تدریس مقدمات و سطح نیز اشتغال داشت. او در سایهٔ پشتکار شبانه‌روزی، توانست در مدت کوتاهی خود را در صف اساتید حوزهٔ علمیهٔ قم جا دهد، و پس از چندی به تدریس فقه و اصول منطق و فلسفه نیز بپردازد.[۴]

شاگردان

  • سید محمدعلی ابطحی اصفهانی
  • علی‌اصغر مسلمی کاشانی (مدرس حوزهٔ علمیه قم)
  • یوسف صانعی (مرجع تقلید)
  • علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی
  • محمدجواد حجتی کرمانی (محقق و نویسنده)
  • محمد حسین بهجت (شفق) شاعر، نویسنده
  • زین‌العابدین قربانی محقق و نویسنده
  • سید محمد غروی
  • سید عیسی طباطبائی

هجرت به نجف

پس از رحلت پدر در تاریخ ۱۳۳۲/۱۰/۵ شمسی مطابق با شنبه ۱۹ ربیع‌الثانی ۱۳۷۳ قمری، در‌‌ همان سال به نجف مهاجرت نمود و تا سال ۱۳۳۷ شمسی در آن شهر علم و معرفت، مشغول کسب و دانش و بینش شد و در این مدت از محضر اساتید و مراجع استفاده کامل نمود[۵] به علاوه جلسهٔ بحث پربار و عمیقی در فقه، اصول و فلسفه با پسرعمو و شوهر خواهرش شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر و آیت‌الله سید محمدعلی موحد ابطحی برقرار کرد و در کنار این همه به تدریس کتب رسائل، مکاسب و شرح منظومهٔ ملاهادی سبزواری پرداخت.

اولین سفر به لینان

سید موسی در سن 27 سالگی و در سال ۱۳۳۴ شمسی به لبنان رقت. یکی از رخدادهای مهم وی در این سفر، ملاقات با دانشمند توانا و مجاهد «سید عبدالحسین شرف‌الدین» بود.

بازگشت به ایران

سید موسی پس از آن اقامت کوتاه و دید و بازدیدهای به یادماندنی، سرزمین لبنان را به سوی کشور ایران ترک کرد و برای ادامه تحصیل، وارد شهر قم شد.

ازدواج

او در سن ۲۸ سالگی با نوۀ مرحوم آیت‌الله العظمی حاج میرزا حسین حاج میرزا خلیل پیوند زناشویی و تعهد و تقوا بست که حاصل این وصلت دو دختر و دو پسر شد.

مهاجرت دوم به عراق

وی پس از حدود یک سال اقامت در قم، درحالی که صاحب یک فرزند پسر به نام صدرالدین شده بود، همراه خانواده خود عازم کشور عراق گردید و ضمن شرکت در دروس حوزۀ علمیۀ نجف به تدریس فقه، اصول و فلسفه ادامه داد.

درس هایی از مکتب اسلام اولین مجله حوزه علمیه قم

بازگشت دوباره به قم و انتشار مجله

سید موسی در اوایل زمستان سال ۱۳۳۷ شمسی، دوباره به ایران و حوزه علمیه قم باز می‌گردد. ولی هیچ وقت از تلاش و مبارزه و ایفای نقش حیاتی خود شانه خالی نمی‌کند. او سال‌ها پیش با دوستان و همفکران خود درحوزه علمیه قم، در مورد راه اندازی یک مجله حوزوی، گفتگوهایی داشت و به آن‌ها قول همکاری و همگامی داده بود. بی‌درنگ مقدمات کار آماده شد و با توکل به خدا و پیشتیبانی مرجع آگاه زمان آیت الله العظمی بروجردی (رضوان‌الله علیه) در آذر ماه ۱۳۳۷ شمسی اولین شماره نخستین مجله حوزوی در قم به نام درسهایی از مکتب اسلام منتشر گردید.[۶]

تأسیس دبیرستان صدر

سید موسى صدر با همکارى فرهنگیان متدین و خدمتگزار، امتیاز یک دبیرستان ملى را از وزارت فرهنگ گرفت و دبیرستان صدر تحت مدیریت ایشان شروع به فعالیت نمود و بعد از هجرت ایشان به لبنان مدیریت مدرسه را به شخص دیگرى واگذار نمود.

دومین سفر به لبنان

در اواخر سال ۱۳۳۸ شمسی بعد از وفات زعیم مصلح و عظیم ‏الشأن آیت‏ اللَّه سید عبد الحسین شرف‏ الدین طبق وصیت ایشان و به دعوت شیعیان لبنان که با ارسال نامه ‏اى، از سید موسى صدر درخواست نمودند، به آن دیار هجرت نماید و زعامت شیعیان را به عهده بگیرد و این دعوت با تأیید و تأکید آیت‏ اللَّه العظمى بروجردى همراه شد، امام موسى صدر به لبنان قدم نهاد و در شهر صور رحل اقامت افکند. به جرأت مى‏ توان لبنان را به دو برهه تاریخى تقسیم نمود: بخش اول قبل از ورود امام موسى صدر و بخش دوم بعد از آمدن ایشان.

فعالیت ها

سید موسی صدر معتقد بود كه فقر فرهنگی ارتباط تنگاتنگی با فقر اقتصادی دارد. همچنان كه این دو بی ارتباط با مسائل سیاسی، نظامی، اخلاقی و اعتقادی نیز نمی توانند باشند.

  • مدرسه صنعتی جبل عامل

اولین موسسه ای كه وی در شهر صور بنیان نهاد مدرسه صنعتی جبل عامل بود.

امام موسی صدر در مراسم کلنگ زنی یکی از طرح های عمرانی در جنوب لبنان
  • تأسیس جمعیت بر و احسان

این مركز كه به شكل تعاونی و به ابتكار و همت سید موسی ایجاد گردیده است دارای پنج كمیسیون جداگانه به نامهای تفتیش، برنامه، مالی، تبلیغات و مجالس مذهبی است، كه هر كدام فعالیتهای خاص خود را دنبال می كنند.

  • تأسیس خانه دختران

یكی از آنها مدرسه ای به نام بیت الفتاه (خانه دختران) بود. در این مكان به دختران بی سرپرست و فقیر هنرهای دستی دیگر آموزش می دادند.

آموزشگاه پرستاری

وی مركز دیگری نیز برای بانوان دایر كرد به عنوان آموزشگاه پرستاری. در این آموزشگاه دخترانی كه مدرك دیپلم گرفته بودند، پذیرفته می شدند و زیر نظر استادان با تجربه آموزش پرستاری می دیدند و پس از فارغ التحصیل شدن به مراكز بهداشتی، درمانی و بیمارستانها اعزام می شدند و در عین حالی كه برای خود و خانواده مایه امید و زندگی بودند در آن مراكز در خدمت محرومان و بیچارگان قرار می گرفتند.

  • مركز پزشكی

این مركز به نام مدینه الطب شهرت یافته و تا به حال اقدامات وسیع و مهمی را در خصوص امور بهداشتی و درمانی به انجام رساند.

  • موسسه قالیبافی

این مركز آموزشی یكی از مراكز سرنوشت ساز برای بانوان و دیگر محرومان به حساب می آمد و به موجب همین اهمیت، زیر نظر شهید بزرگوار دكتر مصطفی چمران اداره می شد و بیش از 300 دختر از منطقه جبل عامل در این مركز آموزشی مشغول یادگیری قالیبافی بودند.

  • حوزه علمیه

یكی دیگر از حركتهای مهم و ماندگار سید موسی صدر، راه اندازی مركز فعال دیگری به نام معهد الدراسات الاسلامیه (مركز بررسیهای) اسلامی بوده است.

  • تشكیل مجلس و انتخاب رهبر

بر خلاف كارشكنیها و مخالفتهای گوناگون، سرانجام تلاشهای مخلصانه سید موسی صدر به نتیجه رسید و نمایندگان شیعیان در مجلس شورای لبنان، به پیشنهاد وی یك طرح قانونی را تقدیم مجلس كردند كه این طرح در روز سه شنبه 6 صفر 1387 ه.ق به تصویب مجلس و امضای رئیس جمهور لبنان رسید.

بر اساس این طرح قانونی شیعیان اجازه داشتند مجلسی را به نام المجلس الاسلامی الشیعی الاعلی برای دفاع از حقوق حقه خود تاءسیس نمایند. پس از گذراندن مراحل قانونی، در تابستان سال 1389 ه.ق مجلس اعلای شیعیان درلبنان به طوررسمی وقانونی شروع به فعالیت كرد وباز با دستهای پرتوان سید موسی صدر صفحه درخشان دیگری برمبارزات تاریخی مردم شیعه لبنان اضافه شد.

  • سازمان «جنبش مستضعفان»
  • سازمان نظامی «امل»

امام موسى صدر در لیبى

امام موسى صدر در مرداد ماه 1357 قصد سفری به كشور الجزایر داشت. در روز نوزدهم رمضان 1398 قمری وی از الجزایر به همراه شیخ محمد یعقوب و خبرنگار معروف استاد عباس بدرالدین بنا بر دعوت دولت لیبی و در طى دیدارى رسمى وارد كشور لیبی شد. شش روز بعد، ساعت دو بعد از ظهر امام صدر به همراه دو تن از همراهانش براى ملاقات با قذافى سوار اتومبیل هاى دولتى مى‏ شود ولى از آن پس دیگر دیده نمى ‏شود.[۷]

منابع

  • کتاب امام موسی صدر، امید محرومان، عبدالرحیم اباذری.
  • یاران امام به روایت اسناد ساواک، جلد ۱، ص ۲۰ ـ ۷۳.

پانویس

  1. ↑ خاندان صدر در ایران، محسن کمالیان.
  2. ↑ یادنامه امام موسی صدر، به نقل از آیت الله مجدالدین محلاتی، ص۳۰۰.
  3. ↑ لبنان به روایت امام موسی صدر، مقدمه، ص۱۶.
  4. ↑ همان
  5. ↑ همان، ص۱۷.
  6. ↑ زندگانی آیت الله بروجردی، ص۳۴۹.
  7. ↑ بنیاد شهید چمران، لبنان، ص ۳۸۶.


پیوندها


آرشیو عکس و تصویر

  • امام موسی صدر در کنار پدر و برادر و خواهر

    از راست: سید علی موسوی صدر، سیده بتول موسوی صدر، سید محمدعلی (صدرالدین) موسوی صدر و سید موسی موسوی صدر

  • سید موسی موسوی صدر در نوجوانی

  • شهید سید محمدباقر موسوی صدر و سید موسی موسوی صدر در نوجوانی

  • امام موسی صدر در کنار پدر و برادر

    از راست: سید موسی موسوی صدر، سید رضا موسوی صدر و سید محمدعلی (صدرالدین) موسوی صدر

  • امام موسی صدر و علامه شرف الدین

    از راست: سید موسی موسوی صدر و سید عبدالحسین شرف الدین موسوی عاملی

  • سید موسی موسوی صدر در جوانی

  • از راست: سید موسی موسوی صدر و سید محمد صدر کاظمینی

  • سید موسی موسوی صدر

  • از راست: سید مرتضی شریف عسکری، محمدمهدی شمس الدین، سید موسی موسوی صدر و سید محمدحسین فضل‌الله

  • شهید سید محمدباقر موسوی صدر و سید موسی موسوی صدر

  • از راست: سید موسی موسوی صدر، سید عبدالهادی شیرازی و سید اسماعیل موسوی صدر

  • از راست ردیف جلو: سید رضا جزایری، سید محمدعلی روضاتیان، سید مرتضی مستجابی، سید موسی موسوی صدر، سید جمال الدین صهری، سید مرتضی ابطحی، سید شهاب الدین قومی، سید ابوالفضل صفوی ریزی، سید هاشم جعفری و سید مهدی میردامادی - از راست ردیف عقب: فخرالدین کلباسی، محمد خادمی، ابراهیم ابن یمین، منوچهر منصورزاده، مهدی مظاهری و ناشناسان

  • سید موسی موسوی صدر در کارگاه قالی بافی در لبنان

  • سید موسی موسوی صدر و یاسر عرفات

  • امام موسی صدر به همراه رئیس جمهور و نخست وزیر لبنان

    از راست: سلیم الحص (نخست وزیر لبنان)، سلیمان فرنجیه (رئیس جمهور لبنان) و سید موسی موسوی صدر

  • از راست دو نفر آخر: سید موسی موسوی صدر و شهید مصطفی چمران در روسیه

  • سید موسی موسوی صدر در لباس احرام، در مسجدالحرام و طواف کعبه

  • سید موسی موسوی صدر در حال رای دادن در لبنان

  • سید موسی موسوی صدر در بین مردم لبنان

  • امام موسی صدر و پادشاه عربستان

    سید موسی موسوی صدر و فیصل بن عبدالعزیز آل سعود

  • اقامه نماز میت علی شریعتی توسط سید موسی موسوی صدر در دمشق

  • سید موسی موسوی صدر



برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=امام_موسی_صدر&oldid=149182»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا