محبت اهل بیت علیهم السلام

خداوند، مودّت و محبّت به خاندان پیامبر صلی الله علیه وآله را در قرآن، اجر رسالت آن حضرت قرار داده و واجب ساخته است: «قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَىٰ» (سوره شورى، آیه ۲۳). بر این اساس، وجوب محبت اهل البیت علیهم‌السلام، اعتقاد مشترک شیعه و اهل سنت است. محبت اهل بیت در برخی از روایات، اساس اسلام یا ایمان معرفی شده است.

جایگاه محبت اهل بیت

راهی که مؤمن برای رسیدن به کمال شایسته خویش و قرب به خدا دارد، پیروی از پیامبر و اهل بیت علیهم السلام است که قرآن آنان را به عنوان اولی الامر و اسوه مومنان معرفی می‌نماید و دوست داشتن ایشان، این پیروی را بر او آسان می نماید. پس در حقیقت، دوست داشتن اهل بیت ریشه در خدا دوستی مومن دارد. از این رو در زیارت جامعه کبیره آمده است که دوستدار این خانواده، دوستدار خداست و دشمنان آنان دشمن خدایند. و رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: «أساس الاسلام حبّی و حبّ أهل بیتی»؛ اساس اسلام، دوستی من و اهل بیت من است.

محبت اهل بیت در قرآن

خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: « قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى»؛ بگو من از شما اجر و رسالت جز این نمی خواهم که مودّت و محبّت مرا در حق خویشاوندانم منظور دارید.

بر اساس منابع مختلف شیعه و سنی، این آیه که به «آیه مودت» معروف است، در خصوص اهل بیت پیامبر صلّی الله علیه و آله، یعنی حضرت علی (ع)، حضرت زهرا(س)، امام حسن و امام حسین(ع) نازل شده است.

• سیوطی از دانشمندان اهل سنت در تفسیر این آیه به اسناد خود از ابن عباس نقل می کند: هنگامی که این آیه: «قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَىٰ»؛ بر پیامبر نازل شد، صحابه عرض کردند: ای رسول خدا! خویشاوندان تو کیانند که مودت آنان بر ما واجب است؟ آن حضرت فرمود: «علی و فاطمه و دو فرزندان او».
• در خطبه ای که امام حسن علیه السّلام بعد از شهادت امیرالمومنین علیه السّلام ایراد کردند، بعد از حمد و ثنای الهی فرمود: «... و أنا من أهل البیت الذی افترض الله مودّتهم علی کلّ مسلم، فقال تبارک و تعالی: «قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَىٰ وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا» فاقتراف الحسنه مودّتنا أهل البیت؛ ...و من از أهل بیتی هستم که خداوند مودّت آنان را بر هر مسلمانی واجب نموده است پس فرمود: من از شما برای رسالتم مزدی نمی‌خواهم جز مودّت خویشاوندانم. و هر کس کار نیکی کند، بر نیکی اش می افزاییم. انجام کار نیک مودت ما اهل بیت است.
• امام صادق علیه السّلام به مؤمن الطاق فرمود: چه می گویند اهل بصره درباره این آیه: «قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَىٰ»؟ عرض کرد: فدایت گردم، آنان می گویند: این آیه در شأن همه خویشاوندان رسول خدا صلّی الله علیه و آله است. حضرت فرمود: دروغ می گویند تنها در حق ما اهل بیت علی و فاطمه و حسن و حسین (اصحاب کسا) نازل شده است.

محبت اهل بیت در روایات

در روایات نیز تأکید فراوانی بر محبت اهل بیت علیهم السلام شده و آثار و برکات فراوانی برای آن ذکر شده است:

محبت اهل بیت، محبت خدا و پیامبر است

• رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: «أحبّوا الله لما یغذوکم من نعمه، و أحبّونی لحبّ الله، و أحبّوا أهل بیتی لحبّی»؛ خدا را دوست بدارید به جهت آن که از نعمت هایش به شما روزی می دهد و مرا نیز به جهت دوستی خدا دوست بدارید و اهل بیتم را به جهت دوستی من دوست بدارید.

• زید بن ارقم می گوید: در خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله بودم که دیدم فاطمه زهرا علیهاالسّلام داخل حجره ی پیامبر شد، در حالی که با او دو فرزندش حسن و حسین بودند و علی علیه السّلام نیز پشت سر آنان وارد شد، پیامبر صلی الله علیه و آله به آنان نظر کرده و فرمود: «من أحبّ هولاء فقد أحبّنی، و من أبغضهم فقد أبغضنی»؛ هر کس اینان را دوست بدارد، مرا دوست داشته و هر کس که اینان را دشمن بدارد، مرا دشمن داشته است.

• امام صادق علیه السّلام فرمود: «من عرف حقّنا و أحبّنا فقد أحبّ الله تبارک و تعالی»؛ هر کس حق ما را شناخته و ما را دوست بدارد در حقیقت خداوند تبارک و تعالی را دوست داشته است.

حقیقت ایمان، محبت اهل بیت است

• رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: «لا یؤمن عبدٌ حتی أکون أحبّ الیه من نفسه، و أهلی أحبّ الیه من أهله و عترتی أحبّ إلیه من عترته و ذاتی أحبّ الیه من ذاته»؛ هیچ بنده ای ایمان کامل پیدا نمی کند، مگر در صورتی که من دوست داشتنی تر نزد او از خودش باشم و نیز اهل بیتم از اهلش محبوبتر و عترتم از عترتش دوست داشتنی تر و ذاتم از ذاتش محبوبتر باشد.

محبت اهل بیت عبادت است

• رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «حبّ آل محمد یوماً خیر من عبادة سنة، و من مات علیه دخل الجنّه»؛ یک روز دوستی آل محمد، بهتر از یک سال عبادت است و کسی که بر آن دوستی بمیرد داخل بهشت می شود.
• امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود: «أحسن الحسنات حبّنا، و أسوأ السیئات بُغضنا»؛ بهترین نیکی ها حبّ ما و بدترین بدی ها دشمنی ما اهل بیت است.

محبت اهل بیت پس از مرگ

• پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «حُبّي و حُبُّ أهلِ بَيْتي نافِعٌ في سَبعةِ مَواطِنَ أهْوالُهنَّ عظيمةٌ: عِند الوَفاةِ و في القَبرِ و عِند النُّشورِ و عِند الكِتابِ و عِند الحِسابِ و عِند الميزانِ و عِند الصِّراطِ»؛ دوست داشتن من و دوست داشتن خاندان من در هفت جاى بسيار وحشتناك به كار آيد: هنگام مردن، در گور، هنگام رستاخيز، هنگام ديدن نامه اعمال، هنگام حسابرسى [اعمال]، نزد ترازو[ى اعمال] و هنگام عبور از صراط.

• در حدیث دیگری از رسول اکرم‌ صلى الله علیه و آله آمده است: «معرفة آل محمد برائة من‌ النار و حب آل محمد جواز على ‌الصراط والولایة لآل محمد امان من العذاب‌»؛ معرفت و شناخت آل محمد، برائت و نجات از دوزخ است و «محبت‌» آل‌ محمد، جواز عبور از صراط است و «ولایت‌» نسبت ‌به آل محمد، امان از عذاب است.

تربیت فرزندان بر محبت اهل بیت

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرموده است که فرزندان خود را دوستدار اهل بیت‌ علیهم السلام بار آورید و بر مبناى این محبت، تربیت کنید: «ادّبوا اولادکم على حبّى و حبّ اهل بیتى والقرآن‌؛ فرزندانتان را با محبت من و محبت ‌خاندان من و محبت قرآن تربیت و تادیب کنید».

اهل سنت و محبت اهل بیت

لزوم مودت اهل بیت علیهم السلام، اعتقاد مشترک شیعه و اهل سنت است. اهل سنت گرچه اهل بیت را به عنوان پیشوایان دینی و مذهبی نپذیرفته اند، اما در عین حال بر مبنای آیه مودت، احترام آنان را لازم دانسته و محبت ایشان را بر مسلمانان واجب می دانند. محمد بن ادریس شافعی ‌پیشوای مذهب شافعی از مذاهب فقهی اهل سنت در این مورد می گوید:

یا اهلَ بیت رسول الله حبّکم فرضٌ من الله فى القرآن أنزله

کفاکُم من عظیم القدر أنّکم مَن لم یصلّ علیکم لا صلاة له

اى خاندان پیامبر خدا! حب شما فریضه‌ اى است‌ که خداوند در قرآن آورده است، براى افتخار بزرگ شما همین بس که هر کس (در نماز) بر شما صلوات و درود نفرستد، نمازش درست نیست.

و عبدالقاهر بغدادی، ضمن شرح عقیده اهل سنت درباره اهل بیت نبوی می‌نویسد: اهل سنت به موالات حسن و حسین و اسباط (نوادگان) معروف رسول الله (ص) امثال حسن بن حسن، عبدالله بن حسن و علی بن حسین -زین العابدین- محمد بن علی بن حسین -معروف به باقر-، جعفر صادق، موسی بن جعفر، علی بن موسی الرضا (رضی الله عنهم) قائل هستند.

منابع

• فرهنگ عاشورا، جواد محدثی، نشر معروف.
• شيعه شناسی، علی‌اصغر رضوانی، ج2.
• الفرق بين الفرق، عبدالقاهر بغدادى، بيروت، 1408ق.
• الغدير، علامه امينى، قم، مرکز الغدیر، چاپ اول، 1416ق.