میر سید حسن مدرس اصفهانی
«میر سید حسن مدرس اصفهانی» (۱۲۱۰-۱۲۷۳ ق)، فقیه اصولی و محقق و مدرس بزرگ شیعه در قرن سیزدهم قمری و از شاگردان شیخ محمدحسن نجفی و شیخ محمدتقی اصفهانی بود. او در اصفهان، حوزه درس و بحث تشکیل داده و عده کثیری از فضلا و مجتهدین به درس او حاضر شده، و از نظر حسن تقریر و کثرت مطالب به «مدرّس» معروف گردید.
| |
| نام کامل | میر سید حسن مدرس اصفهانی |
| زادروز | ۱۲۱۰ قمری |
| زادگاه | اصفهان |
| وفات | ۱۲۷۳ قمری |
| مدفن | اصفهان، مسجد رحیم‌خان |
|
| |
| اساتید |
شیخ محمدحسن نجفی، شیخ محمدتقی اصفهانی، شیخ محمدحسین حائری، آخوند ملا علی نوری،... |
| شاگردان |
میرزا ابوالمعالی کلباسی، میرزا محمدحسن شیرازی، ملامحمدباقر فشارکی اصفهانی، میرزا محمدهاشم چهارسوقی،.. |
| آثار |
اجوبة المسائل، جوامع الکلم، رساله در عدالت، رساله در اصل برائت، رساله در قاعده لاضرر، رساله در اصل صحت، شرح مختصر النافع،... |
تحصیل و استادان
میر سید حسن حسینی اصفهانی، معروف به مدرس اول، در سال ۱۲۱۰ قمری در اصفهان به دنیا آمد. او نزد پدر خود میر سید علی و دیگران کمی تحصیل نموده، بعداً در کربلا خدمت شریف العلماء مازندرانی (متوفی ۱۲۴۵ ق) و در نجف نزد صاحب جواهر و محمدابراهیم کرباسی (قبل از بازگشت به ایران) و عده ای دیگر تلمّذ نمود.
پس از مراجعت به اصفهان نزد شیخ محمدتقی رازی (صاحب هدایة المسترشدین) و شیخ محمدحسین حائری (صاحب فصول) و آخوند ملا علی نوری تحصیل کرد.
صاحب «مکارم الآثار» می نویسد: علامه مدرس اعتنایی به استجازه از مشایخ نداشته، ولی چون شاگردان ایشان از آن بزرگوار اجازه روایت خواستند و او خود را بی اَسناد دید، از شاگرد فرزانه اش آیت الله میرزا محمدهاشم چهارسوقی خواست تا از پدرش میرزا زین العابدین خوانساری برای او اجازه روایتی بگیرد و ایشان نیز اجازه ای در روایت برای مدرس نوشته و ارسال داشت.
تدریس و شاگردان
میر سید حسن مدرس اصفهانی در زمان حیات استاد خود محمدابراهیم کرباسی در اصفهان، حوزه درس و بحث تشکیل داده، و عده ای کثیر از فضلا و مجتهدین به درس او حاضر شده، و از نظر حسن تقریر و کثرت مطالب به «مدرّس» معروف گردید، و حوزه درس او در اصفهان بی نظیر گردید. محدث قمی در «فواید الرضویه» می نویسد: مدرس پس از مرحوم استادش شیخ محمدتقی صاحب حاشیه از مدرسین بزرگ اصفهان گردید.
در این دوره جایگاه حوزه اصفهان در فقه اجتهادی و دانش اصول فقه تا بدانجا رسید که به همت رادمردی مانند میر سید حسن مدرس این حوزه به استقلال و خودکفایی رسید؛ بلکه طلاب و فضلای سایر حوزه ها و حتی عتبات عالیات را نیز به سوی خود کشانید. مسافرت برخی از علمای اصفهان در این دوره به عتبات عالیات نیز بیشتر برای کسب آگاهی از شیوه ها و سبک های مختلف فکری بوده است؛ برای نمونه فقیه نامی علامه میرزا محمدهاشم چهارسوقی (متوفای ۱۳۱۸ ق) که در اصفهان از محضر بزرگانی مانند حاجی کرباسی و سید حسن مدرس بهره برده و در جوانی به درجه اجتهاد نایل شده بود، هنگامی که به نجف اشرف رفت و در درس شیخ مرتضی انصاری شرکت جست، استادش میر سید حسن مدرس را بر شیخ انصاری ترجیح می داد. همچنین میرزای شیرازی که هم درس و هم مباحثه میرزای چهارسوقی بود و سپس به نجف رفت، هنگامی که از او درباره مقایسه بین حوزه های نجف و اصفهان سؤال کردند، این گونه پاسخ داد که اگر سید مدرس به نجف بیاید از محضر او استفاده می شود.
به همت میر سید مدرس و همکاری مردم اصفهان، «مسجد رحیم خان» (که رحیم خان بیگلربیگی آن را تمام نموده است) در محله نو برپا شد و سالها ترویج و هدایت مردم و تدریس فضلا از نو آغاز شد.
برخی از شاگردان نامدار سید مدرس اول عبارتند از:
- میرزا ابوالمعالی کلباسی
- میرزا محمدحسن شیرازی
- ملامحمدباقر فشارکی اصفهانی
- میرزا محمدهاشم چهارسوقی
- ملا حیدر اصفهانی
- محمدرضا قمشه ای
- ملا شکرالله لواسانی
- ملا علی اصغر خوسفی بیرجندی
- حاج سید مهدی نحوی.
آثار و تألیفات
- اجوبة المسائل
- جوامع الکلم، در اصول
- رساله در عدالت
- رساله در اصول جاریه در شک
- رساله در اصل برائت
- رساله در قاعده لا ضرر
- رساله در اصل صحت
- رساله در عبادت (فارسی)
- رساله عملیّه (هدایه الطالبین)
- شرح مختصر النافع (فقه استدلالی)
- مناسک حج
- اجازات کثیره جهت عده ای از علمای اعلام.
وفات
مرحوم سید حسن مدرس در روز ۳ جمادی الثانی سال ۱۲۷۳ قمری در اصفهان وفات یافت، و در مقبره مخصوص جنب مسجد رحیم خان که بنیان آن از خود ایشان است، مدفون گردید.
صاحب روضات، او را مؤسس در فقه و اصول و صاحب قلب سلیم، میرزای شیرازی او را بزرگترین فقیه زمان، میرزا ابوالمعالی کرباسی او را مخالف هواهای نفسانی و میرزا محمدهاشم چهارسوقی به او لقب «شجرۀ تقوی» داده است.
منابع
