احمد بن شعیب نسائی
«احمد بن شعيب نسائی» (۲۱۵-۳۰۳ ق)، از محدثان بزرگ مسلمان در قرن سوم هجری و نويسنده كتاب "السنن الكبری" يكى از «صحاح سته» در نظر اهل سنت است. او همچنین کتاب ارزشمند «خصائص اميرالمؤمنين علی بن ابی‌طالب» را در بیان فضايل امام على (علیه‌السلام) تألیف نمود.
| نام کامل | احمد بن شعيب نسائی |
| زادروز | ۲۱۵ قمری |
| زادگاه | نساء، خراسان |
| وفات | ۳۰۳ قمری |
| مدفن | مکه |
|
| |
| اساتید |
قتیبة بن سعید، ابو داوود سجستانی، اسحاق بن راهویه،... |
| شاگردان |
ابوالقاسم طبرانی، احمد بن عمیر، ابوسعید العرابى، ابوجعفر الطحاوى،... |
| آثار |
خصائص اميرالمؤمنين علی بن ابی‌طالب، السنن الكبری، مسند على (علیه‌السلام)؛ عمل اليوم و الليلة، التفسير، فضائل الصحابة، الضعفاء و المتروکین،... |
محتویات
زندگی‌نامه
ابوعبدالرحمن، احمد بن شعيب بن على (یا احمد بن على بن شعيب بن على)، معروف به نسايى، در سال 215 قمرى در منطقه نَساء (از مناطق خراسان بزرگ، میان سرخس و مرو) ديده به جهان گشود.
در آغاز نوجوانى به دنبال تحصيل علم رفت. بدين منظور از روستاى خود به بغلان (در طخارستان) در نزد قتيبة بن سعيد بن جميل (عالم معروف منطقه) رفت. پس از چندى به نيشابور، سپس به حجاز، مصر، عراق، جزيره (سرزمين هاى ميان دجله و فرات)، شام و ثغور مهاجرت كرد. او از عالمانى همچون قتیبة بن سعید، ابو داوود سجستانی، اسحاق بن راهویه، عیسى بن حماد و سلیمان بن اشعث استفاده نمود.
وى پس از مدتى گشت و گذار علمى و زيارتى در محله قناديل مصر ساكن گرديد.[۱] و پس از تلاش هاى فراوان علمى يكى از دانشمندان بزرگ عصر خويش شد.
نسايى در رشته هاى حديث، فقه، رجال و درايه سرآمد روزگار خود بود. به طورى كه برخى گفته اند: «و كان أفقهَ مشايخ مصر فى عصره و أعلمَهم بالحديث والرجال».[۲]
عده زیادى نیز از محضر نسائی کسب علم کرده‌اند و به نقل روایات پرداخته‌اند که از جمله آن‌ها مى‌توان به ابوالقاسم طبرانی، احمد بن عمیر، ابوالمیمون بن راشد، ابوسعید العرابى و ابوجعفر الطحاوى اشاره کرد.
ماجرای وفات نسائی:
نسايى در اواخر عمر خود از مصر به شام مسافرت كرد و گفته شده مدتى امارت شهر "حمص" (از توابع شام) را بر عهده داشت.[۳] در آن هنگام به خاطر نوشتن كتاب خصائص امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام)، بسيار معروف شده بود. به همين جهت هنگامى كه وارد شام شد به تحريك بدخواهان و رشک‌ورزان، هر روز عده اى براى وى مزاحمت هايى به وجود مى آوردند.
در اين باره، تاريخ نگاران و سيره نويسان سخن هاى زيادى گفته اند. از جمله اينكه: گروهى بر او خرده گرفته و وى را مورد اعتراض قرار دادند. چون او درباره امام على علیه‌السلام كتاب "خصائص" را نوشت ولى درباره شيخين (ابوبكر و عمر) كتابى تأليف نكرده بود. وى در پاسخ منتقدان خود گفت: هنگامى كه وارد دمشق شده بودم، در مردم انحراف هاى زيادى درباره حضرت على مشاهده كردم. همين امر سبب گرديد كه كتابى درباره فضايل آن حضرت به عنوان "خصائص" تأليف كنم؛ تا شايد خداوند سبحان به وسيله آن، اهالى دمشق را هدايت كند.
نسايى پس از كتاب "خصائص على" (علیه‌السلام)، كتابى با عنوان "فضايل صحابه" تأليف كرد. در آن زمان به وى گفتند: چرا فضايل معاويه را در اين كتاب، نقل نكردى؟ وى در پاسخ گفت: براى معاويه چه فضيلتى نقل كنم؟ من فضلى براى او نيافتم، مگر اين كه پيامبر صلی الله علیه وآله درباره او فرموده بود: «لا أشبع الله بطنَه»؛ خدا شکمش را سیر نکند.[۴]
پس از اين گفتگو، بدخواهان و بى خردان دمشق بر وى هجوم آورده و به صورت تحقيرآميزى، شكنجه و آزارش دادند و وى را بيمار نمودند. نسايى از آن ماجرا، جان سالم به در نبرد و بر اثر همان آزارها، بدرود حيات گفت. وى سفارش كرد كه او را از دمشق خارج كرده و به رمله (در منطقه فلسطين) ببرند.
درباره محل وفات و مدفن نسائی، در ميان تاريخ نگاران اختلاف است؛ برخى مى گويند: وى در رمله، وفات يافت و در بيت المقدس دفن شد. برخى ديگر مى گويند: وى در شام يا رمله وفات يافت و جسدش را به وصیت خودش به مكه منتقل كردند. سیوطی می‌نویسد: «بنا به نقل دارقطنی پس از ماجرای آزار و شکنجه اهل شام، درخواست کرد او را به مکه ببرند و در مکه فوت کرد.»[۵]
اكثر مورخان، تاريخ وفات وى را 13 ماه صفر سال 303 قمرى دانسته اند.[۶]
آثار و تألیفات
نسایی داراى تأليفات چندى است كه برخى از آن‌ها، معروف و مشهور است، از جمله:
- السنن الكبری یا المجتبی من السنن؛ از جامع روايى و به‌عنوان سومین کتاب حدیثى مهم و مورد توجه اهل سنت محسوب مى‌شود.
- خصائص امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب؛ اين كتاب كه جزئى از سنن كبير او است، درباره ويژگى ها و فضايل امام على علیه‌السلام تألیف شده است. نوشتن اين كتاب براى وى سنگين تمام شد و در جوامع اهل سنت، به ويژه در ميان نواصب و خوارج منطقه شام به تشيع متهم شد و با وى در اين باره برخورد ناروايى به عمل آوردند.
- مسند على علیه‌السلام؛
- عمل اليوم و الليلة، اين كتاب در برخى از چاپ هاى سنن كبير، جزيى از اين كتاب به حساب مى آيد و گاهى به طور جداگانه چاپ و منتشر شده است.
- التفسير، درباره تفسير قرآن كريم است.
- فضائل الصحابة؛
- مناسک حج؛
- الضعفاء و المتروکین؛
- مسند مالک؛
- كتابى درباره كنيه‌‌ها.[۷]
پانویس
- ↑ سير أعلام النبلاء، ذهبي، ج 14، ص 125؛ المنتظم، ابن جوزی، ج 13، ص 155.
- ↑ سير أعلام النبلاء، ج 14، ص 125.
- ↑ البداية والنهاية، ج 11، ص 123.
- ↑ الوافى بالوفيات، صفدری، ج 6، ص 416؛ سير أعلام النبلاء، ج 14، ص 125.
- ↑ شرح سنن النسائی، سیوطی، ج۱، مقدمه.
- ↑ البداية والنهاية، ج 11، ص 123؛ سير أعلام النبلاء، ج 14، ص 125؛ المنتظم، ج 13، ص 155.
- ↑ البداية والنهاية، ج 11، ص 123.
منابع
- روزشمار تاریخ اسلام، سيد تقى واردى، جلد 2، ماه صفر.
- نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
