عبدالله بن جعفر طیار
«عبدالله بن جعفر بن ابیطالب» (۸۰-۱ ق)، فرزند جعفر طیار و همسر زینب کبرى است. او از اصحاب امام علی، امام حسن و امام حسین علیهمالسلام بود و در جنگ جمل و جنگ صفّين شرکت داشت. دو تن از فرزندان او یعنی عون و محمد، در کربلا به شهادت رسیدند. عبدالله بن جعفر در بین عرب به سخاوت شهرت داشت.
محتویات
عبدالله بن جعفر در زمان پیامبر اکرم
عبدالله بن جعفر در ایامى که پدرش جعفر بن ابى طالب به همراه اسماء بنت عمیس -مادر عبدالله- به حبشه هجرت کرده بود، در آن کشور به دنیا آمد. وى، نخستین نوزاد مسلمان در حبشه بود.
در سال هفتم هجرت، پس از غزوه خيبر، عبدالله به همراه خانوادهاش به مدينه بازگشت و در كودكى با رسول خدا بيعت نمود.[۱] گفته شده كه وى هنگام بیعت با پيامبر، هفت ساله و هنگام وفات پيامبر، ده ساله بوده است؛[۲] که بنا بر اين مطالب، وى در سال اول هجرت بهدنيا آمده است.
عبدالله بن جعفر، مورد عنایت خاص پیامبر اکرم بود، به ویژه که پدرش جعفر طیار سردار بزرگ شهید جبهه اسلام به شمار مىآمد.[۳] گفته شده روزی پیامبر صلی الله علیه وآله او را در حال ساختن وسائل بازی کودکان دید از او پرسید: چرا اینها را میسازی؟ او پاسخ داد: آن ها را می فروشم و با پولش رطب می خرم و می خورم. پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود: بارخدایا! به کاری که عبدالله انجام می دهد، برکت ده! عبدالله می گوید: پس از دعای خیر پیامبر، هرچه را که خریدم یا فروختم، خداوند آن را برایم مبارک گردانید.[۴]
عبدالله بن جعفر و امیرالمؤمنین
بعد از شهادت جعفر بن ابى طالب در جنگ موته، «اسماء بنت عمیس» مادر عبدالله به همسرى ابوبکر، و پس از مرگ او به همسرى امام علی علیه السلام درآمد. و لذا اسماء، فرزندان خود از جعفر و ابوبکر را به خانه امیرالمؤمنین علیه السلام آورد و عبدالله بن جعفر به همراه سایر فرزندان اسماء (از جمله محمد بن ابی بکر) زیر سایه امیرالمؤمنین علیه السلام بزرگ شدند. عبدالله بن جعفر مورد علاقه امیرالمؤمنین بود و او نیز ارادتى بسیار به امام حسن و امام حسین علیهماالسلام داشت. [۵]
در دورۀ خلافت عثمان، هنگام تبعيد ابوذر به ربذه، عبداللّه جعفر به تبعيت از امام على عليهالسلام، ابوذر را علیرغم منع عثمان، تا بيرون مدينه بدرقه كرد.[۶]
در دوران خلافت على عليهالسلام، عبداللّه در بيشتر حوادث حضور داشت. او در جنگ جمل با امام همراهى كرد[۷] و شايد پس از اين جنگ بود كه همراه حضرت على در کوفه اقامت گزيد. در جنگ صفّين نيز وى در كنار امام بود و بر قبايل قريش و اَسَد و كِنانه رياست داشت.[۸]
عبدالله هنگام تدفین امام علی علیه السلام، به همراه امام حسن و امام حسین علیهماالسلام و محمد بن حنفیه جسم مطهر آن حضرت را در داخل قبر گذاشتند.[۹]
ازدواج عبدالله با حضرت زینب
عبدالله بن جعفر حدود سال ۱۷ هجری از حضرت زینب (س) که در آن وقت تقریباً یازده سال داشت خواستگاری کرد و با ایشان ازدواج نمود.[۱۰] ثمره این ازدواج، سه پسر و یک دختر بود؛[۱۱] که دو تن از آنان یعنی عون و محمد، در کربلا به شهادت رسیدند.
عبدالله بن جعفر و واقعه عاشورا
عبدالله جعفر، از جمله کسانى بود که به امام حسین علیه السلام نامه نوشت و از او خواست که از سفر به عراق منصرف شود. همچنین از عمرو بن سعید بن عاص -امیر الحاج از طرف یزید- برای امام حسین اماننامه گرفت تا آن حضرت را -که از مکه به سمت عراق حرکت نموده بود- به مکه بازگرداند؛ اما امام حسین قبول ننمود.
او گرچه خود امام حسین علیه السلام را در سفر به کوفه همراهی نکرد، اما دو پسرش عون و محمد را همراه امام فرستاد و به آنها سفارش آن حضرت را نمود.[۱۲] او از این که نتوانسته بود در واقعه عاشورا شرکت کند تأسف مىخورد. عبدالله پس از حادثه کربلا و شهادت حسین بن على علیه السلام، در مدینه به سوگ نشست و مردم براى تسلیت گویى نزد او مىآمدند.[۱۳] علامه حلی در مورد علت همراهی نکردن او با امام حسین علیه السلام این احتمال را طرح نموده است که او علم به اتفاقی که برای آن حضرت خواهد افتاد نداشته است و بر اساس نامه هایی که از مردم کوفه به آن حضرت رسیده بود، گمان می نمود که آنها آن حضرت را یاری می کنند.[۱۴]
سخاوت عبدالله بن جعفر
عبدالله بن جعفر مردى بسیار سخاوتمند و اهل جود و بخشش بود.[۱۵] داستانهایی از بخشش های شگفت او در منابع ذکر شده است.[۱۶] به عنوان نمونه، گفته اند او به هنگام مراجعت از شام بر قومی وارد شد که بین آن ها به سبب قتلی که رخ داده بود بیم جنگ و خونریزی می رفت. عبدالله ۳۰۰ هزار درهم به آنان عطا کرد و میان آن ها صلح برقرار نمود.[۱۷]
وفات
عبدالله در سال ۸۰ هجرى در مدینه درگذشت[۱۸] و در بقیع به خاک سپرده شد. برخى درگذشت او را در شام و قبر وى را در «باب الصغیر» دمشق، کنار قبر بلال مىدانند.[۱۹]
پانویس
- ↑ ابنهشام، السیرةالنبویة، ج۴، ص۱۱؛ ابن عبدالبرّ، الاستیعاب، ج۳، ص۸۸۱؛ ابنعساكر، تاریخ دمشق، ج۲۷، ص۲۵۷.
- ↑ ابنعساكر، ج ۲۷، ص ۲۵۷، ۲۶۱.
- ↑ معارف و معاريف، ج ۴، ص ۱۵۰۸.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج ۴، ص ۲۸۰.
- ↑ معارف و معاريف، ج ۴، ص ۱۵۰۸.
- ↑ يعقوبى، ج ۲، ص ۱۷۲
- ↑ مسعودى، مروج الذهب، ج۱، ص۷۱۸.
- ↑ ابنعساكر، ج ۲۷، ص ۲۷۲
- ↑ شیخ مفید، الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، ج۱، ص۲۵
- ↑ عبدالله و زینب کبری (سلام الله علیها)، حبیب محمدزاده.
- ↑ الکوکب الدری، ج ۲، ص ۲۱۳.
- ↑ شیخ مفید، الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، ج۲، ص۶۹
- ↑ معارف و معاريف، ج ۴، ص ۱۵۰۸.
- ↑ شیخ عباس قمی، سفینة البحار، ج۲، ص۳۸۸.
- ↑ معارف و معاريف، ج ۴، ص ۱۵۰۸.
- ↑ رجوع کنید: زینب عقیله بنی هاشم، سید هاشم رسولی محلاتی، ص۲۰-۲۵
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۴۶.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الكبرى، خامسة۲، ص۲۵
- ↑ بحارالانوار، ج ۴۵، ص ۵۴.
منابع
- الطبقات الكبرى، محمد ابن سعد، تحقيق محمد بن صامل السلمى، الطائف، مكتبة الصديق، ۱۴۱۰ق.
- الاصابه فی تمییز الصحابه، ابن حجر عسقلانی، بیروت، دارالکتاب العربی.
- الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ابن عبدالبر، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲ق.
- تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، چاپ علیشیری، بیروت ۱۴۱۵ق.
- السیرةالنبویة، ابن هشام، چاپ مصطفی سقا، ابراهیم ابیاری و عبدالحفیظ شلبی، قاهره ۱۹۳۶م.
- انساب الاشراف، بلاذری، به کوشش محمد حمیدالله، مصر، دارالمعارف.
- سفينة البحار، شیخ عباس قمى، قم، اسوه، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، شیخ مفید، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ ق.
- مروج الذهب، مسعودی، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ پنجم.
- معارف و معاريف، سید مصطفی حسینی دشتی.
- فرهنگ عاشورا، جواد محدثی، نشر معروف.
- "عبدالله و زینب کبری (سلام الله علیها)"، حبیب محمدزاده، دانشنامه پژوهه.
