ثابت نحوی
«ثابت بن اسلم بن عبدالوهاب حلبی»، از فقها و نحویان بزرگ شیعه در قرن پنجم قمری است. از زمان و مکان تولد او اطلاع دقیقی در دست نیست، ولی با توجه به انتساب او به شهر حلب و اقامت او در آن شهر، وی را از اهالی این شهر دانسته‌اند.
گرچه ثابت نحوی در فقه شیعه در زمان خود شهرت داشت، اما در کتب رجال شیعه مطلبی درباره او نیامده است. وی از بزرگان و دانشمندان علم نحو محسوب می‌شد و کتابی در تعلیل قرائت عاصم که قرائت قوم قریش بوده، نوشته است.
ثابت نحوی تصدّی کتابخانه صوفیه را نیز مدتی به عهده داشت. این کتابخانه در قرن ۵ قمری یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین کتابخانه‌های شهر حلب بود که در کنار مسجد بزرگ اموی قرار داشت و در اواخر دوره حکومت بنی‌امیه ساخته شد. در حدود ده هزار جلد از مجموعه این کتابخانه، اهدایی سیف‌الدوله حمدانی (۳۵۷ ق) بود و از این رو به کتابخانه سیف‌الدوله نیز شهرت داشت. ابی‌الصلاح تقی بن نجم حلبی یکی از شاگردان ثابت، پس از مرگ وی تصدی کتابخانه را بر عهده گرفت.
ثابت حلبی کتابی در پیدایش، آغاز دعوت و معایب اسماعیلیه نوشت و به همین سبب به دستور مستنصر بالله، خلیفه فاطمی وقت، او را به مصر فرستادند و در سال ۴۶۰ق. به دستور مستنصر در مصر به دار آویخته شد. کتابخانه صوفیه حلب به سبب خودخواهی و لجاجت مستنصر، پس از مرگ ثابت نحوی به آتش کشیده شد؛ زیرا احتمال می‌رفت که با تصدّی ثابت، کتاب‌های ضد اسماعیلیه در آن نگهداری شده باشد.
منابع
- دائرةالمعارف کتابداری و اطلاع رسانی، مدخل "ثابت نحوی" از مژده كمالی‌فرد، بازیابی: ۹ مرداد ۱۳۹۲.
