بهترین‌ها و بدترین‌ها از دیدگاه نهج‌البلاغه (کتاب)
 | |
| نویسنده | محمدتقی مصباح یزدی |
| موضوع | شرح نهج‌البلاغه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | ۱ |
|
| |
«بهترین‌ها و بدترین‌ها از دیدگاه نهج‌البلاغه» بخشى از مباحث اخلاقى آیت‌الله محمدتقى مصباح یزدى است که با تلاش حجت‌الاسلام کریم سبحانى نگارش یافته و هدف اصلى آن، ارائه پاره‌اى از معارف ناب و انسان‌ساز «نهج‌البلاغه» براى جویندگان حقیقت است. این کتاب در حد بضاعت موضوعى خویش، توانسته است با محوریت بیانات گهربار امام على علیه‌السلام و با بهره‌گیرى از آیات قرآن و استفاده از روایات اهل بیت علیهم‌السلام، تصویرى روشن از ویژگى‌هاى بهترین و بدترین بندگان خداوند ارائه کند.
مؤلف
آیت الله محمدتقی مصباح یزدی (۱۳۱۳ - ۱۳۹۹ ش)، فقیه و فیلسوف شیعه و از شاگردان علامه طباطبائی، امام خمینی و آیت الله بهجت بود. عضویت در مجلس خبرگان رهبری، عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ریاست شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت و ریاست مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، از جمله فعالیتهای اجتماعی ایشان است.
کتابهای آموزش فلسفه، قرآن شناسی، اخلاق در قرآن، نظریه سیاسی اسلام، حقوق و سیاست در قرآن، پندهای امام صادق(ع) به ره جویان صادق، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن و دروس فلسفه اخلاق، از دیگر آثار اوست.
محتوای کتاب
کتاب با مقدمه‌اى در اشاره به رسالت خطیر دانشمندان نام‌آور شیعه آغاز و مطالب در ۲۱ گفتار، تدوین شده است؛ البته مى‌توان این کتاب را به دو بخش تقسیم کرد: اوصاف بندگان شایسته خداوند به عنوان بهترین‌ها، نُه گفتار اول کتاب را پوشش داده است و اوصاف دوستان و سرسپردگان شیطان به عنوان بدترین‌ها از دیدگاه نهج‌البلاغه در باقى گفتارهاى کتاب طرح شده است.
نویسنده در شرح و توضیح موضوعى روایات اهل بیت علیهم السلام، به‌گونه‌اى مفصل، به بیان صفات و ویژگى‌هاى بندگان شایسته و ناشایسته خداوند از منظر حضرت على علیه السلام، با محوریت نهج‌البلاغه پرداخته است.
در بخش نخست خطبه ۸۶، امیرمؤمنان(ع) سى‌وسه ویژگى ممتاز براى محبوب‌ترین بندگان خدا برمى‌شمارد. گرچه در ظاهر، این ویژگى‌ها به تقواپیشگان، بندگان سالک و عارف خدا نسبت داده شده، اما نویسنده معتقد است در حقیقت آن حضرت، در پى معرفى و شناساندن ویژگى‌هاى خویش و فرزندان معصومشان(ع) هستند؛ ویژگى‌هایى که تنها در ایشان(ع) به‌طور کامل گرد مى‌آیند و دیگران نمى‌توانند به همه آن ویژگى‌ها، در عالى‌ترین مراتبش، دست یابند.
- گفتار نخست، «دوستان برگزیده خدا در پیکار با نفس» نامیده شده است. نویسنده در این جا، اقدام به پاسخ به پرسش‌هایى کرده که در این مقام، به ذهن انسان راه مى‌یابد، از جمله این‌که: چرا انسان باید با نفس خود مبارزه کند؟ چرا خداوند انسان را به گونه‌اى نیافریده که بتواند به آسانى بر نفس خود چیره شود؟ آیا منظور از نفس، چیزى است که حقیقت و هویت انسانى را تشکیل داده و با واژه «من» به آن اشاره مى‌کنیم؟ عناوین مطرح شده در این گفتار، عبارتند از: ضرورت مبارزه با نفس، انسان بر سر دوراهى حق و باطل، مفهوم نفس و عقل در علم اخلاق، نکوهش تمایلات شیطانى، عوامل هدایت انسان به کمال و تعالى و نقش اساسى یارى خداوند در مبارزه با نفس.
- در گفتار دوم و سوم، به ستایش اندوه و ترس از خدا پرداخته شده است.
- در گفتار چهارم، به جلوه حیات انسانى در دوستان خدا نگریسته شده است. زندگان و مردگان حقیقى از منظر قرآن، چرایى فروتر بودن گمراهان از چارپایان از منظر قرآن، راهنمایى‌هاى انبیا و اولیا بسترساز هدایت باطنى و درونى، فرجام پیروى از هواى نفس و نعمت ذکر خدا و بهره‌مندى از معرفت او، از جمله عناوین مباحث این گفتار هستند.
- در گفتار پنجم، به رهیدن از دام شهوت اشاره شده است. نویسنده در این بخش با بررسى معناى لغوى و اصطلاحى شهوت و کاربردهاى آن، در مقام پاسخ به این پرسشها برآمده است.
- دوستى با هدایت یافتگان و پرهیز از هوس‌آلودگان، آستانه بندگى دوستن خدا و گام برداشتن در مسیر حق، جلوه اخلاص و عدالت‌ورزى در دوستان خدا و عالم‌نمایان خودپرست در کلام امیرمؤمنان(ع)، عنوان مباحث گفتار ششم تا نهم مى‌باشند.
در بخش دوم کتاب، بدترین بندگان خداوند معرفى شده‌اند. نویسنده در گفتارهاى پیش‌رو، گزیده‌هایى از نهج‌البلاغه را که متناسب با بخش دوم خطبه ۸۶ مى‌باشد، برگزیده است.
- در گفتار دهم و یازدهم، بخش‌هایى از خطبه ۱۰۲ و قسمت ابتدایى خطبه ۱۷، انتخاب شده است.
- در گفتار دوازدهم، با توجه به فراز پایانى خطبه ۱۷، جلوه‌هایى از انحراف و سوء استفاده از قرآن از دیدگاه امیرمؤمنان(ع) بیان شده است.
- در گفتار سیزدهم، دوستان و سرسپردگان شیطان در کلام امیرمؤمنان(ع) معرفى شده‌اند.
- در گفتار چهاردهم، با بررسى خطبه هجدهم، مصادیق و نمونه‌هاى عینى عالم‌نمایان خودپرست مطرح شده است. نویسنده معتقد است ذکر این نمونه‌هاى عینى در سخنان امیرمؤمنان(ع)، حاکى از آن است که حضرت از شیوه‌اى نادرست در زمانه خویش شکوه مى‌کنند و آن‌چه از آن سخن گفته‌اند، امرى فرضى و خیالى نیست.
- بازتاب انحراف و روى‌برتافتن از حق در کلام امیرمؤمنان(ع)، بدعت‌گروى برجسته‌ترین ویژگى دشمنان حق، ماهیت بدعت و آثار زیان‌بار آن، بازشناسى برخى جلوه‌هاى رفتارى ایمان و کفر، تفاوت بدعت با نوآورى و سنت‌گذارى، تفاوت بدعت با احکام ثانویه و احکام حکومتى، عنوان سایر گفتارهاى کتاب مى‌باشد.
منابع
- "بهترین‌ها و بدترین‌ها از دیدگاه نهج‌البلاغه"، ویکی نور.
