بدایة الحکمه (کتاب)
«بدایة الحکمة» کتاب آموزش فلسفه به زبان عربی از تألیفات مرحوم علامه طباطبایی (م، ۱۳۶۰ ش) است. این کتاب در واقع چکیده فلسفه صدرائی موسوم به «حکمت متعالیه» می‌باشد.
 | |
| نویسنده | محمدحسین طباطبایی |
| موضوع | فلسفه اسلامی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
| محقق | عباسعلی زارعی سبزواری |
|
| |
مؤلف
آیت‌الله سید محمدحسین طباطبایی (۱۲۸۱-۱۳۶۰ ش)، معروف به علامه طباطبایی، فقیه، عارف، فیلسوف، مفسر بزرگ دوران معاصر است. علامه پس از تحصیلات مقدماتی به نجف رفت و از سال ۱۳۰۴ تا ۱۳۱۴ شمسی از اساتید بزرگ آنجا همچون سید علی آقای قاضی، آیت‌الله شیخ محمدحسین اصفهانى، آیت‌الله میرزای نایینى، سید ابوالحسن اصفهانى و آیت‌الله حجّت کوه‌کمرى بهره گرفت.
علامه طباطبایی در سال ۱۳۲۵ شمسی به قم رفت و در آنجا شروع به تدریس دروس تفسیر قرآن و فلسفه نمود که در آن زمان چندان بدان اهمیت داده نمی شد و این کار او موجب رونق این دو در حوزه قم شد. بسیاری از مدرسان بعدی فلسفه در حوزه علمیه قم شاگردان او بودند.
علامه طباطبایی علاوه بر «بدایة الحکمة» آثار ارزشمند دیگر تألیف نمود، از جمله: تفسیر المیزان، نهایة الحکمة، سنن النبی، شیعه در اسلام و قرآن در اسلام.
معرفی کتاب
کتاب «بدایة الحکمه» در واقع چکیده فلسفه صدرائی موسوم به حکمت متعالیه است که با توجه به آخرین سیر تکاملی آن تنظیم شده است.
علامه طباطبایی کتاب بدایة الحکمه را به درخواست بعضی از نزدیکانش به منظور تدریس فلسفه در حوزه های علمیه نگارش کرده و هم اکنون به عنوان نخستین متن درسی فلسفه برای جویندگان حکمت الهی معروف می باشد. علامه بدایة را در سال ۱۳۹۰ هـ.ق در حالی که ۶۷ سال از عمرش می گذشت، تالیف نمود.
رعایت نظم منطقی در چینش مراحل و فصول کتاب - به گونه ای که از مطالب پیشین، مطالب پسین را می توان استنتاج کرد - و اهتمام به مسائل مهمتر و کلیدی و اجتناب از مباحث غیرلازم (مانند طبیعیات)، از ویژگی های این کتاب است.
محتوای کتاب
مؤلّف در مقدمه کتاب به تعریف فلسفه، حکمت، موضوع و غایت فلسفه پرداخته و از کلیات مباحث وجود، شروع و در مراحل دیگر موضوعات فلسفه را به ترتیب بیان کرده است. این کتاب دارای ۱۲ مرحله و ۱۱۰ فصل به شرح زیر می باشد:
- مقدمه درباره تعریف فن (فلسفه) و موضوع و هدف آن.
- مرحله اول: ۱۲ فصل، در کلیات مباحث وجود.
- مرحله دوم: ۱ فصل، در انقسام وجود به خارجی و ذهنی.
- مرحله سوم: ۳ فصل، در انقسام وجود به «ما فی نفسیه» و «ما فی غیره».
- مرحله چهارم: ۹ فصل، در موارد سه گانه.
- مرحله پنجم: ۸ فصل، در ماهیت و احکام آن.
- مرحله ششم: ۱۱ فصل، در مقولات دهگانه.
- مرحله هفتم: ۱۱ فصل، در علت و معلول.
- مرحله هشتم: ۱۰ فصل، در انقسام وجود به واحد و کثیر.
- مرحله نهم: ۳ فصل، در سبق و لحوق و قدوم و حدوث.
- مرحله دهم: ۱۶ فصل، در قوه و فعل.
- مرحله یازدهم: ۱۲ فصل، در علم و عالم و معلوم.
- مرحله دوازدهم: ۱۴ فصل، در آنچه متعلق به واجب تعالی است.
ترجمه و شرح کتاب
این کتاب دارای سبک روان و نظمی بی نظیر است، بدین جهت از بدو نگارش مورد توجه علماء، فضلاء و طالبان فلسفه قرار گرفته و به جهت سبک کلاسیک و روان، مورد استقبال مؤسسات آموزشی قرار گرفته است و بر آن شروح و ترجمه‌های متعددی از جمله «ایضاح الحکمة فی شرح بدایةالحکمة» از علی ربانی گلپایگانی، «ترجمه و شرح بدایةالحکمة» از علی شیروانی، و ترجمه های محسن غرویان، محمدعلی گرامی و حسین حقانی زنجانی عرضه شده است.
بدایة الحکمه توسط انتشارات مختلف و در سالهای مختلف به چاپ رسیده است. اخیراً انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام‌خمینی نیز در سال ۱۳۹۰ اقدام به چاپ این کتاب کرده است.
منابع
- بدایةالحكمة، سید محمدحسین طباطبایی.
- ترجمه و شرح بدایةالحكمة (پیشگفتار ویرایش نخست)، علی شیروانی.
- ایضاح الحكمة فی شرح بدایةالحكمة، علی ربانی گلپایگانی.
