مسجد زيتونه: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۳ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۱ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
==معرفى‌==
+
{{شناسنامه مکان
 +
|تصویر=[[پرونده:مسجد زیتونه در تونس.JPG|300px]]
 +
|کشور=تونس
 +
|شهر=سه‌ و نيم‌ كيلومترى‌ شهر قديمى‌ قرطاجنه‌
 +
|نقشه=[[پرونده:مسجد زیتونه در نقشه.PNG|300px]]
 +
|طول="16.2'10°10
 +
|عرض="51.4'47°36
 +
|گوگل مپ=https://www.google.com/maps/place/Zaytuna+Mosque/@36.7973267,10.1734264,17z/data=!3m1!4b1!4m5!3m4!1s0x12fd34754f0de50d:0xd6055eb2c24a4f31!8m2!3d36.7973267!4d10.1712377?hl=fa
 +
}}
 +
مسجد جامع‌ زیتونه‌ از بزرگ‌‌ترین‌ مساجد جامع‌ [[تونس|تونس‌]] است‌ که در فاصله‌ى‌ سه‌ و نیم‌ کیلومترى‌ شهر قدیمى‌ قرطاجنه‌ در شمال‌ افریقا واقع‌ است‌. این‌ [[مسجد]] روى‌ ویرانه‌هاى‌ یک‌ مسجد قدیمى‌ و در بعضى‌ از اجزا، به‌ تقلید از مسجد جامع‌ قیروان‌ ساخته‌ شده‌ است‌. این‌ مسجد فعالیت‌ها و وظایف‌ یک‌ دانشگاه‌ دینى‌ را در افریقا ایفا کرده‌ است‌. در سال‌ ۱۳۸۱ هجرى‌ حکومت‌ تدریس‌ را ممنوع‌ نمود و مسجد تنها براى‌ نماز خواندن‌ باقى‌ ماند.
  
از بزرگ‌‌ترين‌ مساجد جامع‌ تونس‌ است‌. اين‌ مسجد روى‌ ويرانه‌هاى‌ يك‌ مسجد قديمى‌ و در بعضى‌ از اجزا، به‌ تقليد از مسجد جامع‌ قيروان‌ ساخته‌ شده‌ است‌. اين‌ مسجد فعاليت‌ها و وظايف‌ يك‌ دانشگاه‌ دينى‌ را در افريقا ايفا كرده‌ است‌.
+
== بناى‌ آن‌ ==
 +
پس‌ از فتح‌ تونس‌ توسط‌ اعراب‌ در سال‌ ۷۹ هجرى‌ (۶۹۸ میلادى‌)، براى‌ اقامه‌ى‌ [[نماز]] و نشر دین ‌[[اسلام|اسلام‌]] نیاز به‌ مساجد رخ‌ نمود. از این‌ رو به‌ همت‌ شیخ‌ حسان‌ بن‌ نعمان‌ غسانى‌ اولین‌ مسجد در شمال‌ افریقا ساخته‌ و «مسجد جامع‌ زیتونه‌» نامیده‌ شد. علت‌ این‌ نام‌گذارى‌ آن‌ بود که‌ در معبدى‌ که ‌مسجد در آن‌ بنا گردید درخت‌ زیتونى‌ وجود داشته‌ است‌. هم‌چنین‌ گفته‌ شده‌ است‌ به‌ علت ‌فراوانى‌ درختان‌ زیتون‌ در منطقه‌اى‌ که‌ مسجد در آن‌ بنا گردید نام‌ «زیتونه‌» بر آن‌ نهاده‌ شد.  
  
[[پرونده:مسجد زیتونه.jpg|center]]
+
== توسعه‌ و بازسازى‌ ==
 +
در سال‌ ۱۱۴ هجرى‌ (۷۳۳ میلادى‌) والى‌ افریقا امیر عبدالله بن‌ الحبحاب‌ به‌ توسعه‌ و بازسازى ‌مسجد زیتونه‌ پرداخت‌. از جمله‌ این‌ که‌ پى‌هاى‌ آن‌ را قوّت‌ و استحکام‌ بخشید.
  
==موقعيت‌ جغرافيایی==
+
در سال‌ ۲۵۰ هجرى‌ (۸۶۴ میلادى‌) در دوران‌ خلیفه‌ [[المستعين بالله|المستعین‌ بالله]]، ابو ابراهیم‌ احمد اغلبى‌ گنبد مسجد را ساخت‌.
  
در فاصله‌ى‌ سه‌ و نيم‌ كيلومترى‌ شهر قديمى‌ قرطاجنه‌ در شمال‌ افريقا واقع‌ است‌.
+
در سال‌ ۳۸۱ هجرى‌ (۹۹۱ میلادى‌) ابوالفتح‌ منصور بن‌ ابو الفتوح‌ یوسف‌ بن‌ زیرى‌ دومین‌ پادشاه ‌سلسله‌ى‌ صناجیان‌ به‌ تعمیر و ترمیم‌ گنبد تالار مسجد جامع‌ زیتونه‌ پرداخت‌.
  
==بناى‌ آن‌==
+
در سال‌ ۷۴۷ هجرى‌ یعنى‌ در زمان‌ حکمرانى‌ محمد المستنصر بن‌ ابو زکریا، از طریق‌ بناى‌ آب‌ انبار، آب‌ به‌ مسجد جامع‌ زیتونه‌ آورده‌ شد. امراى‌ [[شیعه|شیعى‌]] مذهب‌ خاندان‌ مهدى‌ و خاندان‌ حفص‌ که ‌از سلاطین‌ تونس‌ بودند به‌ این‌ مسجد اهتمام‌ کردند. و کار بازسازى‌ و به‌‌سازى‌ مسجد در دوران‌ زیاده‌ الله دوم‌ از خاندان‌ اغلبیان‌ به‌ پایان‌ رسید.
  
پس‌ از فتح‌ تونس‌ توسط‌ اعراب‌ در سال‌ 79 هجرى‌ (698 ميلادى‌)، براى‌ اقامه‌ى‌ [[نماز]] و نشر دين ‌اسلام‌ نياز به‌ مساجد رخ‌ نمود. از اين‌ رو به‌ همت‌ شيخ‌ حسان‌ بن‌ نعمان‌ غسانى‌ اولين‌ مسجد در شمال‌ افريقا ساخته‌ و «مسجد جامع‌ زيتونه‌» ناميده‌ شد. علت‌ اين‌ نام‌گذارى‌ آن‌ بود كه‌ در معبدى‌ كه ‌مسجد در آن‌ بنا گرديد درخت‌ زيتونى‌ وجود داشته‌ است‌. هم‌چنين‌ گفته‌ شده‌ است‌ به‌ علت ‌فراوانى‌ درختان‌ زيتون‌ در منطقه‌اى‌ كه‌ مسجد در آن‌ بنا گرديد نام‌ «زيتونه‌» بر آن‌ نهاده‌ شد.
+
در سده‌ى‌ سیزدهم‌ میلادى‌ و در دوران‌ خلیفه‌ [[مستنصر|المستنصر بالله]] الحفصى‌ چشمه‌ى‌ آبى‌ در مسجد وجود داشت‌. هنگامى‌ که‌ این‌ چشمه‌ خشکید در جاى‌ آن‌ ۶۰۰ نهال‌ زیتون‌ کاشته‌ شد که‌ این ‌خود نشان‌گر وسعت‌ زمینى‌ است‌ که‌ مسجد در آن‌ ساخته‌ شده‌ است‌.
  
==توسعه‌ و بازسازى‌==
+
در سال‌ ۱۳۱۲ هجرى‌ (۱۸۹۴ میلادى‌) گلدسته‌ى‌ مسجد در جاى‌ گلدسته‌ قدیمى‌ بر دست‌ مهندس‌ سلیمان‌ النیقرو ساخته‌ شد. در سال‌ ۱۳۵۷ هجرى‌ (۱۹۳۹ میلادى‌) آخرین‌ ترمیم‌ و تعمیر مسجد صورت‌ گرفت‌.
  
در سال‌ 114 هجرى‌ (733 ميلادى‌) والى‌ افريقا امير عبدالله بن‌ الحبحاب‌ به‌ توسعه‌ و بازسازى ‌مسجد زيتونه‌ پرداخت‌. از جمله‌ اين‌ كه‌ پى‌هاى‌ آن‌ را قوّت‌ و استحكام‌ بخشيد.
+
== جزئیات‌ بنا ==
 +
مسجد جامع‌ زیتونه‌ سوّمین‌ مسجد جهان‌ [[اسلام|اسلام‌]] و عرب‌ است‌؛ که‌ بر اساس‌ طرح‌ مسجد قیروان‌ ساخته‌ شده‌ است‌. این‌ مسجد عرصه‌اى‌ مستطیل‌ شکل‌ دارد. صحن‌ آن‌ در سمت‌ جنوب ‌شرقى‌ قرار دارد. و این‌ صحن‌ از سمت‌ رواق‌ [[قبله|قبله‌]] رو‌باز است‌. در مقابل‌ صحن‌ از سه‌ طرف‌ سقیفه‌هایى‌ متکى‌ بر ستون‌ قرار دارد که‌ هر یک‌ ایوانى‌ را تشکیل‌ مى‌دهند. در بخش‌ غربى‌ مسجد مناره‌اى‌ زیبا به‌ ارتفاع‌ ۴۳ متر ساخته‌ شده‌ که‌ از درون‌ و بیرون‌ مسجد قابل‌ مشاهده‌ است‌. در رواق ‌قبله‌ ایوان‌ هاى‌ متعددى‌ قرار دارد که‌ ستون‌هاى‌ کوتاه‌ داراى‌ تاج‌ و قوس‌ آن‌ ها را از یکدیگر جدا مى‌کند. تعداد این‌ ستون‌ها چهارده‌ عدد است‌ و عمود بر دیوار قبله‌ است‌. روى‌ قسمت‌ بیرونى‌ مقابل‌ صحن‌ کتیبه‌ هایى‌ به‌ [[خط کوفی|خط‌ کوفى‌]] از آیات‌ [[قرآن|قرآنى‌]] وجود دارد.  
  
در سال‌ 250 هجرى‌ (864 ميلادى‌) در دوران‌ خليفه‌ المستعين‌ بالله، ابو ابراهيم‌ احمد اغلبى‌ گنبد مسجد را ساخت‌.
+
در رواق‌ قبله‌ دو گنبد وجود دارد: یکى‌ بر فراز مربع‌ مقابل‌ [[محراب|محراب‌]] قرار دارد ؛ و دومى‌ بالاى‌ منطقه‌ مربعى‌ که‌ در انتهاى‌ ایوان‌ میانى‌قرار دارد. گنبد به‌ شکل‌ چند ضلعى‌ است‌ و در پایین‌ آن‌ کتیبه‌ هایى‌ تاریخى‌ وجود دارد. در سمت‌ راست‌ محراب‌ اتاقکى‌ کوچک‌ وجود دارد که‌ منبر چوبین‌ متحرک‌ مسجد در آن‌ نگه‌ دارى‌ مى‌شود. مسجد ۱۳ در ورودى‌ دارد که‌ از چوب‌ صندل‌ ساخته‌ شده‌اند. در صحن‌ مسجد جامع‌ زیتونه‌ آب‌انبارى‌ وجود دارد که‌ یاد‌آور دوران‌ خشکسالى‌ پدید آمده‌ در [[تونس|تونس‌]] در سده‌‌هاى‌ گذشته‌ است‌.  
  
در سال‌ 381 هجرى‌ (991 ميلادى‌) ابوالفتح‌ منصور بن‌ ابو الفتوح‌ يوسف‌ بن‌ زيرى‌ دومين‌ پادشاه ‌سلسله‌ى‌ صناجيان‌ به‌ تعمير و ترميم‌ گنبد تالار مسجد جامع‌ زيتونه‌ پرداخت‌.
+
در این‌ مسجد همچنین‌ کتابخانه‌اى‌ ارزشمند ساخته‌ شده‌ که‌ هزاران‌ کتاب‌ را در خود جاى‌ داده‌ است‌. بناى‌ این‌ کتابخانه‌ به‌ سال‌ ۶۱۶ هجرى‌ (۱۳۹۳ میلادى‌) باز مى‌گردد. اما در سال‌ ۹۷۰ هجرى‌ و در دوران‌ حکمرانى‌ امپراتور شارلکن‌، اسپانیایى‌ ها تونس‌ را اشغال‌ نموده‌، حرمت‌ مسجد را شکستند. آنان‌ کتابخانه‌ را ویران‌ و محتویات‌ مسجد را تخریب‌ و با شمشیرهاى ‌خود کتاب‌ ها و مخطوطات‌ موجود را پاره‌ پاره‌ کردند.
 
 
در سال‌ 747 هجرى‌ يعنى‌ در زمان‌ حكمرانى‌ محمد المستنصر بن‌ ابو زكريا، از طريق‌ بناى‌ آب‌ انبار، آب‌ به‌ مسجد جامع‌ زيتونه‌ آورده‌ شد. امراى‌ شيعى‌ مذهب‌ خاندان‌ مهدى‌ و خاندان‌ حفص‌ كه ‌از سلاطين‌ تونس‌ بودند به‌ اين‌ مسجد اهتمام‌ كردند. و كار بازسازى‌ و به‌‌سازى‌ مسجد در دوران‌ زياده‌ الله دوم‌ از خاندان‌ اغلبيان‌ به‌ پايان‌ رسيد.
 
 
 
در سال‌ 1312 هجرى‌ (1894 ميلادى‌) گلدسته‌ى‌ مسجد در جاى‌ گلدسته‌ قديمى‌ بر دست‌مهندس‌ سليمان‌ النيقرو ساخته‌ شد. در سال‌ 1357 هجرى‌ (1939 ميلادى‌) آخرين‌ ترميم‌ و تعميرمسجد صورت‌ گرفت‌.
 
 
 
==جزئيات‌ بنا==
 
 
 
مسجد جامع‌ زيتونه‌ سوّمين‌ مسجد جهان‌ اسلام‌ و عرب‌ است‌؛ كه‌ بر اساس‌ طرح‌ مسجد قيروان‌ ساخته‌ شده‌ است‌. اين‌ مسجد عرصه‌اى‌ مستطيل‌ شكل‌ دارد. صحن‌ آن‌ در سمت‌ جنوب ‌شرقى‌ قرار دارد. و اين‌ صحن‌ از سمت‌ رواق‌ قبله‌ رو‌باز است‌. در مقابل‌ صحن‌ از سه‌ طرف‌ سقيفه‌هايى‌ متكى‌ بر ستون‌ قرار دارد كه‌ هر يك‌ ايوانى‌ را تشكيل‌ مى‌دهند. در بخش‌ غربى‌ مسجد مناره‌اى‌ زيبا به‌ ارتفاع‌ 43 متر ساخته‌ شده‌ كه‌ از درون‌ و بيرون‌ مسجد قابل‌ مشاهده‌ است‌. در رواق ‌قبله‌ ايوان‌ هاى‌ متعددى‌ قرار دارد كه‌ ستون‌هاى‌ كوتاه‌ داراى‌ تاج‌ و قوس‌ آن‌ ها را از يكديگر جدا مى‌كند. تعداد اين‌ ستون‌ها چهارده‌ عدد است‌ و عمود بر ديوار قبله‌ است‌. روى‌ قسمت‌ بيرونى‌مقابل‌ صحن‌ كتيبه‌ هايى‌ به‌ خط‌ كوفى‌ از آيات‌ قرآنى‌ وجود دارد. در رواق‌ قبله‌ دو گنبد وجود دارد: يكى‌ بر فراز مربع‌ مقابل‌ محراب‌ قرار دارد ؛ و دومى‌ بالاى‌ منطقه‌ مربعى‌ كه‌ در انتهاى‌ ايوان‌ ميانى‌قرار دارد. گنبد به‌ شكل‌ چند ضلعى‌ است‌ و در پايين‌ آن‌ كتيبه‌ هايى‌ تاريخى‌ وجود دارد. در سمت‌ راست‌ محراب‌ اتاقكى‌ كوچك‌ وجود دارد كه‌ منبر چوبين‌ متحرك‌ مسجد در آن‌ نگه‌ دارى‌ مى‌شود. مسجد 13 در ورودى‌ دارد كه‌ از چوب‌ صندل‌ ساخته‌ شده‌اند. در صحن‌ مسجد جامع‌ زيتونه‌ آب‌انبارى‌ وجود دارد كه‌ ياد‌آور دوران‌ خشكسالى‌ پديد آمده‌ در تونس‌ در سده‌‌هاى‌ گذشته‌ است‌. دراين‌ مسجد هم‌ چنين‌ كتابخانه‌اى‌ ارزشمند ساخته‌ شده‌ كه‌ هزاران‌ كتاب‌ را در خود جاى‌ داده‌ است‌.بناى‌ اين‌ كتابخانه‌ به‌ سال‌ 616 هجرى‌ (1393 ميلادى‌) باز مى‌گردد.
 
 
 
==نيم‌ نگاهى‌ به‌ تاريخ‌==
 
 
 
در سال‌ 970 هجرى‌ و در دوران‌ حكمرانى‌ امپراتور شارلكن‌، اسپانيايى‌ ها تونس‌ را اشغال‌ نموده‌، حرمت‌ مسجد را شكستند. آنان‌ كتابخانه‌ را ويران‌ و محتويات‌ مسجد را تخريب‌ و با شمشيرهاى ‌خود كتاب‌ ها و مخطوطات‌ موجود را پاره‌ پاره‌ كردند.
 
 
 
در سال‌ 1381 هجرى‌ حكومت‌ تدريس‌ را ممنوع‌ نمود و مسجد تنها براى‌ نماز خواندن‌ باقى‌ ماند.
 
 
 
در سده‌ى‌ سيزدهم‌ ميلادى‌ و در دوران‌ خليفه‌ المستنصر بالله الحفصى‌ چشمه‌ى‌ آبى‌ در مسجد وجود داشت‌. هنگامى‌ كه‌ اين‌ چشمه‌ خشكيد در جاى‌ آن‌ 600 نهال‌ زيتون‌ كاشته‌ شد كه‌ اين ‌خود نشان‌گر وسعت‌ زمينى‌ است‌ كه‌ مسجد در آن‌ ساخته‌ شده‌ است‌.
 
  
 
==منبع==
 
==منبع==

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۶ ژوئن ۲۰۱۹، ساعت ۰۵:۴۴

مسجد زیتونه در تونس.JPG

کشور

تونس

شهر

سه‌ و نيم‌ كيلومترى‌ شهر قديمى‌ قرطاجنه‌

  • طول:"16.2'10°10 شرقی
  • عرض:"51.4'47°36 شمالی
مسجد زیتونه در نقشه.PNG
مشاهده در نقشه

مسجد جامع‌ زیتونه‌ از بزرگ‌‌ترین‌ مساجد جامع‌ تونس‌ است‌ که در فاصله‌ى‌ سه‌ و نیم‌ کیلومترى‌ شهر قدیمى‌ قرطاجنه‌ در شمال‌ افریقا واقع‌ است‌. این‌ مسجد روى‌ ویرانه‌هاى‌ یک‌ مسجد قدیمى‌ و در بعضى‌ از اجزا، به‌ تقلید از مسجد جامع‌ قیروان‌ ساخته‌ شده‌ است‌. این‌ مسجد فعالیت‌ها و وظایف‌ یک‌ دانشگاه‌ دینى‌ را در افریقا ایفا کرده‌ است‌. در سال‌ ۱۳۸۱ هجرى‌ حکومت‌ تدریس‌ را ممنوع‌ نمود و مسجد تنها براى‌ نماز خواندن‌ باقى‌ ماند.

بناى‌ آن‌

پس‌ از فتح‌ تونس‌ توسط‌ اعراب‌ در سال‌ ۷۹ هجرى‌ (۶۹۸ میلادى‌)، براى‌ اقامه‌ى‌ نماز و نشر دین ‌اسلام‌ نیاز به‌ مساجد رخ‌ نمود. از این‌ رو به‌ همت‌ شیخ‌ حسان‌ بن‌ نعمان‌ غسانى‌ اولین‌ مسجد در شمال‌ افریقا ساخته‌ و «مسجد جامع‌ زیتونه‌» نامیده‌ شد. علت‌ این‌ نام‌گذارى‌ آن‌ بود که‌ در معبدى‌ که ‌مسجد در آن‌ بنا گردید درخت‌ زیتونى‌ وجود داشته‌ است‌. هم‌چنین‌ گفته‌ شده‌ است‌ به‌ علت ‌فراوانى‌ درختان‌ زیتون‌ در منطقه‌اى‌ که‌ مسجد در آن‌ بنا گردید نام‌ «زیتونه‌» بر آن‌ نهاده‌ شد.

توسعه‌ و بازسازى‌

در سال‌ ۱۱۴ هجرى‌ (۷۳۳ میلادى‌) والى‌ افریقا امیر عبدالله بن‌ الحبحاب‌ به‌ توسعه‌ و بازسازى ‌مسجد زیتونه‌ پرداخت‌. از جمله‌ این‌ که‌ پى‌هاى‌ آن‌ را قوّت‌ و استحکام‌ بخشید.

در سال‌ ۲۵۰ هجرى‌ (۸۶۴ میلادى‌) در دوران‌ خلیفه‌ المستعین‌ بالله، ابو ابراهیم‌ احمد اغلبى‌ گنبد مسجد را ساخت‌.

در سال‌ ۳۸۱ هجرى‌ (۹۹۱ میلادى‌) ابوالفتح‌ منصور بن‌ ابو الفتوح‌ یوسف‌ بن‌ زیرى‌ دومین‌ پادشاه ‌سلسله‌ى‌ صناجیان‌ به‌ تعمیر و ترمیم‌ گنبد تالار مسجد جامع‌ زیتونه‌ پرداخت‌.

در سال‌ ۷۴۷ هجرى‌ یعنى‌ در زمان‌ حکمرانى‌ محمد المستنصر بن‌ ابو زکریا، از طریق‌ بناى‌ آب‌ انبار، آب‌ به‌ مسجد جامع‌ زیتونه‌ آورده‌ شد. امراى‌ شیعى‌ مذهب‌ خاندان‌ مهدى‌ و خاندان‌ حفص‌ که ‌از سلاطین‌ تونس‌ بودند به‌ این‌ مسجد اهتمام‌ کردند. و کار بازسازى‌ و به‌‌سازى‌ مسجد در دوران‌ زیاده‌ الله دوم‌ از خاندان‌ اغلبیان‌ به‌ پایان‌ رسید.

در سده‌ى‌ سیزدهم‌ میلادى‌ و در دوران‌ خلیفه‌ المستنصر بالله الحفصى‌ چشمه‌ى‌ آبى‌ در مسجد وجود داشت‌. هنگامى‌ که‌ این‌ چشمه‌ خشکید در جاى‌ آن‌ ۶۰۰ نهال‌ زیتون‌ کاشته‌ شد که‌ این ‌خود نشان‌گر وسعت‌ زمینى‌ است‌ که‌ مسجد در آن‌ ساخته‌ شده‌ است‌.

در سال‌ ۱۳۱۲ هجرى‌ (۱۸۹۴ میلادى‌) گلدسته‌ى‌ مسجد در جاى‌ گلدسته‌ قدیمى‌ بر دست‌ مهندس‌ سلیمان‌ النیقرو ساخته‌ شد. در سال‌ ۱۳۵۷ هجرى‌ (۱۹۳۹ میلادى‌) آخرین‌ ترمیم‌ و تعمیر مسجد صورت‌ گرفت‌.

جزئیات‌ بنا

مسجد جامع‌ زیتونه‌ سوّمین‌ مسجد جهان‌ اسلام‌ و عرب‌ است‌؛ که‌ بر اساس‌ طرح‌ مسجد قیروان‌ ساخته‌ شده‌ است‌. این‌ مسجد عرصه‌اى‌ مستطیل‌ شکل‌ دارد. صحن‌ آن‌ در سمت‌ جنوب ‌شرقى‌ قرار دارد. و این‌ صحن‌ از سمت‌ رواق‌ قبله‌ رو‌باز است‌. در مقابل‌ صحن‌ از سه‌ طرف‌ سقیفه‌هایى‌ متکى‌ بر ستون‌ قرار دارد که‌ هر یک‌ ایوانى‌ را تشکیل‌ مى‌دهند. در بخش‌ غربى‌ مسجد مناره‌اى‌ زیبا به‌ ارتفاع‌ ۴۳ متر ساخته‌ شده‌ که‌ از درون‌ و بیرون‌ مسجد قابل‌ مشاهده‌ است‌. در رواق ‌قبله‌ ایوان‌ هاى‌ متعددى‌ قرار دارد که‌ ستون‌هاى‌ کوتاه‌ داراى‌ تاج‌ و قوس‌ آن‌ ها را از یکدیگر جدا مى‌کند. تعداد این‌ ستون‌ها چهارده‌ عدد است‌ و عمود بر دیوار قبله‌ است‌. روى‌ قسمت‌ بیرونى‌ مقابل‌ صحن‌ کتیبه‌ هایى‌ به‌ خط‌ کوفى‌ از آیات‌ قرآنى‌ وجود دارد.

در رواق‌ قبله‌ دو گنبد وجود دارد: یکى‌ بر فراز مربع‌ مقابل‌ محراب‌ قرار دارد ؛ و دومى‌ بالاى‌ منطقه‌ مربعى‌ که‌ در انتهاى‌ ایوان‌ میانى‌قرار دارد. گنبد به‌ شکل‌ چند ضلعى‌ است‌ و در پایین‌ آن‌ کتیبه‌ هایى‌ تاریخى‌ وجود دارد. در سمت‌ راست‌ محراب‌ اتاقکى‌ کوچک‌ وجود دارد که‌ منبر چوبین‌ متحرک‌ مسجد در آن‌ نگه‌ دارى‌ مى‌شود. مسجد ۱۳ در ورودى‌ دارد که‌ از چوب‌ صندل‌ ساخته‌ شده‌اند. در صحن‌ مسجد جامع‌ زیتونه‌ آب‌انبارى‌ وجود دارد که‌ یاد‌آور دوران‌ خشکسالى‌ پدید آمده‌ در تونس‌ در سده‌‌هاى‌ گذشته‌ است‌.

در این‌ مسجد همچنین‌ کتابخانه‌اى‌ ارزشمند ساخته‌ شده‌ که‌ هزاران‌ کتاب‌ را در خود جاى‌ داده‌ است‌. بناى‌ این‌ کتابخانه‌ به‌ سال‌ ۶۱۶ هجرى‌ (۱۳۹۳ میلادى‌) باز مى‌گردد. اما در سال‌ ۹۷۰ هجرى‌ و در دوران‌ حکمرانى‌ امپراتور شارلکن‌، اسپانیایى‌ ها تونس‌ را اشغال‌ نموده‌، حرمت‌ مسجد را شکستند. آنان‌ کتابخانه‌ را ویران‌ و محتویات‌ مسجد را تخریب‌ و با شمشیرهاى ‌خود کتاب‌ ها و مخطوطات‌ موجود را پاره‌ پاره‌ کردند.

منبع

سایت بینات