فقه الحدیث

تعریف فقه الحدیث

حدیث پژوهان از دیرباز، اصطلاح فقه الحدیث را برای فهم حدیث به کار برده اند. فقه الحدیث ترکیبی از معنای لغوی فقه و معنای اصطلاحی حدیث است. فقه در لغت به معنای فهم عمیق و دقیق است و حدیث در اصطلاح، به سخن، رفتار و تقریر معصوم و یا حکایت این امور گفته می شود و منظور از ترکیب این دو، فهم درست و ژرف از گفتار و کردار معصومان است. به سخن دیگر فقه الحدیث به احادیث فقهی اختصاص ندارد و معنای اصطلاحی فقه در اینجا مقصود نیست. فقیهان معاصر شیعه<> ر. ک: منیه الطلب، [میرزا] حسین نایینی، ج 3، ص 377؛ الخمس، سید کاظم حائری، ص 715؛ الاجتهاد و التقلید، ص 48؛ امام خمینی؛ الصلاه، ج 2، ص 49 آیت لله خویی؛ الطهاره الکبیره، سید مصطفی خمینی، ج 1، ص 279.</ref> و بسیاری از عالمان اهل سنت این ترکیب را به کاربرده اند. با توجه به آنچه گفته شد و در احادیث بدان راهنمایی شده است، می توان فقه الحدیث را چنین تعریف کرد: «دانشی که به بررسی متن حدیث می پردازد و باارائه مبانی و سیر منطقی فهم آن، ما را به مقصود اصلی گوینده حدیث نزدیک می گرداند.»

اهمیت فقه الحدیث

فقه الحدیث مهم ترین دانش حدیثی و سودمند ترین و کاراترینِِ آنهاست و هدف دیگر دانشهای حدیث، یاری رساندن به این دانش است. اگر چه همه این دانشها با تمام شاخه های فرعی خود مهم و ضروری اند، اما آنچه مستقیماً با مقصود اصلی حدیث، یعنی بهره گیری از آن در دیگر علوم الهی و انسانی و به صحنه عمل در آوردن و تحقق بخشیدن آن در زندگی و گفتار و رفتار دینی، مرتبط است، دانش «فقه الحدیث» است که اگر درست به کار بسته شود و مسیر منطقی آن به تمام و کمال پیموده شود، ما را به مفهوم حقیقی حدیث نزدیک می کند. بر این اساس، کامیابی در این شاخه می تواند کوششهای ما را در دیگر گونه های علوم حدیثی با ثمر سازد و حدیث پژوه را از زیباییهای کلام اهل بیت بهره مند و در لذتهای فهم حدیث غوطه ور کند.