عقد الدرر فی اخبار المنتظر (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای تازه حاوی « بندانگشتی|عقد الدرر في أخبار المنتظر(عج) '''عقد الدّرر فى اخ...» ایجاد کرد)
 
 
(یک نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است)
سطر ۱: سطر ۱:
[[پرونده:Ketab328.jpg|بندانگشتی|عقد الدرر في أخبار المنتظر(عج)]]
+
[[پرونده:Ketab328.jpg|بندانگشتی|عقد الدرر فی أخبار المنتظر(عج)]]
  
 +
کتاب
 +
«'''عقد الدّرر فى اخبار المنتظر(عجل الله فرجه)»''' به زبان عربى نوشته «یوسف بن یحیى مقدسى شافعى سلمی» از علماى قرن هفتم مى‌باشد.
 +
این اثر، مجموعه‌اى روایى درباره [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|مهدى موعود]](علیه السلام) و خصوصیات ظاهرى، باطنى و اخلاقى ایشان، نشانه‌هاى پیش از ظهور و دوران پس از ظهور آن حضرت است.
  
'''عقد الدّرر فى اخبار المنتظر(عج)''' به زبان عربى نوشته يوسف بن يحيى بن على بن عبدالعزيز مقدّسى شافعى سلمى از علماى قرن هفتم مى‌باشد.
+
==انگیزه نگارش==
اثر، مجموعه‌اى روايى درباره مهدى موعود(عج) و خصوصيات ظاهرى، باطنى و اخلاقى ايشان، نشانه‌هاى پيش از ظهور و دوران پس از ظهور آن حضرت است.
+
مؤلف در مقدّمه، فساد دوران و زمانه، یأس و ناامیدى همفکران و معاصرین از اصلاح امور، زیاد شدن [[فتنه|فتنه‌ها]] و مهلکات، از بین رفتن [[برکت|برکت]]، علنى شدن [[گناه|گناهان]] و امید به اینکه حالا زمان خروج [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|امام مهدى]](ع) است، را سبب تألیف کتاب ذکر مى‌کند.  
  
==معرّفى اجمالى ==
+
همچنین از انگیزه‌هاى دیگر نگارش از جمله نقد و ردّ کسانى که منکر اندیشه [[مهدویت|مهدویت]] و کسانى که این نظریه را مطرح نموده‌اند که: مهدى(ع) کسى جزء همان [[حضرت عیسی|عیسى بن مریم]](ع) نیست، بیان مى‌دارد.
مؤلف در مقدّمه، فساد دوران و زمانه، ياس و نا اميدى همفكران و معاصرين از اصلاح امور، زياد شدن فتنه‌ها و مهلكات، از بين رفتن بركت، علنى شدن گناهان و اميد به اينكه حالا زمان خروج امام مهدى(ع) است، سبب تألیف ذكر مى‌كند و همچنين از انگيزه‌هاى ديگر نگارش از جمله نقد و ردّ كسانى كه منكر انديشه مهدويّت و كسانى كه اين نظريه را مطرح نموده‌اند، مهدى(ع) كسى جزء همان عيسى بن مريم(س) نيست، بيان مى‌دارد.
 
  
==ساختار ==
+
==گزارش محتوا==
 
 
 
 
انديشه جهانى شدن در متون جديد و قديم اسلامى يا دعوت به مكتب جهانى، از آيات قرآن استفاده مى‌شود. طبق آيات قرآن، دين مبين اسلام، دين تمام مردم جهان و دين جامعه جهانى است. خداوند وعده فرموده كه سرانجام اين آئين پاك را بر همه اديان پيروز مى‌گرداند و نظام جهان را بر پايه ايمان به خدا، احكام اسلام و برنامه‌هاى جاويد قرآن استوار مى‌سازد.(سوره توبه33/) علاوه بر اين، آياتى ديگر نيز در قرآن وجود دارد كه موضوع حكومت جهانى صالحان در روى زمين دلالت دارد و اينكه حكومت در زمين بر عهده صالحان و مستضعفان مى‌باشد.طبق اين وعده الهى در هر عصر و زمان پايه‌هاى ايمان و عمل صالح در ميان مسلمانان مستحكم شود، آن‌ها صاحب حكومتى ريشه‌دار و پرنفوذ خواهند شد.(سوره نور55/). اين وعده الهى در آيه ديگر مورد تاكيد قرار گرفته و آمده: ما در كتاب زبور كه بعد از كتاب (تورات) موسى نازل شد، نوشتيم و مقدّر كرديم وارثان و حاكمان زمين، بندگان صالح و نيكوكار خواهند بود. واين نويدها و وعده‌ها الهى هرگز تخلف‌پذير نيست، ان الله لايخلف الميعاد. حال اين سوال مهم مطرح مى‌شود، خداوند اين حكومت و مكتب جهانى كه وعده آن را داده، به دست چه كسى محقق خواهد نمود؟ زمان تحقّق اين بشارت و نويد قرآنى چه موقعى است؟ آيا براى اين نزديك بودن وعده الهى نشانه‌هايى و علائمى بيان شده است؟ مؤلف با ساماندهى اثر خود در دوازده باب درصدد پاسخ‌گويى به اين سوالات از طريق جمع‌آورى روايات اهل سنّت است. بر مبناى پژوهش مؤلف، تشكيل حكومت جهانى و جهانى شدن مكتب اسلام با قيام آخرين حجت خدا مهدى موعود(عج) محقق خواهد شد.
 
 
 
مؤلف در نگارش اثر از احاديث و اخبار، نقل قول‌هايى از علماى اهل سنّت و هم چنين آثارى كه دانشمندان اهل سنّت در رابطه با امام زمان(ع) تألیف نموده‌اند، سود جسته است و كاملاً روش او سبقه نقلى دارد.
 
  
ايشان ابتدا از احاديثى كه در [[صحيح بخارى]] و [[صحيح مسلم]] نقل شده، هر باب را شروع مى‌كند و در ادامه از مستدرك [[حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله|حاكم نيشابورى]]، [[مسند الإمام أحمد بن حنبل|مسند احمد]]، [[سنن أبي‌داود]]، [[ابن ماجه، محمد بن یزید|ابن ماجه]]، [[المجتبی من السنن (المشهور بسنن النسائی)]]، [[الجامع الصحیح و هو سنن الترمذي|ترمذى]] به ترتيب نقل اخبار مى‌كند. آنچه در باب نقل احاديث بايد متذكر شد، اكثر نقل مؤلف از احاديث [[صحيح مسلم]] مى‌باشد و از [[صحيح بخارى]] بطور قليل حديث نقل نموده است.
+
اندیشه جهانى شدن در متون جدید و قدیم اسلامى یا دعوت به مکتب جهانى، از آیات [[قرآن]] استفاده مى‌شود. طبق آیات قرآن، دین مبین اسلام، دین تمام مردم جهان و دین جامعه جهانى است. خداوند وعده فرموده که سرانجام این آئین پاک را بر همه ادیان پیروز مى‌گرداند و نظام جهان را بر پایه ایمان به خدا، احکام اسلام و برنامه‌هاى جاوید قرآن استوار مى‌سازد.([[سوره توبه]]/۳۳) علاوه بر این، آیاتى دیگر نیز در قرآن وجود دارد که به موضوع حکومت جهانى صالحان در روى زمین دلالت دارد و اینکه حکومت در زمین بر عهده صالحان و مستضعفان مى‌باشد. طبق این وعده الهى در هر عصر و زمان پایه‌هاى ایمان و عمل صالح در میان مسلمانان مستحکم شود، آن‌ها صاحب حکومتى ریشه‌دار و پرنفوذ خواهند شد.([[سوره نور]]/۵۵) این وعده الهى در آیه دیگر مورد تاکید قرار گرفته و آمده: ما در کتاب زبور که بعد از کتاب [[حضرت موسی علیه السلام|موسى]] ([[تورات]]) نازل شد، نوشتیم و مقدّر کردیم وارثان و حاکمان زمین، بندگان صالح و نیکوکار خواهند بود. و این نویدها و وعده‌ها الهى هرگز تخلف‌پذیر نیست، ان الله لایخلف المیعاد.  
  
ايشان همچنين از كتب تفسيرى؛ از جمله تفسير [[طبری، محمد بن جریر|ابن جرير طبرى]]، [[الكشف و البيان المعروف تفسير الثعلبي|ابواسحاق احمد بن محمد ثعلبى]] و كتب الملاحم و الفتن از جمله ابوعبدالله نعيم بن حماد مروزى، ابونعيم عبدالله اصفهانى و ابن منادى و كتب تاريخ انبياء و كتب مسالك و ممالك؛ از جمله خرداذبه و [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]] دينورى و ابوالعباس احمدبن يحيى در نگارش اثر سود جسته است. روش ايشان در نقل احاديث، حذف سلسله سند روايت مى‌باشد و از آوردن هر گونه توضيح و تعليل از جانب خود، خوددارى نموده است.
+
حال این سوال مهم مطرح مى‌شود، خداوند این حکومت و مکتب جهانى که وعده آن را داده، به دست چه کسى محقق خواهد نمود؟ زمان تحقّق این بشارت و نوید قرآنى چه موقعى است؟ آیا براى این نزدیک بودن وعده الهى نشانه‌ها و علائمى بیان شده است؟ مؤلف با ساماندهى اثر خود در دوازده باب در صدد پاسخ‌گویى به این سوالات از طریق جمع‌آورى روایات [[اهل سنت|اهل سنّت]] است. بر مبناى پژوهش مؤلف، تشکیل حکومت جهانى و جهانى شدن مکتب [[اسلام]] با قیام آخرین حجت خدا [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|مهدى موعود]](عج) محقق خواهد شد.
 
 
==گزارش محتوا==
 
  
 +
مؤلف در نگارش این اثر از [[حدیث|احادیث]] و اخبار، نقل قول‌هایى از علماى اهل سنّت و همچنین آثارى که دانشمندان اهل سنّت در رابطه با [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|امام زمان]](ع) تألیف نموده‌اند، سود جسته است و کاملاً روش او صبغه نقلى دارد.
  
بر مبناى باب اوّل اين اثر، امام مهدى(عج) از نسل رسول خدا(ص) و خاندان اوست و نام و كنيه ايشان، همانند نام و كنيه رسول خدا(ص) مى‌باشد. در ابواب ديگر از ويژگى‌هاى ذاتى و اخلاقى ايشان، كرامات امام زمان(عج)، مقام و منزلت و جوانمردى وى، فتوحات و پيروزى‌ها و شيوه‌هاى جنگى او، نمازخواندن حضرت مسيح(ع)، در پشت سر او، مدّت حكومت و حيات ايشان و در بخش ديگر از عدالت‌گسترى و رفتار و سلوك حضرت بحث مى‌شود. و در آخر از نشانه‌ها و علائم پيش از ظهور و در ادامه از حوادث و فتنه‌هاى عصر ظهور و پس از شهادت ايشان سخن به ميان مى‌آيد.
+
ایشان ابتدا از احادیثى که در [[صحيح بخارى]] و [[صحیح مسلم]] نقل شده، هر باب را شروع مى‌کند و در ادامه از [[مستدرک حاکم نیشابوری (کتاب)|مستدرک حاکم نیشابورى]]، [[مسند ابن حنبل|مسند احمد]]، [[سنن ابی داوود (کتاب)|سنن أبی‌داود]]، [[سنن ابن ماجه (کتاب)|سنن ابن ماجه]]، [[سنن نسائی (کتاب)|المجتبی من السنن]] و [[سنن ترمذی (کتاب)|سنن ترمذى]] به ترتیب نقل اخبار مى‌کند. آنچه در باب نقل احادیث باید متذکر شد، اکثر نقل مؤلف از احادیث صحیح مسلم مى‌باشد و از صحیح بخارى بطور قلیل حدیث نقل نموده است.
  
==گزارش وضعيّت==
+
ایشان همچنین از کتب [[تفسیر قرآن|تفسیرى]]؛ از جمله [[تفسیر طبری (کتاب)|تفسیر ابن جریر طبرى]]، [[الکشف و البیان عن تفسیر القرآن (کتاب)|الکشف و البیان]] ثعلبى و کتب [[ملاحم|الملاحم]] و الفتن از جمله ابوعبدالله نعیم بن حماد مروزى، [[ابونعیم اصفهانی|ابونعیم عبدالله اصفهانى]] و ابن منادى و کتب تاریخ انبیاء و کتب مسالک و ممالک؛ از جمله خرداذبه و [[ابن قتیبه دینوری|ابن قتیبه دینورى]] و ابوالعباس احمدبن یحیى در نگارش اثر سود جسته است. روش ایشان در نقل احادیث، حذف سلسله [[سند حدیث|سند]] روایت مى‌باشد و از آوردن هر گونه توضیح و تعلیل از جانب خود، خوددارى نموده است.
  
 +
بر مبناى باب اوّل این اثر، [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|امام مهدى]](عج) از نسل [[پیامبر اسلام|رسول خدا]](ص) و خاندان اوست و نام و [[کنیه|کنیه]] ایشان، همانند نام و کنیه رسول خدا(ص) مى‌باشد. در ابواب دیگر از ویژگى‌هاى ذاتى و اخلاقى ایشان، کرامات امام زمان(عج)، مقام و منزلت و جوانمردى وى، فتوحات و پیروزى‌ها و شیوه‌هاى جنگى او، [[نماز]] خواندن [[حضرت عیسی علیه السلام|حضرت مسیح]](ع) در پشت سر او، مدّت حکومت و حیات ایشان و در بخش دیگر از [[عدالت]]<nowiki/>گسترى و رفتار و سلوک حضرت بحث مى‌شود. و در آخر از علائم و [[نشانه های ظهور امام زمان (عج)|نشانه‌ها پیش از ظهور]] و در ادامه از حوادث و [[فتنه|فتنه‌هاى]] عصر ظهور و پس از شهادت ایشان سخن به میان مى‌آید.
  
در مقدّمه كه توسط عبدالفتاح محمّد الحلو محقق اثر به رشته تحرير درآمده، مطالبى در خصوص كتب الملاحم و الفتن كه قبل از مؤلف نگارش يافته، به اختصار اطلاعاتى ارائه مى‌دهد و در ادامه به معرّفى مؤلف و كتاب حاضر مى‌پردازد و در آخر به نسخه شناسى اثر پرداخته است. نسخه‌اى كه اصل قرار گرفته و بقيّه نسخ با آن مقابله شده، كاتب آن زين‌العابدين سليمان عباسى ازهرى به سال 910ق كه در كتاب‌خانه برلين نگهدارى مى‌شود، مى‌باشد. نسخ ديگر مربوط به سال 953ق با رمز «ق» كه در كتاب‌خانه رضوى مشهد مى‌باشد و دو نسخه ديگر يكى مربوط به سال 1106ق با رمز «ب» و ديگرى به سال 993ق و با رمز «س» است كه اختلاف نسخ در پاورقى‌ها ذكر شده است. اما اثر داراى تعليقه‌هايى از آقاى نظرى منفرد مى‌باشد كه در پاورقى‌ها توضيح براى اشكالى كه وارد شده يا رفع ابهام در خصوص افراد و مطالبى كه در متن آمده، مى‌باشد و با اين () در متن مشخص شده است.
+
==وضعیت نشر==
  
اثر فاقد هرگونه فهرست مى‌باشد.
+
در مقدّمه که توسط عبدالفتاح محمّد الحلو محقق اثر به رشته تحریر درآمده، مطالبى در خصوص کتب [[ملاحم|الملاحم و الفتن]] که قبل از مؤلف نگارش یافته، به اختصار اطلاعاتى ارائه مى‌دهد و در ادامه به معرّفى مؤلف و کتاب حاضر مى‌پردازد و در آخر به نسخه شناسى اثر پرداخته است.  
  
==منابع  مقاله==
+
نسخه‌اى که اصل قرار گرفته و بقیه نسخ با آن مقابله شده، کاتب آن زین‌العابدین سلیمان عباسى ازهرى به سال ۹۱۰ق که در کتاب‌خانه برلین نگهدارى مى‌شود، مى‌باشد. نسخ دیگر مربوط به سال ۹۵۳ق با رمز «ق» که در کتاب‌خانه رضوى مشهد مى‌باشد و دو نسخه دیگر یکى مربوط به سال ۱۱۰۶ق با رمز «ب» و دیگرى به سال ۹۹۳ق و با رمز «س» است که اختلاف نسخ در پاورقى‌ها ذکر شده است.
  
#پايگاه اطلاع رسانى سراسرى اسلامى(پارسا)، 1388، امام مهدى(عج) در آينه قلم، قم، موسسه اطلاع رسانى مرجع
+
اما اثر حاضر داراى تعلیقه‌هایى از آقاى نظرى منفرد مى‌باشد که در پاورقى‌ها توضیح براى اشکالى که وارد شده یا رفع ابهام در خصوص افراد و مطالبى که در متن آمده، مى‌باشد و با علامت () در متن مشخص شده است.
#اثر حاضر
 
  
 +
==منابع==
  
==منبع ==
+
*پایگاه اطلاع رسانى سراسرى اسلامى(پارسا)، ۱۳۸۸، امام مهدى(عج) در آینه قلم، قم، موسسه اطلاع رسانى مرجع.
ویکی نور
+
*متن کتاب.

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۷ آوریل ۲۰۲۰، ساعت ۰۵:۴۷

عقد الدرر فی أخبار المنتظر(عج)

کتاب «عقد الدّرر فى اخبار المنتظر(عجل الله فرجه)» به زبان عربى نوشته «یوسف بن یحیى مقدسى شافعى سلمی» از علماى قرن هفتم مى‌باشد. این اثر، مجموعه‌اى روایى درباره مهدى موعود(علیه السلام) و خصوصیات ظاهرى، باطنى و اخلاقى ایشان، نشانه‌هاى پیش از ظهور و دوران پس از ظهور آن حضرت است.

انگیزه نگارش

مؤلف در مقدّمه، فساد دوران و زمانه، یأس و ناامیدى همفکران و معاصرین از اصلاح امور، زیاد شدن فتنه‌ها و مهلکات، از بین رفتن برکت، علنى شدن گناهان و امید به اینکه حالا زمان خروج امام مهدى(ع) است، را سبب تألیف کتاب ذکر مى‌کند.

همچنین از انگیزه‌هاى دیگر نگارش از جمله نقد و ردّ کسانى که منکر اندیشه مهدویت و کسانى که این نظریه را مطرح نموده‌اند که: مهدى(ع) کسى جزء همان عیسى بن مریم(ع) نیست، بیان مى‌دارد.

گزارش محتوا

اندیشه جهانى شدن در متون جدید و قدیم اسلامى یا دعوت به مکتب جهانى، از آیات قرآن استفاده مى‌شود. طبق آیات قرآن، دین مبین اسلام، دین تمام مردم جهان و دین جامعه جهانى است. خداوند وعده فرموده که سرانجام این آئین پاک را بر همه ادیان پیروز مى‌گرداند و نظام جهان را بر پایه ایمان به خدا، احکام اسلام و برنامه‌هاى جاوید قرآن استوار مى‌سازد.(سوره توبه/۳۳) علاوه بر این، آیاتى دیگر نیز در قرآن وجود دارد که به موضوع حکومت جهانى صالحان در روى زمین دلالت دارد و اینکه حکومت در زمین بر عهده صالحان و مستضعفان مى‌باشد. طبق این وعده الهى در هر عصر و زمان پایه‌هاى ایمان و عمل صالح در میان مسلمانان مستحکم شود، آن‌ها صاحب حکومتى ریشه‌دار و پرنفوذ خواهند شد.(سوره نور/۵۵) این وعده الهى در آیه دیگر مورد تاکید قرار گرفته و آمده: ما در کتاب زبور که بعد از کتاب موسى (تورات) نازل شد، نوشتیم و مقدّر کردیم وارثان و حاکمان زمین، بندگان صالح و نیکوکار خواهند بود. و این نویدها و وعده‌ها الهى هرگز تخلف‌پذیر نیست، ان الله لایخلف المیعاد.

حال این سوال مهم مطرح مى‌شود، خداوند این حکومت و مکتب جهانى که وعده آن را داده، به دست چه کسى محقق خواهد نمود؟ زمان تحقّق این بشارت و نوید قرآنى چه موقعى است؟ آیا براى این نزدیک بودن وعده الهى نشانه‌ها و علائمى بیان شده است؟ مؤلف با ساماندهى اثر خود در دوازده باب در صدد پاسخ‌گویى به این سوالات از طریق جمع‌آورى روایات اهل سنّت است. بر مبناى پژوهش مؤلف، تشکیل حکومت جهانى و جهانى شدن مکتب اسلام با قیام آخرین حجت خدا مهدى موعود(عج) محقق خواهد شد.

مؤلف در نگارش این اثر از احادیث و اخبار، نقل قول‌هایى از علماى اهل سنّت و همچنین آثارى که دانشمندان اهل سنّت در رابطه با امام زمان(ع) تألیف نموده‌اند، سود جسته است و کاملاً روش او صبغه نقلى دارد.

ایشان ابتدا از احادیثى که در صحيح بخارى و صحیح مسلم نقل شده، هر باب را شروع مى‌کند و در ادامه از مستدرک حاکم نیشابورى، مسند احمد، سنن أبی‌داود، سنن ابن ماجه، المجتبی من السنن و سنن ترمذى به ترتیب نقل اخبار مى‌کند. آنچه در باب نقل احادیث باید متذکر شد، اکثر نقل مؤلف از احادیث صحیح مسلم مى‌باشد و از صحیح بخارى بطور قلیل حدیث نقل نموده است.

ایشان همچنین از کتب تفسیرى؛ از جمله تفسیر ابن جریر طبرى، الکشف و البیان ثعلبى و کتب الملاحم و الفتن از جمله ابوعبدالله نعیم بن حماد مروزى، ابونعیم عبدالله اصفهانى و ابن منادى و کتب تاریخ انبیاء و کتب مسالک و ممالک؛ از جمله خرداذبه و ابن قتیبه دینورى و ابوالعباس احمدبن یحیى در نگارش اثر سود جسته است. روش ایشان در نقل احادیث، حذف سلسله سند روایت مى‌باشد و از آوردن هر گونه توضیح و تعلیل از جانب خود، خوددارى نموده است.

بر مبناى باب اوّل این اثر، امام مهدى(عج) از نسل رسول خدا(ص) و خاندان اوست و نام و کنیه ایشان، همانند نام و کنیه رسول خدا(ص) مى‌باشد. در ابواب دیگر از ویژگى‌هاى ذاتى و اخلاقى ایشان، کرامات امام زمان(عج)، مقام و منزلت و جوانمردى وى، فتوحات و پیروزى‌ها و شیوه‌هاى جنگى او، نماز خواندن حضرت مسیح(ع) در پشت سر او، مدّت حکومت و حیات ایشان و در بخش دیگر از عدالتگسترى و رفتار و سلوک حضرت بحث مى‌شود. و در آخر از علائم و نشانه‌ها پیش از ظهور و در ادامه از حوادث و فتنه‌هاى عصر ظهور و پس از شهادت ایشان سخن به میان مى‌آید.

وضعیت نشر

در مقدّمه که توسط عبدالفتاح محمّد الحلو محقق اثر به رشته تحریر درآمده، مطالبى در خصوص کتب الملاحم و الفتن که قبل از مؤلف نگارش یافته، به اختصار اطلاعاتى ارائه مى‌دهد و در ادامه به معرّفى مؤلف و کتاب حاضر مى‌پردازد و در آخر به نسخه شناسى اثر پرداخته است.

نسخه‌اى که اصل قرار گرفته و بقیه نسخ با آن مقابله شده، کاتب آن زین‌العابدین سلیمان عباسى ازهرى به سال ۹۱۰ق که در کتاب‌خانه برلین نگهدارى مى‌شود، مى‌باشد. نسخ دیگر مربوط به سال ۹۵۳ق با رمز «ق» که در کتاب‌خانه رضوى مشهد مى‌باشد و دو نسخه دیگر یکى مربوط به سال ۱۱۰۶ق با رمز «ب» و دیگرى به سال ۹۹۳ق و با رمز «س» است که اختلاف نسخ در پاورقى‌ها ذکر شده است.

اما اثر حاضر داراى تعلیقه‌هایى از آقاى نظرى منفرد مى‌باشد که در پاورقى‌ها توضیح براى اشکالى که وارد شده یا رفع ابهام در خصوص افراد و مطالبى که در متن آمده، مى‌باشد و با علامت () در متن مشخص شده است.

منابع

  • پایگاه اطلاع رسانى سراسرى اسلامى(پارسا)، ۱۳۸۸، امام مهدى(عج) در آینه قلم، قم، موسسه اطلاع رسانى مرجع.
  • متن کتاب.