شیخ ابوعلی حائری: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز (Zamani صفحهٔ شيخ ابوعلی را به شیخ ابوعلی حائری منتقل کرد)
(ویرایش)
 
(۱۴ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{الگو:منبع الکترونیکی پایگاه معتبر}}
+
'''شیخ ابوعلی حائری''' (۱۲۱۵-۱۱۵۹ ق)، [[فقیه]] و [[علم رجال|رجال]] شناس بزرگ [[شیعه]] در قرن ۱۳ قمری و از شاگردان [[وحید بهبهانی]] و [[سید محمد مهدی بحرالعلوم|علامه بحرالعلوم]] بود. کتاب رجالی «[[منتهی المقال|منتهی المقال فی احوال الرجال]]» از مهمترین آثار او است.
محمد بن اسماعيل معروف به شيخ ابو علی صاحب منتهی المقال یکی از علما و مشاهير [[شيعه]] در اواخر قرن دوازدهم و اوايل قرن سيزدهم هجری بود. شيخ ابو علی نسبش به [[ابو علی سينا]] منتهی می شود. وی از اکابر تلامذه وحيد بهبهانی و سيد صاحب رياض بود که خود در جمله مدرسين و مؤلفين قرار گرفت. اثر معروف او منتهی المقال در شرح احوال رجال، علما و دانشمندان [[اسلام]] است که از عصر ائمه عليهم السلام تا زمان وحيد عليه الرحمه را در آن گرد کرده است. او غير از مقال اثر ديگری به نام نقض نواقض و عقد اللئآلی را در رد فضلای اخباری به رشته تحرير برد و هم چنين رسائلی در عبادات نوشت. علامه نوری بر کتاب منتهی المقال تعليقه ای اضافه نمود و اغلب صاحب تراجم علما می نويسند کتاب مقال او در شرح رجال در پايه روضات نمی رسد. [[محدث قمی]] در فوايد می نويسد: او مجهولين رجال را در کتاب مقال متذکر نيست و لکن تعليقاتی از اسناد خود وحيد به آن افزوده است. تولدش در سال 1159 در شهر [[کربلا]] و وفاتش در سال 1215 در همين ارض نينوا بوده است.
+
{{شناسنامه عالم
== منبع ==
+
||نام کامل = '''محمد بن اسماعیل ابوعلی حائری'''
پایگاه شعائر
+
||تصویر=
 +
||زادروز =  ۱۱۵۹ قمری
 +
|زادگاه = [[کربلا]]
 +
|وفات =  ۱۲۱۵ قمری
 +
|مدفن = [[نجف]] یا [[کربلا]]
 +
|اساتید =  [[وحید بهبهانی]]، [[سید محمد مهدی بحرالعلوم|سید مهدی بحرالعلوم]]، [[سید محسن اعرجی|سید محسن اعرجی کاظمی]]،...
 +
|شاگردان =
 +
|آثار = [[منتهى المقال (کتاب)|منتهی المقال فی احوال الرجال]]، زهر الریاض، العذاب الواصب علی الجاحد الناصب،...
 +
}}
 +
==زندگی‌نامه==
 +
محمد بن اسماعیل بن عبدالجبار مشهور به «ابوعلی حائری» در سال ۱۱۵۹ هجری به دنیا آمد. پدرش مازندرانی بود،<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۴۰۲؛ امین، اعیان الشیعة، ج۹، ص۱۲۴</ref> اما او خود در [[کربلا]] زاده شد و کمتر از ۱۰ سال داشت که پدرش را از دست داد.
 +
 
 +
ابوعلی حائری پس از کسب مقدمات علوم نزد فقهای آن زمان به ویژه [[وحید بهبهانی]] به فراگیری دانش پرداخت.<ref>ابوعلی، منتهی المقال،ج۴، ص ۳۴۸</ref> همچنین گفته شده که نزد [[سید محمد مهدی بحرالعلوم|سید مهدی بحرالعلوم]] و [[سید محسن اعرجی|سید محسن اعرجی کاظمی]] نیز دانش آموخت.<ref>نوری، مستدرک الوسائل، همانجا؛ مدرس، ریحانة الادب، ج۷، ص۲۱۰</ref>
 +
 
 +
ابوعلی به گفته خود، سفرهای چندی نیز به نقاط مختلف چون [[حجاز]] و [[یمن]] داشته است. در میان شاگردان وی تنها از عبدالعلی رشتی و درویش علی بغدادی حائری نام برده شده است.<ref>نوری، مستدرک الوسائل، همانجا</ref>
 +
 
 +
بر پایه نوشته فرزندش در حاشیه «[[منتهى المقال (کتاب)|منتهی المقال]]»، وی در سال ۱۲۱۶ قمری هنگام بازگشت از سفر [[حج]] در [[نجف]] درگذشت و همانجا مدفون شد؛<ref>نک: کشمیری، نجوم السماء، ص۳۲۹؛ آقابزرگ، الذریعه؛ همو، مصفی المقال، ص۳۹۴</ref> اما برخی از جمله [[سید محمدباقر موسوی خوانساری|سید محمدباقر خوانساری]] در [[روضات الجنات (کتاب)|روضات الجنات]]، مرگ وی را در ۱۲۱۵ قمری و در [[کربلا]] دانسته اند<ref>خوانساری، روضات الجنات، ج۴، ص۴۰۵؛ خراسانی، منتخب التواریخ، ص۳۱۴.</ref> و [[محمدعلی مدرس تبریزی|مدرس تبریزی]] نیز تأکید کرده است که او در کربلا به خاک سپرده شده است.<ref>مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۷، ص۲۱۰</ref>
 +
 +
==آثار و تألیفات==
 +
شیخ ابوعلی حائری تألیفاتی داشته که عبارتند از: 
 +
 
 +
# [[منتهى المقال (کتاب)|منتهی المقال فی احوال الرجال]]؛ معروف ترین اثر حائری در زمینه رجال [[شیعه]] است. وی در تألیف این کتاب بیش از هر چیز به [[منهج المقال (کتاب)|منهج المقال]] و تعلیقۀ [[وحید بهبهانی]] نظر داشته است.  
 +
# زهر الریاض؛ رساله ای است فارسی در [[طهارت]]، [[نماز|صلات]] و [[صوم]] که آن را از کتاب «[[ریاض المسائل (کتاب)|ریاض المسائل]]» [[سید علی طباطبایی|سید علی طباطبائی]] انتخاب کرده است. نسخه هایی از این کتاب در کتابخانه های دانشکده ادبیات [[تهران]] و مجلس شورای اسلامی نگهداری می شود.<ref>شورا، فهرست نسخه های خطی کتابخانه وزیری یزد ج۷، ص۱۳۷- ۱۳۸</ref>
 +
# العذاب الواصب علی الجاحد الناصب؛ که ردیه ای است بر «نواقض الروافض» میرزا مخدوم شریفی که از آن به «النقض علی نواقض الروافض» نیز تعبیر می شود و نسخه ای از آن در کتابخانه [[آستان قدس رضوى|آستان قدس]] مضبوط است.<ref>آستان، فهرست، ج۴، ص۲۰۵- ۲۰۶؛ نوری، مستدرک الوسائل، همانجا</ref>
 +
 
 +
ابوعلی حائری در «منتهی المقال» برخی از تألیفات دیگر خود را نیز نام برده است که عبارتند از:
 +
 
 +
# ترجمه رساله مناسک حج [[وحید بهبهانی]]؛
 +
# ترجمه رساله دیگری در مناسک حج از آقا محمدعلی فرزند وحید بهبهانی؛
 +
# رساله ای در بیان واجبات [[حج]] و محرمات و مکروهات و مستحبات آن که از ریاض المسائل طباطبائی انتخاب کرده است؛
 +
# عقدالّآلی البهیّة فی الرد علی الطائفة الغبیة (در ردّ [[اخباریان]])؛<ref>ابوعلی، منتهی المقال،ص۳۴۸</ref>
 +
# النخبةالوجیزة (خلاصه‌ای از ابواب کتاب حج ریاض المسائل).
 +
 
 +
==پانویس==
 +
{{پانویس}}
 +
==منابع==
 +
*[[دائرة المعارف بزرگ اسلامی (کتاب)|دائرة المعارف بزرگ اسلامی]]، ج۶، ص۳۶، علی رفیعی، مدخل «ابوعلی حائری».
 +
 
 
[[رده:علمای قرن دوازدهم]]
 
[[رده:علمای قرن دوازدهم]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۳ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۰۵:۵۹

شیخ ابوعلی حائری (۱۲۱۵-۱۱۵۹ ق)، فقیه و رجال شناس بزرگ شیعه در قرن ۱۳ قمری و از شاگردان وحید بهبهانی و علامه بحرالعلوم بود. کتاب رجالی «منتهی المقال فی احوال الرجال» از مهمترین آثار او است.

نام کامل محمد بن اسماعیل ابوعلی حائری
زادروز ۱۱۵۹ قمری
زادگاه کربلا
وفات ۱۲۱۵ قمری
مدفن نجف یا کربلا

Line.png

اساتید

وحید بهبهانی، سید مهدی بحرالعلوم، سید محسن اعرجی کاظمی،...


آثار

منتهی المقال فی احوال الرجال، زهر الریاض، العذاب الواصب علی الجاحد الناصب،...

زندگی‌نامه

محمد بن اسماعیل بن عبدالجبار مشهور به «ابوعلی حائری» در سال ۱۱۵۹ هجری به دنیا آمد. پدرش مازندرانی بود،[۱] اما او خود در کربلا زاده شد و کمتر از ۱۰ سال داشت که پدرش را از دست داد.

ابوعلی حائری پس از کسب مقدمات علوم نزد فقهای آن زمان به ویژه وحید بهبهانی به فراگیری دانش پرداخت.[۲] همچنین گفته شده که نزد سید مهدی بحرالعلوم و سید محسن اعرجی کاظمی نیز دانش آموخت.[۳]

ابوعلی به گفته خود، سفرهای چندی نیز به نقاط مختلف چون حجاز و یمن داشته است. در میان شاگردان وی تنها از عبدالعلی رشتی و درویش علی بغدادی حائری نام برده شده است.[۴]

بر پایه نوشته فرزندش در حاشیه «منتهی المقال»، وی در سال ۱۲۱۶ قمری هنگام بازگشت از سفر حج در نجف درگذشت و همانجا مدفون شد؛[۵] اما برخی از جمله سید محمدباقر خوانساری در روضات الجنات، مرگ وی را در ۱۲۱۵ قمری و در کربلا دانسته اند[۶] و مدرس تبریزی نیز تأکید کرده است که او در کربلا به خاک سپرده شده است.[۷]

آثار و تألیفات

شیخ ابوعلی حائری تألیفاتی داشته که عبارتند از:

  1. منتهی المقال فی احوال الرجال؛ معروف ترین اثر حائری در زمینه رجال شیعه است. وی در تألیف این کتاب بیش از هر چیز به منهج المقال و تعلیقۀ وحید بهبهانی نظر داشته است.
  2. زهر الریاض؛ رساله ای است فارسی در طهارت، صلات و صوم که آن را از کتاب «ریاض المسائل» سید علی طباطبائی انتخاب کرده است. نسخه هایی از این کتاب در کتابخانه های دانشکده ادبیات تهران و مجلس شورای اسلامی نگهداری می شود.[۸]
  3. العذاب الواصب علی الجاحد الناصب؛ که ردیه ای است بر «نواقض الروافض» میرزا مخدوم شریفی که از آن به «النقض علی نواقض الروافض» نیز تعبیر می شود و نسخه ای از آن در کتابخانه آستان قدس مضبوط است.[۹]

ابوعلی حائری در «منتهی المقال» برخی از تألیفات دیگر خود را نیز نام برده است که عبارتند از:

  1. ترجمه رساله مناسک حج وحید بهبهانی؛
  2. ترجمه رساله دیگری در مناسک حج از آقا محمدعلی فرزند وحید بهبهانی؛
  3. رساله ای در بیان واجبات حج و محرمات و مکروهات و مستحبات آن که از ریاض المسائل طباطبائی انتخاب کرده است؛
  4. عقدالّآلی البهیّة فی الرد علی الطائفة الغبیة (در ردّ اخباریان[۱۰]
  5. النخبةالوجیزة (خلاصه‌ای از ابواب کتاب حج ریاض المسائل).

پانویس

  1. نوری، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۴۰۲؛ امین، اعیان الشیعة، ج۹، ص۱۲۴
  2. ابوعلی، منتهی المقال،ج۴، ص ۳۴۸
  3. نوری، مستدرک الوسائل، همانجا؛ مدرس، ریحانة الادب، ج۷، ص۲۱۰
  4. نوری، مستدرک الوسائل، همانجا
  5. نک: کشمیری، نجوم السماء، ص۳۲۹؛ آقابزرگ، الذریعه؛ همو، مصفی المقال، ص۳۹۴
  6. خوانساری، روضات الجنات، ج۴، ص۴۰۵؛ خراسانی، منتخب التواریخ، ص۳۱۴.
  7. مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۷، ص۲۱۰
  8. شورا، فهرست نسخه های خطی کتابخانه وزیری یزد ج۷، ص۱۳۷- ۱۳۸
  9. آستان، فهرست، ج۴، ص۲۰۵- ۲۰۶؛ نوری، مستدرک الوسائل، همانجا
  10. ابوعلی، منتهی المقال،ص۳۴۸

منابع