سید عبدالاعلی سبزواری
د عبدالاعلی موسوی سبزواری (۱۳۲۸-۱۴۱۴ق)، فقیه، مفسر و قرآن‌پژوه بزرگ تشیع در دوره معاصر بود. وی در مشهد و نجف از محضر بزرگانی همچون عبدالجواد ادیب نیشابوری، میرزا عسکر شهیدی، سید محمد عصار لواسانی، علی‌اکبر نهاوندی، نائینی، آقا ضیاءالدین عراقی، شیخ محمدحسین اصفهانی، سید ابوالحسن اصفهانی و سید حسین بادکوبه‌ای، محمدجواد بلاغی و دیگران فرا گرفت. او بعد از آیت‌الله خویی مدتی ریاست حوزه علمیه نجف را بر عهده داشت و دروس خارج فقه و اصول، تفسیر قرآن، حکمت، کلام، عقاید و فقه الحدیث را تدریس می‌کرد. او از حامیان انقلاب اسلامی ایران بوده و چندین‌بار درس‌اش را برای توجه دادن حوزه نجف، به وقایع انقلاب اسلامی ایران تعطیل نمود. کتاب مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن و مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام از جمله آثار برجسته او به شمار می‌رود. وی سرانجام در روز دوشنبه ۲۵ مرداد ۱۳۷۲ش/ ۲۷ صفر ۱۴۱۴ق، درگذشت؛ برخی معتقدند که وی توسط رژیم بعث مسموم و شهید شده است.
«آیت‌الله سید عبدالاعلی موسوی سبزواری»، فقیه، مفسر و قرآن‌پژوه بزرگ جهان تشیع و از مفاخر علمی و برجسته اسلام در دوره معاصر است که عمر خویش را در نشر و گسترش معارف اسلام و قرآن مصروف داشت. وی در هیجدهم ذی حجه ۱۳۲۸ق- مصادف با عید غدیر خم- در سبزوار دیده به جهان گشود. دوران کودکی و نوجوانی را تحت سرپرستی پدر بزرگوارش طی نمود و مقدمات ادبیات عرب و فقه و اصول و... را از پدر و عمویش، آیت‌الله سید عبدالله برهان (م ۱۳۸۴ق) فرا گرفت و تا سن چهارده سالگی در زادگاه خود به تحصیل مقدمات علوم اسلامی و عربی پرداخت.
اساتید
سید عبدالاعلی در سال ۱۳۴۲ق به مشهد رفت و در آنجا از محضر بزرگانی چون: علامه حاج میرزا عبدالجواد ادیب نیشابوری (م ۱۳۴۴ق)، میرزا عسکر شهیدی، معروف به آقا بزرگ حکیم (م ۱۳۵۴ق)، آیت‌الله سید محمد عصار لواسانی (م ۱۳۵۶ق) و حاج شیخ علی‌اکبر نهاوندی (م ۱۳۶۹ق) بهره برد. وی پس از حدود هشت سال اقامت در مشهد، برای تکمیل درس سطح فقه، اصول و نیز فلسفه، تفسیر و دیگر علوم اسلامی، عزم سفر نجف اشرف نمود و در آن شهر در درس آیات عظام: مرحوم نائینی (م ۱۳۵۵ق)، آقا ضیاءالدین عراقی (م ۱۳۶۱ق)، شیخ محمدحسین اصفهانی، معروف به «کمپانی» (م ۱۳۶۱ق)، آقای سید ابوالحسن اصفهانی و آقا سید حسین بادکوبه‌ای (م ۱۳۵۸ق) و... شرکت نمود و آموخته‌های فقهی و فلسفی خویش را تکمیل کرد. وی تفسیر قرآن، مناظره و کلام را با حضور در جلسات تفسیری علامه محمدجواد بلاغی فرا گرفت.
اجازات اجتهاد
سید عبدالاعلی از علامه مامقانی (م ۱۳۵۱ق)، حاج شیخ عباس قمی (م ۱۳۵۹ق) و دیگر مشایخ و استادان خود اجازات روایتی و اجتهادی کسب نمود و در حالی که ۳۶ سال داشت، در سال ۱۳۶۵ق خود عهده‌دار تدریس خارج فقه و اصول شد و به تربیت شاگردان و دانشوران پرداخت.
ریاست حوزه نجف
آیت‌الله سبزواری در کنار فقیه برجسته اهل‌بیت، آیت‌الله سید ابوالقاسم خوئی (م ۱۴۱۳ق)، خدمات شایانی به حوزه علمیه نجف نمود و چراغ فقاهت را در آن حوزه، نورانی نگه داشت و خود چیزی کمتر از یک سال- بعد از آیت‌الله خوئی- عهده‌دار ریاست آن حوزه علمی شد.
تدریس
آیت‌الله سبزواری از سال ۱۳۲۵ ش (۱۳۶۵ ق)، از ۳۷ سالگی، به تدریس دروس سطح خارج حوزه پرداخت. ایشان در ایام تحصیل، به تدریس دروس خارج فقه و اصول و در روزهای تعطیل، به تدریس تفسیر قرآن و گاهی نیز به تدریس حکمت، کلام و عقاید می‌پرداخت. در روزهای ماه رمضان نیز، به تدریس فقه الحدیث می‌پرداخت و در آن به مباحثی چون شناخت احادیث صحیح از ناصحیح مبادرت می‌ورزید.
ویژگی‌های اخلاقی
آیت‌الله سبزواری مردی متواضع، بردبار، کم‌سخن و دائم الذکر و از حافظان قرآن کریم بود.
فعالیت‌های سیاسی
آیت‌الله سبزواری در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی ایران و عراق نقش داشت و از انقلاب اسلامی ایران و رهبر آن - حضرت امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) - کمال حمایت و پشتیبانی را نمود. در زمان اقامت امام (رحمة‌الله‌علیه) در نجف، در کنار ایشان بود و از امام (رحمة‌الله‌علیه) و نهضت وی حمایت می‌کرد. چندین‌بار درس خویش را برای توجه دادن حوزه علمیه نجف، به وقایع انقلاب اسلامی ایران تعطیل نمود و به هنگام همه‌پرسی نظام جمهوری اسلامی، در فروردین ۱۳۵۸ ش پیامی مبنی بر حمایت از آن صادر فرمود.
وی همواره حامی مردم مظلوم و مسلمان عراق بود و در جنبش و قیام معارضان عراقی در سال ۱۳۷۰ ش، نقش هدایت و رهبری داشت. او هرگز با رژیم بعث حاکم بر عراق سازش ننمود و چند بار منزلش به محاصره نظامیان بعث درآمد و رژیم بعث برایش محدودیت‌هایی قائل شد.
از اقدامات ایشان برای ترویج دین در سراسر جهان، می‌توان به فرستادن نمایندگانی زبده به اروپا، آمریکا و کشورهای عربی و آسیایی و نیز طرح وسیع ایشان برای تجدید بنای مسجد سهله و مسجد کوفه اشاره کرد. در جنبه سیاسی نیز، می‌توان از موضع سیاسی ایشان در برابر نظام حاکم بغداد در سال ۱۴۱۲ق و فتوای ایشان درباره انتفاضه عراق و رویارویی و براندازی نظام حاکم سخن گفت.
وفات
سرانجام آیت‌الله سبزواری، بعد از عمری تدریس، تحقیق، تالیف و مجاهدت، در روز دوشنبه ۲۵ مرداد ۱۳۷۲ ش (۲۷ صفر ۱۴۱۴ ق)، - مصادف با شب رحلت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در نجف اشرف درگذشت و به دیدار حق شتافت. برخی معتقدند که وی توسط رژیم بعث عراق مسموم و شهید شده است.
پیکر سید عبدالاعلی، تحت نظارت شدید امنیتی ماموران بعثی، برای طواف به حرم مطهر برده شد و سپس کنار مسجدی که در آنجا نماز می‌خواند و درس می‌گفت، به خاک سپرده شد. مرقد ایشان، در خیابان باب القبله حرم (شارع الرسول)، در محله حویش واقع است.
در پی رحلت آیت‌الله سبزواری، رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، در بخشی از پیام تسلیت خویش درباره ایشان چنین بیان داشتند: «ایشان از فقهای عالی مقام و از مدرسین و علمای بزرگی بودند که عمر با برکت خود را در نجف به تدریس، تحقیق و تقویت شاگردان و تالیف کتب سودمند و با ارزش گذرانیده بودند... در آخرین سال‌های عمر شریف این روحانی بزرگوار، حوادث خونین عراق و قیام فداکارانه مردم در برابر حکومت ستمگر بعثی پیش آمد که ایشان در رهبری و هدایت مردم، دارای نقش و تاثیر بودند و بدین‌جهت، پس از سرکوب قیام تا چندی در محنت فشارهای رژیم بعثی گذرانید».
آثار و تألیفات
از آثار و تالیفات ارزشمند وی می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد: ۱- مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن؛ ۲- مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام؛ ۳- تهذیب الاصول؛ ۴- لباب المعارف؛ ۵- افاضة الباری فی نقد ما الفه الحکیم السبزواری؛ ۶- رفض الفضول عن علم الاصول؛ ۷- منهاج الصالحین؛ ۸- مناسک الحج؛ ۹- رساله توضیح المسائل؛ ۱۰- حاشیه بر بسیاری از کتاب‌های شیعه چون: عروة الوثقی، وسیلة النجاة، حدائق الناظرة، جواهر الکلام، مستند الشیعه، اسفار، تفسیر صافی، شرح منظومه حکیم سبزواری، و...؛ ۱۱- مجموعه‌ای در رسائل فقهی و... از دیگر آثار علمی آن دانشمند است که نشر و گسترش احکام اسلامی و معارف قرآنی را سرلوحه خود کرده بود.
منابع
• نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. • زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، مقاله «مقبره سید عبدالاعلی سبزواری»، ج۱، ص۷۸.
