سوره حج
سوره حج به قول ابن عباس و عطا جز چند آيه‌اى از آن مکی است. حسن مى‌گويد: جز چند آيه‌اى از آن كه در سفر نازل شده، مدنى است. اين چند آيه را بعضى 6 و بعضى 4 آيه دانسته‌اند.
تعداد آيات
به عقيده كوفيان 78 و به عقيده مكيان 77 و به عقيده اهل مدينه 76 و به عقيده اهل بصره 75 و به عقيده اهل شام 74 آيه است.
«الحميم» و «الجلود» را كوفيان پايان آيه مي دانند. «عاد و ثمود» را جز شاميان پايان آيه دانسته‌اند. «قوم لوط» را حجازيان و كوفيان پايان آيه دانسته‌اند و «سماكم المسلمين» را اهل مكه آيه‌اى دانسته‌اند.
فضيلت سوره
ابى بن كعب گويد: پيامبر فرمود هر كس سوره حج بخواند، ثواب حج و عمره تمام حج كنندگان و عمره كنندگان گذشته و آينده به او داده می‌شود.
امام صادق علیه السلام فرمود: هر كس سه روز يك بار اين سوره را بخواند، از سال خارج نمي شود، مگر اينكه به زيارت خانه خدا برود و اگر در سفر بميرد، اهل بهشت خواهد بود.
هدف سوره
اين سوره مشركين را مخاطب قرار داده، اصول دين و انذار و تخويف را به ايشان خاطر نشان مى‌سازد، هم چنان كه در سوره‌هاى نازل شده قبل از هجرت مشركين مورد خطابند. اين سوره سياقى دارد كه از آن بر میآيد مشركين هنوز شوكت و نيروي داشته‌اند.و نيز مؤمنين را به امثال نماز، حج، عمل خير، اذن در قتال و جهاد مخاطب قرار داده، و آيات آن داراى سياقى است كه می‌فهماند مؤمنين جمعيتى بوده‌اند كه اجتماعشان تازه تشكيل شده، و روى پاى خود ايستاده، و مختصرى عده و عده و شوكت به دست آورده‌اند.
با اين بيان به طور قطع بايد گفت كه اين سوره در مدينه نازل شده، چيزى كه هست نزول آن در اوايل هجرت و قبل از جنگ بدر بوده است. و غرض سوره بيان اصول دين است، البته با بيانى تفصيلى كه مشرك و موحد هر دو از آن بهره‌مند شوند. و نيز فروع آن، ولى بيانش در فروع به طور اجمال است، و تنها مؤمنين موحد از آن استفاده میكنند، چون تفاصيل احكام فرعى در روزگارى كه اين سوره نازل میشده هنوز تشريع نشده بود، و به همين جهت در اين سوره كليات فروع دين از قبيل نماز و حج را بيان كرده است.
و از آنجايى كه دعوت مشركين به اصول دين توحيد از طريق انذار صورت مى‌گرفته، و نيز وادارى مؤمنين به اجمال فروع دين به لسان امر به تقوى بوده، و قهرا سخن از روز قيامت به ميان آمده، لذا گفتار را در آن فراز بسط داده، و در آغاز سوره، زلزله روز قيامت- كه از علامتهاى آن است و به وسيله آن زمين ويران شده، و كوه‌ها فرو می‌ريزد- را خاطر نشان ساخته است [۱]
پانویس
- ↑ ترجمه الميزان، ج14، ص: 477
منابع
- فضل بن حسن طبرسی، ترجمه مجمع البيان في تفسير القرآن، ج16، ص176.
- محمد حسین طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان،ج14، ص: 477 ، قم 1374
پیوست
