خاور میانه

آسیای جنوب غربی و شمال شرقی افریقا را بنام خاور میانه می شناسند .خاورميانه محل تقاطع دو دريا و سه قاره بزرگ و زادگاه پيامبران و جنگاوران برجسته از دوران باستان است که همواره طمع جهانگشايان را برانگيخته است. خاور میانه بخش مرکزی جهان اسلام است.

اصطلاح خاورمیانه

اولین بار در سال 1902 میلادی افسری آمریکایی ، طی مقاله ای از این اصطلاح استفاده کرد و در سال 1948م سازمان ملل متحد آن را پذیرفت .

جغرافیای خاورمیانه

این منطقه از نقطه نظر تاریخی و مسائل سیاسی و سوق الجیشی اهمیت ویژه ای دارد . این ناحیه به لحاظ آب و هوایی از تابستانهای بسیار گرم و خشک و زمستانهای نسبتا کوتاه ، برخوردار است . نواحی شمالی این منطقه را رشته کوههایی فرا گرفته که بخش های زیادی از ترکیه ، ایران و افغانستان را در بر می گیرد . در بخش شرقی این برجستگی ها ، زمین های همواری دیده می شود که با رسوبات دجله و فرات پدید آمده و خاک حاصلخیزی دارند . در جنوب رودهای دجله و فراب که به خلیج فارس می ریزند ، غیر از زمینهای پست بین النهرین ، شبه جزیره عربستان قرار دارد که از نظر وسعت ،بزرگترین شبه جزیره جهان است و با وجود هم مرز بودن با دریا از سه طرف ، سرزمین خشک و صحرایی است . در اطراف دریای خزر ، دریای سیاه ، دریای مدیترانه ، دریای سرخ و خلیج فارس زمین های حاصلخیزی قابل مشاهده است.

تعداد واحدهای سیاسی این بخش از قاره آسیا به 15 واحد بالغ می گردد که در مجموع 7 میلیون کیلومتر مربع وسعت دارند .

ساکنان خاورمیانه

در خاورمیانه 6 نژاد گوناگون در کنار هم زندگی می کنند . با سه زبان اصلی عربی ، فارسی و ترکی در قسمتهای مختلف این منطقه تکلم می شود .

تمرکز جمعیت به دلیل شرایط اقلیمی و موقع جغرافیائی در این بخش از آسیا یکسان نیست و اغلب مردم در مناطق ساحلی مرطوب و زمینهای حاصلخیز تمرکز یافته اند . سه کشور ترکیه ، ایران و افغانستان 75% سکنه این منطقه را تشکیل می دهند . قریب به 40% مردمان این نواحی در کانونهای شهری به سر می برند ، از عربستان که بگذریم ، تجانس جمعیت در کشورهای دیگر این منطقه کمتر دیده می شود و اغلب کشروها اقلیت های متفاوتی دارند.

دین در خاورمیانه

این بخش از آسیا منشا پیدایش سه دین بزرگ اسلام ، مسیح و یهود بوده و فرهنگ در این سرزمین بر اساس معتقدات و معارف اسلامی بنیاد گزارده شده و زبان قرآن که عربی است در ان گسترش زیادی داشته که در فرهنگ های دیگر تاثیر قابل ملاحظه ای گذاشته است. وجود مکه قبله گاه مسلمین ، فلسطین ( الهام بخش سه دین بزرگ ) به این منطقه اهمیت ویژه ای توام با هاله ای از قداست بخشیده است . با وقوع انقلاب اسلامی ایران در 22 بهمن 1357ش ، آسیای جنوب غربی دچار تحولی عظیم گشت که شرق و غرب را در نگرانی شدید و بهت و حیرت فرو برد . پیروزی این انقلاب شکوهمند الهی به رهبری حضرت امام خمینی ( ره ) و با ایثار و فداکاری امت مسلمان ایران اهمیت تجاری و سوق الجیشی این ناحیه را تحت الشعاع قرار داده و استکبار را از گسترش این نهضت به وحشت انداخته است .

تعاملات در خاورمیانه

قرار گرفتن این ناحیه در میان سه قاره اروپا ، آسیا و افریقا و نیز وجود دریاها ، رودها و تنگه های استراتژیک و بهره مندی آن از ذخائر عظیم نفت ، موجب آن شده تا ابرقدرتها و کشورهای بزرگ صنعتی برای دسترسی و سلطه بر آن ، با یکدیگر در رقابت سختی باشند و کشمکش ها و بحرانهای زیادی را در آن پدید آورند . موضع گیری دول این منطقه در مقابل دول غربی و تکیه بر ناسیونالیسم ، بسیاری از روابط و پیوندهای این منطقه را به تحلیل برده و یگانگی های فرهنگی را ضعیف نموده و با وجود آنکه ، آئین مشترک و قبله واحدی دارند در حالت نزاع و ستیز با یکدیگر به سر می برند ، این رفتارها که توام با تفرقه و تشتت است سبب آن گشته که با تؤطئه عوامل استکبار بین کشورهای مسلمان سرزمین مذکور تضادهای سیاسی ، فرهنگی و اجتماعی پدید آورده به نحوی که با وجود دسترسی به منابع عظیم و تسلط بر نواحی سوق الجیشی و مهمتر از آن ، بهره مندی از اخوت عقیدتی و بنیانهای مذهبی عمیق ، نتوانند در مناسبات جهانی به نحو تعیین کننده ای ابراز وجود کنند و از حل معضلی چون غصب سرزمین فلسطین توسط گروهی صهیونیست غاصب ، عاجز باشند . جبهه گیری های سیاسی این کشورها در موقعیت های گوناگون ، نیز آنها را وادار به تشکیل سازمانها و نهادهای سیاسی و یا پیوستن به تشکیلات سیاسی غربی نموده است . این سازمانها در حل مشکلات کشورهای مزبور و نیز رفع مسائل و بحرانهای منطقه از خود توانائی آنچنانی نداشته و شکاف بین دول اسلامی را شدت بخشیده است .

منابع

• سرزمین اسلام (شناخت اجمالی کشورها و نواحی مسلمان نشین جهان)، غلامرضا گلی زواره.
• میترا سیدسجادی و پروین زرین کلانسری، تاريخچه ای از يک پديده جغرافيايي - سياسي(خاورميانه چيست)، روزنامه اعتماد، شماره 1470، 28 مرداد 1386.