تکبیرة الاحرام: تفاوت بین نسخه‌ها
(صفحه‌ای جدید حاوی '{{نیازمند ویرایش فنی}} {{مدخل دائرة المعارف|دائرة المعارف بزرگ اسلامی}} تکبیرة ...' ایجاد کرد) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{نیازمند ویرایش فنی}} | {{نیازمند ویرایش فنی}} | ||
{{مدخل دائرة المعارف|[[دائرة المعارف بزرگ اسلامی]]}} | {{مدخل دائرة المعارف|[[دائرة المعارف بزرگ اسلامی]]}} | ||
| − | تکبیرة الاحرام ، اللّه اکبر گفتن در آغاز نماز که از واجبات است . سبب این نامگذاری آن است که با این تکبیر در ابتدای نماز، همة کارهای منافی با آن (از قبیل سخن گفتن یا با صدای بلند خندیدن ) بر نمازگزار حرام می شود<ref> ابن ادریس حلّی ، ج 1، ص 216؛ </ref> <ref> طباطبائی ، ج 3، ص 116ـ117؛ </ref> <ref> جزیری ، ج 1، ص 219 </ref> و ازینرو آن را «تحریمه » هم نامیده اند <ref> رجوع کنید | + | تکبیرة الاحرام ، اللّه اکبر گفتن در آغاز نماز که از واجبات است . سبب این نامگذاری آن است که با این تکبیر در ابتدای نماز، همة کارهای منافی با آن (از قبیل سخن گفتن یا با صدای بلند خندیدن ) بر نمازگزار حرام می شود<ref> ابن ادریس حلّی ، ج 1، ص 216؛ </ref> <ref> طباطبائی ، ج 3، ص 116ـ117؛ </ref> <ref> جزیری ، ج 1، ص 219 </ref> و ازینرو آن را «تحریمه » هم نامیده اند <ref> رجوع کنید به ابن فَهْد حِلّی ، ج 1، ص 359؛ </ref> <ref> زُحَیلی ، ج 2، ص 815 </ref>. عنوان تکبیرة الاحرام در احادیث نیز به کار رفته <ref> رجوع کنید به ابن حنبل ، ج 1، ص 123؛ </ref> <ref> حرّعاملی ، ج 6، ص 9ـ12 </ref> و گاه «تکبیرة الافتتاح » <ref> رجوع کنید به حرّعاملی ، ج 6، ص 16 </ref> یا «أَنْف الصلاة » <ref> رجوع کنید به همان ، ج 6، ص 10 </ref> خوانده شده است . |
هر چند در بعضی منابع فقهی اهل سنّت ، از برخی تابعین مانند اوزاعی ، زُهْری و سعیدبن مُسَیِّب ، استحباب تکبیرة الاحرام نقل شده <ref> رجوع کنید به قرطبی ، ج 1، ص 175؛ </ref> | هر چند در بعضی منابع فقهی اهل سنّت ، از برخی تابعین مانند اوزاعی ، زُهْری و سعیدبن مُسَیِّب ، استحباب تکبیرة الاحرام نقل شده <ref> رجوع کنید به قرطبی ، ج 1، ص 175؛ </ref> | ||
| − | <ref> عینی ، ج 2، ص 186، </ref> در فقه امامی و اهل سنّت بر وجوب آن اتفاق نظر وجود دارد <ref> رجوع کنید به مقدس اردبیلی ، ج 2، ص 193؛ </ref> | + | <ref> عینی ، ج 2، ص 186، </ref> در فقه امامی و اهل سنّت بر وجوب آن اتفاق نظر وجود دارد <ref> رجوع کنید به مقدس اردبیلی ، ج 2، ص 193؛ </ref> <ref> جزیری ، همانجا. </ref> |
| − | <ref> جزیری ، همانجا. </ref> | ||
در بارة اینکه آیا تکبیرة الاحرام جزو نماز است یا شرط آن ، اختلاف نظر وجود دارد. فقهای بیشتر مذاهب فقهی آن را اولین جزء نماز دانسته اند <ref> رجوع کنید به ابن قدامه ، ج 1، ص 464؛ </ref> <ref> نجفی ، ج 9، ص 201؛ </ref> <ref> طباطبائی یزدی ، ج 1، ص 626؛ </ref> | در بارة اینکه آیا تکبیرة الاحرام جزو نماز است یا شرط آن ، اختلاف نظر وجود دارد. فقهای بیشتر مذاهب فقهی آن را اولین جزء نماز دانسته اند <ref> رجوع کنید به ابن قدامه ، ج 1، ص 464؛ </ref> <ref> نجفی ، ج 9، ص 201؛ </ref> <ref> طباطبائی یزدی ، ج 1، ص 626؛ </ref> | ||
| سطر ۱۱: | سطر ۱۰: | ||
<ref> الموسوعة الفقهیّة ، ج 13، ص 218 </ref> اما در برابر، فقیهان حنفی تکبیرة الاحرام را، مانند طهارت لباس و مکان ، شرط صحت نماز دانسته اند نه جزو آن <ref> رجوع کنید به جزیری ، ج 1، ص 219؛ </ref> <ref> زحیلی ، ج 2، ص 817؛ </ref> <ref> برای تفاصیل رجوع کنید به عینی ، ج 2، ص 189. </ref> | <ref> الموسوعة الفقهیّة ، ج 13، ص 218 </ref> اما در برابر، فقیهان حنفی تکبیرة الاحرام را، مانند طهارت لباس و مکان ، شرط صحت نماز دانسته اند نه جزو آن <ref> رجوع کنید به جزیری ، ج 1، ص 219؛ </ref> <ref> زحیلی ، ج 2، ص 817؛ </ref> <ref> برای تفاصیل رجوع کنید به عینی ، ج 2، ص 189. </ref> | ||
| − | بسیاری از فقها علاوه بر واجب شمردن تکبیرة الاحرام ، آن را از ارکان نماز نیز به شمار آورده | + | بسیاری از فقها علاوه بر واجب شمردن تکبیرة الاحرام ، آن را از ارکان نماز نیز به شمار آورده اند؛ازینرو، بر پایة نظرمشهور در بارة رکن * ، اگر نمازگزار عمداً یا سهواً آن را ترک نماید یا خللی در آن ایجاد کند، نمازش باطل می شود و ملزم به اعادة آن می گردد<ref> نَوَوی ، ج 3، ص 289ـ291؛ </ref> <ref> علامه حلّی ، ج 1، ص 271؛ </ref> <ref> بحرانی ، ج 8، ص 32؛ </ref> <ref> زحیلی ، ج 2، ص 815؛ </ref> <ref> نیز رجوع کنید به حرّعاملی ، ج 6، ص 13ـ14)</ref> در بارة اینکه آیا تکرار تکبیرة الاحرام موجب بطلان نماز می شود یا نه ، فقهای امامی اختلاف نظر دارند. این امر به تفسیر آنان از واژة رکن باز می گردد. بنا بر نظرِ مشهور فقهای امامی در بارة رکن ، چنانچه نمازگزار برای شروع نماز «اللّه اکبر» بگوید و سپس آن را به قصد تکبیرة الاحرام تکرار کند، نماز باطل می شود و برای شروع نماز باید تکبیر سوم را بگوید. به همین ترتیب تکبیر چهارم آن را باطل می کند و به تکبیر پنجم نیاز است <ref> رجوع کنید بهمحقق کرکی ، ج 1، ص 433؛ </ref> <ref> شهیدثانی ، ص 258؛ </ref> <ref> طباطبائی یزدی ، ج 1، ص 626؛ </ref> <ref> امام خمینی ، ج 1، ص 146؛ </ref> |
| − | + | برای مفهوم «رکن » در فقه امامی رجوع کنید به ابن فهد حلّی <ref> ، ج 1، ص 356ـ357؛ </ref><ref> نراقی ، 1375 ش ، ص 784ـ789 </ref> و در فقه اهل سنّت رجوع کنید به الموسوعة الفقهیّة <ref> ، ج 23، ص 109ـ120 </ref>. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | نماید یا خللی در آن ایجاد کند، نمازش باطل می شود و ملزم | ||
| − | |||
| − | به اعادة آن می گردد<ref> نَوَوی ، ج 3، ص 289ـ291؛ </ref> <ref> علامه حلّی ، ج 1، ص 271؛ </ref> <ref> بحرانی ، ج 8، ص 32؛ </ref> <ref> زحیلی ، ج 2، ص 815؛ </ref> | ||
| − | <ref> نیز رجوع کنید | ||
| − | در بارة اینکه آیا تکرار تکبیرة الاحرام موجب بطلان نماز می شود یا نه ، فقهای امامی اختلاف نظر دارند. این امر به تفسیر آنان از واژة رکن باز می گردد. بنا بر نظرِ مشهور فقهای امامی در بارة رکن ، چنانچه نمازگزار برای شروع نماز «اللّه اکبر» بگوید و سپس آن را به قصد تکبیرة الاحرام تکرار کند، نماز باطل می شود و برای شروع نماز باید تکبیر سوم را بگوید. به همین ترتیب تکبیر چهارم آن را باطل می کند و به تکبیر پنجم نیاز است <ref> رجوع کنید بهمحقق کرکی ، ج 1، ص 433؛ </ref> | ||
| − | <ref> شهیدثانی ، ص 258؛ </ref> <ref> طباطبائی یزدی ، ج 1، ص 626؛ </ref> <ref> امام خمینی ، ج 1، ص 146؛ </ref> | ||
| − | برای مفهوم «رکن » در فقه امامی رجوع کنید به ابن فهد حلّی <ref> ، ج 1، ص 356ـ357؛ </ref> | ||
| − | <ref> نراقی ، 1375 ش ، ص 784ـ789 </ref> و در فقه اهل سنّت رجوع کنید به الموسوعة الفقهیّة <ref> ، ج 23، ص 109ـ120 </ref>. | ||
بر پایة نظری دیگر، افزودن تکبیر موجب بطلان و اعادة نماز نمی شود. مستند این نظر فقهی ، فقدان دلیل شرعی بر بطلان نماز در این مورد و نیز مفهومِ رکن بودن تکبیرة الاحرام است ، زیرا واژة رکن اصطلاحی است که فقها آن را به کار برده اند و در قرآن و احادیث به کار نرفته است ؛ | بر پایة نظری دیگر، افزودن تکبیر موجب بطلان و اعادة نماز نمی شود. مستند این نظر فقهی ، فقدان دلیل شرعی بر بطلان نماز در این مورد و نیز مفهومِ رکن بودن تکبیرة الاحرام است ، زیرا واژة رکن اصطلاحی است که فقها آن را به کار برده اند و در قرآن و احادیث به کار نرفته است ؛ | ||
| − | + | ازین رو، رکن را باید به معنای لغوی آن (پایه و ستون ) دانست <ref> مقدس اردبیلی ، ج 2، ص 195؛ </ref> <ref> نراقی ، 1375 ش ، ص 788ـ789؛ </ref> <ref> بروجردی ، ج 3، ص 104</ref> صحت تکبیرة الاحرام شروطی دارد که اهمّ آنها عبارت است از: تقارن آن با «نیتِ» نماز (نراقی ، 1417<ref> ، ج 11، ص 256؛ </ref> <ref> نجفی ، ج 9، ص 174؛ </ref> <ref> الموسوعة الفقهیّة ، ج 13، ص 219؛ </ref> <ref> نیز رجوع کنید به نیت ، ایستادن (قیام ) در هنگام ادای تکبیرة الاحرام (ابن قدامه ، ج 1، ص 463؛ </ref> <ref> نووی ، ج 3، ص 296؛ </ref> <ref> موسوی عاملی ، ج 3، ص 322؛ </ref> <ref> طباطبائی یزدی ، ج 1، ص 628، </ref> و گفتن اللّه اکبر به همین صورت ؛ازینرو، الفاظ دیگر ــ هر چند با آن هم معنا باشند ــ کفایت نمی کند و چه بسا که موجب بطلان نماز می شود <ref> مالک بن انس ، ج 1، ص 62ـ63؛ </ref> <ref> طوسی ، ج 1، ص 102؛ </ref> <ref> نجفی ، ج 9، ص 205ـ 206؛ </ref> <ref> جزیری ، ج 1، ص 226؛ </ref> <ref> شافعی ، ج 1، ص 100. </ref> | |
| − | <ref> نراقی ، 1375 ش ، ص 788ـ789؛ </ref> <ref> بروجردی ، ج 3، ص 104</ref> | + | ابوحنیفه ذکر هر تعبیر حاکی از تعظیم و تجلیل خداوند (مانند «اللّه اعظم » و «الحمدللّه ») را به جای «اللّه اکبر» جایز دانسته است <ref> رجوع کنید به عینی ، ج 2، ص 197؛ </ref> |
| − | صحت تکبیرة الاحرام شروطی دارد که اهمّ آنها عبارت است از: تقارن آن با «نیتِ» نماز (نراقی ، 1417<ref> ، ج 11، ص 256؛ </ref> <ref> نجفی ، ج 9، ص 174؛ </ref> <ref> الموسوعة الفقهیّة ، ج 13، ص 219؛ </ref> | + | <ref> جزیری ، ج 1، ص 220؛ </ref> <ref> زحیلی ، ج 2، ص 815 ـ 818؛ </ref> |
| − | <ref> نیز رجوع کنید به نیت ، ایستادن (قیام ) در هنگام ادای تکبیرة الاحرام (ابن قدامه ، ج 1، ص 463؛ </ref> | + | <ref> برای شروط دیگر رجوع کنید بهابن ادریس حلّی ، ج 1، ص 116؛ </ref> <ref> ابن قدامه ،ج 1، ص 461؛ </ref> <ref> طباطبائی ، ج 3، ص 117؛ </ref> <ref> نجفی ، ج 9، ص 213؛ </ref> <ref> طباطبائی یزدی ، ج 1، ص 627. </ref> جز ابوحنیفه ــ که ادای تکبیرة الاحرام را به فارسی ، حتی در صورت توانایی شخص بر تکلم به زبان عربی ، جایز دانسته <ref> رجوع کنید بهعینی ، ج 2، ص 202؛ </ref> <ref> ابن عابدین ، ج 1، ص 452ـ453؛ </ref> زحیلی ، ج 2، ص 818) ــ بیشتر فقیهان بر لزوم ذکر آن به زبان عربی ، فتوا داده اند <ref> رجوع کنید به طوسی ، ج 1، ص 102؛ </ref> <ref> ابن قدامه ، ج 1، ص 462؛ </ref> <ref> نووی ، ج 3، ص 301؛ </ref> <ref> طباطبائی یزدی ، ج 1، ص 627. </ref> شافعیان و حنبلیان ذکر آن را به زبان دیگر تنها در صورتی جایز دانسته اند که شخص قادر به ادای الفاظ تکبیرة الاحرام به عربی نباشد <ref> الموسوعة الفقهیّة ، ج 13، ص 220ـ221 </ref> . فقهای امامی فراگرفتن زبان عربی را برای شخص ناتوان از تلفظ «اللّه اکبر» واجب شمرده و نماز چنین فردی را، در صورت وسعت وقت و امید داشتن به یادگیری ، بدون تکبیرة الاحرام باطل دانسته اند. از نظر آنان ، اگر فراگیری آن به دلیل کمبود وقت یا مأیوس بودن از یادگیری ، برای شخص ممکن نباشد، وی باید تکبیرة الاحرام را با تلقین فردی دیگر، حرف به حرف بیان کند و اگر این کار هم ممکن نباشد، ادای آن به صورت نادرست ــ به گونه ای که عرفاً به آن تکبیر گفته شود ــ بر ترجمه کردن رجحان دارد <ref> انصاری ، ج 1، ص 288ـ289؛ </ref> <ref> طباطبائی یزدی ، ج 1، ص 628؛ </ref> <ref> برای حکم فرد اَخْرَس یا گنگ رجوع کنید به انصاری ، ج 1، ص 290ـ293؛ </ref><ref> زحیلی ، ج 2، ص 816. </ref>در منابع فقهی برای تکبیرة الاحرام برخی امور مستحب ذکر شده است ، از جمله : 1) بالابردن دستها تا مقابل گوش هنگام گفتن آن<ref> نووی ، ج 3، ص 304ـ 305؛ </ref><ref> عینی ، ج 2، ص 193؛ </ref> <ref> موسوی عاملی ، ج 3، ص 324؛ </ref><ref> نجفی ، ج 9، ص 229 </ref> اما سیدمرتضی ملقب به علم الهدی <ref> ص 147ـ 148 </ref> این کار را واجب دانسته است . 2) ذکر هفت تکبیر، که تکبیرة الاحرام یکی از آنهاست و با نیت به جا آوردن نماز واجب از تکبیرهای دیگر متمایز می شود <ref> ابن ادریس حلّی ، ج 1، ص 237؛ </ref> <ref> حرّ عاملی ، ج 6، ص 20؛ </ref> <ref> طباطبائی یزدی ، ج 1، ص 629 </ref> فقهای امامی در این باره که نمازگزار کدامیک از این تکبیرها را باید تکبیرة الاحرام قرار دهد، اختلاف نظر دارند و طبق فتوای مشهور، نمازگزار در تعیین آن مختار است <ref> موسوی عاملی ، ج 3، ص 321؛ </ref> <ref> طباطبائی ، ج 3، ص 122 </ref>. برخی فقها نخستین تکبیر <ref> مثلاً رجوع کنید بهبحرانی ، ج 8، ص 21 </ref> و شماری دیگر <ref> برای نمونه رجوع کنید به الفقه المنسوب للامام الرضا علیه السلام ، ص </ref> 105 آخرین تکبیر را تکبیرة الاحرام دانسته اند. <ref> مجلسی ج 81، ص 357ـ 358 </ref> نظری دیگر نقل کرده و آن را به پدرش نسبت داده است <ref> برای تفصیل بیشتر رجوع کنید به کاظمی خراسانی ، ج 2، ص 57 ـ60. </ref> همچنین مستحب است که امام جماعت تکبیرة الاحرام را چنان بلند بگوید که اقتدا کنندگان آن را بشنوند اما شش تکبیر دیگر را آهسته ادا کند <ref> ابن قدامه ، ج 1، ص 460؛ </ref> <ref> بحرانی ، ج 8، ص 36؛ </ref> <ref> زحیلی ، ج 2، ص 871، 936؛ </ref> <ref> امام خمینی ، ج 1، ص 147؛ </ref><ref> نیز رجوع کنید به حرّعاملی ، ج 6، ص 33 </ref>. تکبیرة الاحرام احکام دیگری نیز دارد که در کتب فقهی ، در مبحث نماز، ذکر شده است <ref> برای نمونه رجوع کنید به طباطبائی یزدی ، ج 1، ص 631ـ632 </ref>. |
| − | <ref> نووی ، ج 3، ص 296؛ </ref> <ref> موسوی عاملی ، ج 3، ص 322؛ </ref> <ref> طباطبائی یزدی ، ج 1، ص 628، </ref> و گفتن اللّه اکبر به همین صورت | ||
| − | |||
| − | <ref> طوسی ، ج 1، ص 102؛ </ref> <ref> نجفی ، ج 9، ص 205ـ 206؛ </ref> <ref> جزیری ، ج 1، ص 226؛ </ref> <ref> شافعی ، ج 1، ص 100. </ref> | ||
| − | + | ==پانویس == | |
| − | + | <references /> | |
| − | |||
| − | < | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | منابع | + | == منابع == |
| + | |||
(1) ابن ادریس حلّی ، کتاب السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی ، قم 1410ـ1411؛ | (1) ابن ادریس حلّی ، کتاب السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی ، قم 1410ـ1411؛ | ||
(2) ابن حنبل ، مسندالامام احمدبن حنبل ، بیروت : دارصادر، ( بی تا. ) ؛ | (2) ابن حنبل ، مسندالامام احمدبن حنبل ، بیروت : دارصادر، ( بی تا. ) ؛ | ||
| سطر ۹۷: | سطر ۶۱: | ||
(33) یحیی بن شرف نووی ، المجموع : شرح المهذب ، بیروت : دارالفکر، ( بی تا. ) . | (33) یحیی بن شرف نووی ، المجموع : شرح المهذب ، بیروت : دارالفکر، ( بی تا. ) . | ||
| − | + | ||
| − | |||
| − | |||
| − | + | ==منابع== | |
| − | + | *دائرة المعارف بزرگ اسلامی، جلد1، صفحه3787، مدخل "تکبيرة الاحرام" از محمدتقی کرمی، در دسترس در[http://lib.eshia.ir/23019/1/3787 کتابخانه مدرسه فقاهت] | |
| − | + | [[رده:نماز]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | کتابخانه مدرسه فقاهت | ||
| − | |||
نسخهٔ ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳، ساعت ۰۶:۵۵
تکبیرة الاحرام ، اللّه اکبر گفتن در آغاز نماز که از واجبات است . سبب این نامگذاری آن است که با این تکبیر در ابتدای نماز، همة کارهای منافی با آن (از قبیل سخن گفتن یا با صدای بلند خندیدن ) بر نمازگزار حرام می شود[۱] [۲] [۳] و ازینرو آن را «تحریمه » هم نامیده اند [۴] [۵]. عنوان تکبیرة الاحرام در احادیث نیز به کار رفته [۶] [۷] و گاه «تکبیرة الافتتاح » [۸] یا «أَنْف الصلاة » [۹] خوانده شده است .
هر چند در بعضی منابع فقهی اهل سنّت ، از برخی تابعین مانند اوزاعی ، زُهْری و سعیدبن مُسَیِّب ، استحباب تکبیرة الاحرام نقل شده [۱۰] [۱۱] در فقه امامی و اهل سنّت بر وجوب آن اتفاق نظر وجود دارد [۱۲] [۱۳]
در بارة اینکه آیا تکبیرة الاحرام جزو نماز است یا شرط آن ، اختلاف نظر وجود دارد. فقهای بیشتر مذاهب فقهی آن را اولین جزء نماز دانسته اند [۱۴] [۱۵] [۱۶] [۱۷] و بر این اساس تمام شرایط لازم برای اجزای نماز را، مانند رو به قبله بودن و پوشش داشتن نمازگزار، در تکبیرة الاحرام واجب شمرده اند [۱۸] [۱۹] [۲۰] اما در برابر، فقیهان حنفی تکبیرة الاحرام را، مانند طهارت لباس و مکان ، شرط صحت نماز دانسته اند نه جزو آن [۲۱] [۲۲] [۲۳]
بسیاری از فقها علاوه بر واجب شمردن تکبیرة الاحرام ، آن را از ارکان نماز نیز به شمار آورده اند؛ازینرو، بر پایة نظرمشهور در بارة رکن * ، اگر نمازگزار عمداً یا سهواً آن را ترک نماید یا خللی در آن ایجاد کند، نمازش باطل می شود و ملزم به اعادة آن می گردد[۲۴] [۲۵] [۲۶] [۲۷] [۲۸] در بارة اینکه آیا تکرار تکبیرة الاحرام موجب بطلان نماز می شود یا نه ، فقهای امامی اختلاف نظر دارند. این امر به تفسیر آنان از واژة رکن باز می گردد. بنا بر نظرِ مشهور فقهای امامی در بارة رکن ، چنانچه نمازگزار برای شروع نماز «اللّه اکبر» بگوید و سپس آن را به قصد تکبیرة الاحرام تکرار کند، نماز باطل می شود و برای شروع نماز باید تکبیر سوم را بگوید. به همین ترتیب تکبیر چهارم آن را باطل می کند و به تکبیر پنجم نیاز است [۲۹] [۳۰] [۳۱] [۳۲] برای مفهوم «رکن » در فقه امامی رجوع کنید به ابن فهد حلّی [۳۳][۳۴] و در فقه اهل سنّت رجوع کنید به الموسوعة الفقهیّة [۳۵].
بر پایة نظری دیگر، افزودن تکبیر موجب بطلان و اعادة نماز نمی شود. مستند این نظر فقهی ، فقدان دلیل شرعی بر بطلان نماز در این مورد و نیز مفهومِ رکن بودن تکبیرة الاحرام است ، زیرا واژة رکن اصطلاحی است که فقها آن را به کار برده اند و در قرآن و احادیث به کار نرفته است ؛ ازین رو، رکن را باید به معنای لغوی آن (پایه و ستون ) دانست [۳۶] [۳۷] [۳۸] صحت تکبیرة الاحرام شروطی دارد که اهمّ آنها عبارت است از: تقارن آن با «نیتِ» نماز (نراقی ، 1417[۳۹] [۴۰] [۴۱] [۴۲] [۴۳] [۴۴] [۴۵] و گفتن اللّه اکبر به همین صورت ؛ازینرو، الفاظ دیگر ــ هر چند با آن هم معنا باشند ــ کفایت نمی کند و چه بسا که موجب بطلان نماز می شود [۴۶] [۴۷] [۴۸] [۴۹] [۵۰] ابوحنیفه ذکر هر تعبیر حاکی از تعظیم و تجلیل خداوند (مانند «اللّه اعظم » و «الحمدللّه ») را به جای «اللّه اکبر» جایز دانسته است [۵۱] [۵۲] [۵۳] [۵۴] [۵۵] [۵۶] [۵۷] [۵۸] جز ابوحنیفه ــ که ادای تکبیرة الاحرام را به فارسی ، حتی در صورت توانایی شخص بر تکلم به زبان عربی ، جایز دانسته [۵۹] [۶۰] زحیلی ، ج 2، ص 818) ــ بیشتر فقیهان بر لزوم ذکر آن به زبان عربی ، فتوا داده اند [۶۱] [۶۲] [۶۳] [۶۴] شافعیان و حنبلیان ذکر آن را به زبان دیگر تنها در صورتی جایز دانسته اند که شخص قادر به ادای الفاظ تکبیرة الاحرام به عربی نباشد [۶۵] . فقهای امامی فراگرفتن زبان عربی را برای شخص ناتوان از تلفظ «اللّه اکبر» واجب شمرده و نماز چنین فردی را، در صورت وسعت وقت و امید داشتن به یادگیری ، بدون تکبیرة الاحرام باطل دانسته اند. از نظر آنان ، اگر فراگیری آن به دلیل کمبود وقت یا مأیوس بودن از یادگیری ، برای شخص ممکن نباشد، وی باید تکبیرة الاحرام را با تلقین فردی دیگر، حرف به حرف بیان کند و اگر این کار هم ممکن نباشد، ادای آن به صورت نادرست ــ به گونه ای که عرفاً به آن تکبیر گفته شود ــ بر ترجمه کردن رجحان دارد [۶۶] [۶۷] [۶۸][۶۹]در منابع فقهی برای تکبیرة الاحرام برخی امور مستحب ذکر شده است ، از جمله : 1) بالابردن دستها تا مقابل گوش هنگام گفتن آن[۷۰][۷۱] [۷۲][۷۳] اما سیدمرتضی ملقب به علم الهدی [۷۴] این کار را واجب دانسته است . 2) ذکر هفت تکبیر، که تکبیرة الاحرام یکی از آنهاست و با نیت به جا آوردن نماز واجب از تکبیرهای دیگر متمایز می شود [۷۵] [۷۶] [۷۷] فقهای امامی در این باره که نمازگزار کدامیک از این تکبیرها را باید تکبیرة الاحرام قرار دهد، اختلاف نظر دارند و طبق فتوای مشهور، نمازگزار در تعیین آن مختار است [۷۸] [۷۹]. برخی فقها نخستین تکبیر [۸۰] و شماری دیگر [۸۱] 105 آخرین تکبیر را تکبیرة الاحرام دانسته اند. [۸۲] نظری دیگر نقل کرده و آن را به پدرش نسبت داده است [۸۳] همچنین مستحب است که امام جماعت تکبیرة الاحرام را چنان بلند بگوید که اقتدا کنندگان آن را بشنوند اما شش تکبیر دیگر را آهسته ادا کند [۸۴] [۸۵] [۸۶] [۸۷][۸۸]. تکبیرة الاحرام احکام دیگری نیز دارد که در کتب فقهی ، در مبحث نماز، ذکر شده است [۸۹].
پانویس
- ↑ ابن ادریس حلّی ، ج 1، ص 216؛
- ↑ طباطبائی ، ج 3، ص 116ـ117؛
- ↑ جزیری ، ج 1، ص 219
- ↑ رجوع کنید به ابن فَهْد حِلّی ، ج 1، ص 359؛
- ↑ زُحَیلی ، ج 2، ص 815
- ↑ رجوع کنید به ابن حنبل ، ج 1، ص 123؛
- ↑ حرّعاملی ، ج 6، ص 9ـ12
- ↑ رجوع کنید به حرّعاملی ، ج 6، ص 16
- ↑ رجوع کنید به همان ، ج 6، ص 10
- ↑ رجوع کنید به قرطبی ، ج 1، ص 175؛
- ↑ عینی ، ج 2، ص 186،
- ↑ رجوع کنید به مقدس اردبیلی ، ج 2، ص 193؛
- ↑ جزیری ، همانجا.
- ↑ رجوع کنید به ابن قدامه ، ج 1، ص 464؛
- ↑ نجفی ، ج 9، ص 201؛
- ↑ طباطبائی یزدی ، ج 1، ص 626؛
- ↑ جزیری ، ج 1، ص 218
- ↑ رجوع کنید به بحرانی ، ج 8، ص 32؛
- ↑ طباطبائی ، ج 3، ص 120؛
- ↑ الموسوعة الفقهیّة ، ج 13، ص 218
- ↑ رجوع کنید به جزیری ، ج 1، ص 219؛
- ↑ زحیلی ، ج 2، ص 817؛
- ↑ برای تفاصیل رجوع کنید به عینی ، ج 2، ص 189.
- ↑ نَوَوی ، ج 3، ص 289ـ291؛
- ↑ علامه حلّی ، ج 1، ص 271؛
- ↑ بحرانی ، ج 8، ص 32؛
- ↑ زحیلی ، ج 2، ص 815؛
- ↑ نیز رجوع کنید به حرّعاملی ، ج 6، ص 13ـ14)
- ↑ رجوع کنید بهمحقق کرکی ، ج 1، ص 433؛
- ↑ شهیدثانی ، ص 258؛
- ↑ طباطبائی یزدی ، ج 1، ص 626؛
- ↑ امام خمینی ، ج 1، ص 146؛
- ↑ ، ج 1، ص 356ـ357؛
- ↑ نراقی ، 1375 ش ، ص 784ـ789
- ↑ ، ج 23، ص 109ـ120
- ↑ مقدس اردبیلی ، ج 2، ص 195؛
- ↑ نراقی ، 1375 ش ، ص 788ـ789؛
- ↑ بروجردی ، ج 3، ص 104
- ↑ ، ج 11، ص 256؛
- ↑ نجفی ، ج 9، ص 174؛
- ↑ الموسوعة الفقهیّة ، ج 13، ص 219؛
- ↑ نیز رجوع کنید به نیت ، ایستادن (قیام ) در هنگام ادای تکبیرة الاحرام (ابن قدامه ، ج 1، ص 463؛
- ↑ نووی ، ج 3، ص 296؛
- ↑ موسوی عاملی ، ج 3، ص 322؛
- ↑ طباطبائی یزدی ، ج 1، ص 628،
- ↑ مالک بن انس ، ج 1، ص 62ـ63؛
- ↑ طوسی ، ج 1، ص 102؛
- ↑ نجفی ، ج 9، ص 205ـ 206؛
- ↑ جزیری ، ج 1، ص 226؛
- ↑ شافعی ، ج 1، ص 100.
- ↑ رجوع کنید به عینی ، ج 2، ص 197؛
- ↑ جزیری ، ج 1، ص 220؛
- ↑ زحیلی ، ج 2، ص 815 ـ 818؛
- ↑ برای شروط دیگر رجوع کنید بهابن ادریس حلّی ، ج 1، ص 116؛
- ↑ ابن قدامه ،ج 1، ص 461؛
- ↑ طباطبائی ، ج 3، ص 117؛
- ↑ نجفی ، ج 9، ص 213؛
- ↑ طباطبائی یزدی ، ج 1، ص 627.
- ↑ رجوع کنید بهعینی ، ج 2، ص 202؛
- ↑ ابن عابدین ، ج 1، ص 452ـ453؛
- ↑ رجوع کنید به طوسی ، ج 1، ص 102؛
- ↑ ابن قدامه ، ج 1، ص 462؛
- ↑ نووی ، ج 3، ص 301؛
- ↑ طباطبائی یزدی ، ج 1، ص 627.
- ↑ الموسوعة الفقهیّة ، ج 13، ص 220ـ221
- ↑ انصاری ، ج 1، ص 288ـ289؛
- ↑ طباطبائی یزدی ، ج 1، ص 628؛
- ↑ برای حکم فرد اَخْرَس یا گنگ رجوع کنید به انصاری ، ج 1، ص 290ـ293؛
- ↑ زحیلی ، ج 2، ص 816.
- ↑ نووی ، ج 3، ص 304ـ 305؛
- ↑ عینی ، ج 2، ص 193؛
- ↑ موسوی عاملی ، ج 3، ص 324؛
- ↑ نجفی ، ج 9، ص 229
- ↑ ص 147ـ 148
- ↑ ابن ادریس حلّی ، ج 1، ص 237؛
- ↑ حرّ عاملی ، ج 6، ص 20؛
- ↑ طباطبائی یزدی ، ج 1، ص 629
- ↑ موسوی عاملی ، ج 3، ص 321؛
- ↑ طباطبائی ، ج 3، ص 122
- ↑ مثلاً رجوع کنید بهبحرانی ، ج 8، ص 21
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به الفقه المنسوب للامام الرضا علیه السلام ، ص
- ↑ مجلسی ج 81، ص 357ـ 358
- ↑ برای تفصیل بیشتر رجوع کنید به کاظمی خراسانی ، ج 2، ص 57 ـ60.
- ↑ ابن قدامه ، ج 1، ص 460؛
- ↑ بحرانی ، ج 8، ص 36؛
- ↑ زحیلی ، ج 2، ص 871، 936؛
- ↑ امام خمینی ، ج 1، ص 147؛
- ↑ نیز رجوع کنید به حرّعاملی ، ج 6، ص 33
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به طباطبائی یزدی ، ج 1، ص 631ـ632
منابع
(1) ابن ادریس حلّی ، کتاب السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی ، قم 1410ـ1411؛ (2) ابن حنبل ، مسندالامام احمدبن حنبل ، بیروت : دارصادر، ( بی تا. ) ؛ (3) ابن عابدین ، حاشیة ردّالمحتار علی الدّر المختار: شرح تنویر الابصار ، چاپ افست بیروت 1399/1979؛ (4) ابن فهد حلّی ، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع ، چاپ مجتبی عراقی ، قم 1407ـ1413؛ (5) ابن قدامه ، المغنی ، بیروت : عالم الکتب ، ( بی تا. ) ؛ (6) مرتضی بن محمد امین انصاری ، کتاب الصلاة ، ج 1، قم 1415؛ (7) یوسف بن احمدبحرانی ، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة ، قم 1363ـ1367 ش ؛ (8) مرتضی بروجردی ، مستندالعروة الوثقی ، تقریرات آیة اللّه خوئی ، ج 3، قم 1413؛ (9) عبدالرحمان جزیری ، کتاب الفقه علی المذهب الاربعة ، استانبول 1404/ 1984؛ (10) حرّعاملی ؛ (11) روح اللّه خمینی ، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران ، تحریرالوسیلة ، بیروت 1407/ 1987؛ (12) وهبه مصطفی زحیلی ، الفقه الاسلامی و ادلّته ، دمشق 1418/1997؛ (13) محمدبن ادریس شافعی ، الاُمّ ، چاپ محمد زهری نجار، بیروت ( بی تا. ) ؛ (14) زین الدین بن علی شهیدثانی ، روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان ، چاپ سنگی تهران 1303، قم 1404؛ (15) علی بن محمدعلی طباطبائی ، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل ، قم 1418ـ1421؛ (16) محمدکاظم بن عبدالعظیم طباطبائی یزدی ، العروة الوثقی ، بیروت 1404/1984؛ (17) محمدبن حسن طوسی ، المبسوط فی فقه الامامیة ، ج 1، چاپ محمدتقی کشفی ، تهران 1387؛ (18) حسن بن یوسف علامه حلّی ، قواعدالاحکام ، قم 1413ـ1419؛ (19) علی بن حسین علم الهدی ، الانتصار ، قم 1415؛ (20) محمودبن احمد عینی ، البنایة فی شرح الهدایة ، بیروت 1411/1990؛ (21) الفقه المنسوب للامام الرضا علیه السلام ، و المشتهر ب فقه الرضا ، مشهد: موسسة آل البیت ، 1406؛ (22) محمدبن احمد قرطبی ، الجامع لاحکام القرآن ، بیروت 1405/1985؛ (23) محمدعلی کاظمی خراسانی ، کتاب الصلاة ، تقریرات درس آیة اللّه نائینی ، قم 1411؛ (24) مالک بن انس ، المدونة الکبری ، قاهره 1323، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛ (25) مجلسی ؛ (26) علی بن حسین محقق کرکی ، جامع المقاصد فی شرح القواعد ، قم 1408ـ1411؛ احمدبن محمد مقدس اردبیلی ، مجمع الفائدة والبرهان فی شرح ارشادالاذهان ،
(27) چاپ مجتبی عراقی ، علی پناه اشتهاردی ، و حسین یزدی اصفهانی ، ج 2، قم 1362 ش ؛ (28) الموسوعة الفقهیة ، کویت : وزارت الاوقاف و الشئون الاسلامیة ، ج 13، 1408/ 1988، ج 23، 1410/ 1990؛ (29) محمدبن علی موسوی عاملی ، مدارک الاحکام فی شرح شرائع الاسلام ، قم 1410؛ (30) محمدحسن بن باقرنجفی ، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام ، ج 9، چاپ عباس قوچانی ، بیروت 1981؛ (31) احمدبن محمدمهدی نراقی ، عوائد الایام ، قم 1375 ش ؛ (32) همو، مستندالشیعة فی احکام الشریعة ، ج 11، قم 1417؛ (33) یحیی بن شرف نووی ، المجموع : شرح المهذب ، بیروت : دارالفکر، ( بی تا. ) .
منابع
- دائرة المعارف بزرگ اسلامی، جلد1، صفحه3787، مدخل "تکبيرة الاحرام" از محمدتقی کرمی، در دسترس درکتابخانه مدرسه فقاهت
