امامزادگان طیب و طاهر قم
آستان مقدس «امامزادگان طیّب و طاهر» (عليهماالسلام)، در منطقه قنوات شهر قم واقع شده است.
درباره شخص مدفون یا مدفونین در این بقعه چند قول است؛ مرحوم عبّاس فیض قمی پس از رد برخی اقوال، می گوید: «مدفونان در این بقعه باید أبوالعبّاس طیب و برادرش أبوالحسین طاهر بن أبى الحسن على برطلة بن أبى عبداللَّه حسین بن على بن عمر بن حسن الأفطس بن على الأصغر بن امام زین العابدین (علیه السلام) باشند، زیرا جدشان أبوعبداللَّه حسین در اصفهان مى زیسته و در آن‌جا صاحب دو دختر و سه پسر به اسامى أبوطالب محسن، أبومحمّد حسن و أبوالحسن على برطلة شده است که در این میان با فرزندان خود به قم منتقل گردید و در شهر قم صاحب فرزندى به نام ابوعلى محمّد الرئیس شد. ابوالحسن على برطلة از قم به آوه نقل مکان کرد و در آن‌جا صاحب چهار فرزند به اسامى أبوجعفر محمّد، أبومحمّد حسن، أبوالعبّاس طیّب و أبوالحسین طاهر شد. که از آن میان، طیب و طاهر از آوه به قم مهاجرت نموده و در این شهر متوطّن شدند و سپس هم وفات یافتند و بقعه مذکور را باید از آن این دو برادر حسینى دانست».
بنا بر احتمال دیگرى که بعضى داده اند «ممکن است شاهزاده طاهر و مطهر از نسل امام حسن مجتبى (علیه السلام) باشند و نسب آنها از این قرار باشد: مطهر و طاهر ابنا احمد بن محمّد بن طاهر بن احمد بن محمّد بن جعفر بن عبدالرحمن الشجرى ابن قاسم بن حسن بن زید بن امام حسن (ع)؛ زیرا که در کتب معتبره از اولاد امام سجاد دو برادرى که به این دو اسم موسوم و به این حدود آمده باشند دیده نشده است؛ و العلم عندالله».
البته مدارکى در دست است که گفتار مرحوم فیض قمی را تایید مى کند، چنانکه علّامه نسّابه ابن طباطبا مى نویسد: از جمله واردین به شهر اصفهان أبوعبداللَّه حسین بن على بن عمر بن حسن الأفطس مى باشد که داراى چهار فرزند به اسامى: أبوطالب المحسن، أبوعلى محمّد، أبومحمّد حسن و أبوالحسن على برطلة بود. همین قول را دیگر علماى انساب پذیرفته اند و مى نویسند که محمّد أبوجعفر القمّى و برادرش طاهر ابوالحسین فرزندان على برطلة بن أبى عبداللَّه الحسین در قم مى زیسته اند، بنابراین قول مرحوم فیض تأیید مى شود و مدفونان در بقعه دو تن از برادران و سادات حسینى مى باشند. و ظاهرا به اشاره سلطان محمّد شریف نقیب السادات قم در قرن پنجم، بر سر قبرشان آرامگاه بنا شده و مورد تجلیل و احترام قرار گرفته اند.
نام این بقعه در کتاب خلاصة التواریخ، اثر قاضى احمد قمّى ضمن وقایع سال ۹۴۴ ه.ق آمده است. سبک بناى آرامگاه، شبیه بناهاى قرن هشتم منطقه قم است و از احترام و قداست فوق العاده اى برخوردار است. در کنار امامزاده، یک آب انبار متعلق به دوره قاجاریه قرار دارد.
ساختمان بقعه نخست فاقد رواق‌ها و ایوان‌ها و صحن و حجرات و گلدسته بوده که بعداً به مروز زمان بر آن افزوده شده است. بناى کنونى بقعه متعلّق به قرن دهم قمری است. قاعده بنا از خارج هشت‌ضلعى به دهانه شش و ارتفاع ۱۲ متر داراى چهار شاه‌نشین است که از هر شاه‌نشین، درى به خارج گشوده مى شود. گنبد این مزار، برجى هرمى شانزده ترکى به قطر هشت و ارتفاع نُه متر است که با کاشى تزیین شده است. مرقد در وسط بنا قرار دارد و با کاشى معرّق لاجوردى آراسته شده که بى هیچ تردیدى از آثار قرن دهم هجرى است. گرداگرد این کاشى ها صلوات کبیر به خط ثلث طلایى درون ترنج‌هایى نوشته شده است. کاشیکارى خشتى بدنه، فاقد ارزش تاریخى است. ایوان مقرنس شرقى بقعه، کتیبه اى کمربندى برکاشته از دوره قاجار ۱۲۸۱ ه.ق در بردارد و اشعاری در وصف امامزاده آمده است. این بنا به شماره ۲۶۹۰ و در تاریخ ۱۷/۳/۱۳۷۹ به ثبت آثار ملّی و تاریخى ایران رسیده است.
منابع
