المختصر الکبیر فی سیرة النبی محمد (کتاب)
کتاب «المختصر الکبير في سيرة النبي محمد صلی الله عليه وآله» تألیف قاضى عز‌الدين ابن جماعه (م، 767 ق)، شامل تاريخى مختصر از زندگى پیامبر اکرم (صلی الله عليه وآله) با تأكيد بر روايات و اخبار صحيح و مورد قبول است.
محتویات
مؤلف
عبدالعزيز بن محمد ابن جماعة الكناني، در ٦٩٤ ق. در دمشق متولد شد و در سال ٧٦٧ در مكه وفات یافت. او در سال ٧٣٩ ق. قاضي القضاة مصر بود و در اواخر عمر از این منصب استعفا داد.
مورخان او را فردی با فضیلت، حافظ قرآن، مؤدب و نیکو محضر، و دارای شعر و خط نیکو توصیف کرده اند.
برخی از تألیفات او عبارتند از: الفوائد، هداية السالك إلى المذاهب الأربعة في المناسك، المناسك الصغرى، التساعيات، نزهة الألباب فيما لا يوجد في كتاب، أنس المحاضرة بما يستحسن في المذاكرة.
معرفی کتاب
قاضى عز‌الدين ابن جماعه -از محدثان قرن هشتم هجرى- گزيده اى از سيره پیامبر اکرم صلی الله عليه وآله را در این کتاب تدوين كرده و نام آن را «المختصر الکبير في سيرة النبي محمد (ص)» یا «المختصر الكبير في سيرة الرسول (ص)» گذاشته است. وى در مقدمه مى گويد اين مختصر را با تكيه بر كتاب دمياطى (م، 705 ق) نوشتم. نام اين كتاب و نسبت آن به مؤلف در آثارى چون «الاعلان بالتوبيخ» سخاوى و «معجم المؤلفين» عمر رضا كحاله ذكر شده است.
هدف نويسنده، ارائه تاريخى مختصر از زندگى پيامبر با تاكيد بر روايات و اخبار صحيح و مورد قبول بوده است. وى گزارش هاى سيره را با اشاره ذكر مى‌كند و گاه فقط به نام بردن از آن اكتفا مى نمايد. بنابر اين كتاب حاضر را مى توان به منزله فهرستى نسبتا كامل از موضوعات مورد توجه در تاريخ پيامبر اعظم دانست.
به دليل خلاصه بودن مطالب كتاب و متأخر بودن آن نسبت به دوران عصر رسالت، مورخان بعدى چندان توجهى به آن نكرده و به آن ارجاع نكرده‌اند.
برخی از مهمترین عناوین کتاب حاضر به این شرح است:
- نسب رسول الله صلى الله عليه وسلم وأسماؤه
- مولد رسول الله صلى الله عليه وسلم
- خروج النبي إلى الشام ثم شهوده بنيان الكعبة
- مبعث النبي صلى الله عليه وسلم
- حصر قريش رسول الله صلى الله عليه وسلم في الشعب
- موت أبي طالب وخديجة ثم خروج النبي إلى الطائف
- الإسراء و المعراج
- هجرة المسلمين ثم هجرة رسول الله إلى المدينة
- ذكر غزواته في هذه المدة وبعض الحوادث
- ذكر صفته صلى الله عليه وسلم
- ذكر أخلاقه صلى الله عليه وسلم
- ذكر معجزاته صلى الله عليه وسلم
- ذكر وفاته صلى الله عليه وسلم
منابع كتاب
منابع و مصادر كتاب «المختصر الکبير في سيرة النبي محمد صلی الله عليه وآله» بسيار است و مؤلف در جاى جاى كتاب به اين منابع اشاره كرده است. از جمله اين منابع، سيره ابن اسحاق، طبقات ابن سعد، سيره ابن حزم، «الدرر فی اختصار المغازی و السیر» ابن عبدالبر (م، ۴۶۳ ق) و «الروض الاُنف» عبدالرحمن سهیلى (م، ۵۸۱ ق) مى‌باشد.
منابع
- "المختصر الکبير في سيرة النبي محمد صلی الله عليه وآله"، ویکی نور.
- كتاب المختصر الكبير فی سيرة الرسول، پایگاه المكتبة الشاملة.
