آرایش سپاه دو طرف در روز عاشورا

آرایش سپاه امام حسین علیه السلام

بيشتر منابع معتبر ، شمار سپاهيان امام عليه السلام را ۷۲ نفر ، گزارش كرده اند . شيخ مفيد رحمه اللهمى نويسد : حسين بن على عليه السلام ، هنگام صبحگاه و بعد از نماز صبح ، يارانش را [ براى نبرد ، ]آماده كرد . آنان ، سى و دو سوار و چهل پياده بودند . ليكن با ملاحظه نام و مشخّصات شهداى كربلا ، مى توان گفت كه شمار سپاهان امام عليه السلام بيش از اين تعداد بوده است، چنان كه پاره اى از منابع ، عدد ياران امام عليه السلام را ۸۲ نفر ، برخى ۱۱۴ نفر ، برخى ۱۴۵ نفر ، برخى صد و هفتاد نفر

در منابع مشخّصات ۱۵۴ نفر به عنوان یاران امام آمده است.

امام سپاه خود را به سه دسته تقسیم نمود:

بخش میمنه (ستون راست): 20 نفر تحت فرماندهى زهیر بن قیس

بخش میسره (ستون چپ): 20 نفر تحت فرماندهى حبیب بن مظاهر

قلب سپاه: مابقى در قلب سپاه تحت فرماندهى حضرت ابوالفضل العباس.

خیمه ها در پشت سر سپاه قرار داشت . امام علیه السلام شب قبل دستور دادند خندقی در پشا خیمه ها حفر کنند و در آن نی و هیزم بریزند و گفتند: صبح كه شود و با ما جنگ آغاز كنند، در آنها آتش می‌افكنیم تا از پشت سر به ما حمله نكنند و چنان كردند.

آرایش سپاه عمر سعد

اظهار نظر در باره شمار واقعى و حتّى شمار تقريبى سپاه ابن سعد ، بسيار دشوار است . گفتنى است كه رقم سى هزار نفر ، در دو روايت از امام حسن عليه السلام و امام زين العابدين عليه السلام ، نقل شده است . هر چند كه سند اين روايات ، از اعتبار لازم برخوردار نيست ؛ ليكن با توجّه به كوچ دادن عمومى مردم كوفه به سوى كربلا توسّط ابن زياد و نيز با توجّه به اين كه اين تعداد ، كمتر از نيمى از جنگجويانِ كوفه است ـ كه حدود صد هزار نفر تخمين زده شده اند ـ ، رقمى قابل قبول است .

طبق تحقیق سیدمجید پورطباطبایی به کمک منابع مختلف، ترکیب سپاهی که در هنگام اردو زدن «ابن زیاد» در «نخیله» گرد آمده و از مقابل وی در این مکان رژه می‌رفت به شرح زیر بود:

۱ـ لشگرعمر سعد / اختلاف نام فرمانده در منابع: عمر بن سعد / تعداد نفرات: ۴,۰۰۰

۲ـ لشگرشَمِر بن ذی الجوشن / اختلاف نام فرمانده در منابع: شِمِر بن ذی الجوشن (۳۵) / تعداد نفرات: ۴۰۰۰

۳ـ لشگرحربن یزید ریاحی / تعداد نفرات: ۱,۰۰۰

۴ـ لشگریزید بن رکاب کلبی (۳۶) / تعداد نفرات: ۲,۰۰۰

۵ـ لشگرحصین تمیم (۳۷) / اختلاف نام فرمانده در منابع: حصین بن نمیر تمیمی / تعداد نفرات: ۴,۰۰۰

۶ـ لشگرمغایر بن رهینه مازنی / اختلاف نام فرمانده در منابع: مغایر بن رهینة المازنی (۳۸) / تعداد نفرات: ۳,۰۰۰

۷ـ لشگرنصر بن حرشه (۳۹) / تعداد نفرات: ۲,۰۰۰

۸ـ لشگرکعب بن طلعه / اختلاف نام فرمانده در منابع: کعب بن طلحه / تعداد نفرات: ۳,۰۰۰

۹ـ لشگرشبث بن ربعی / اختلاف نام فرمانده در منابع: شبث بن ربعی ریاحی (۴۰) / تعداد نفرات: ۱,۰۰۰

۱۰ـ لشگرحجّار بن ابجر / اختلاف نام فرمانده در منابع: حجار بن ابجر / تعداد نفرات: ۱,۰۰۰

۱۱ـ لشگرعمر و بن حجاج زبیدی / تعداد نفرات: ۴,۰۰۰

۱۲ـ لشگریزید بن الحرث بن رویم (۴۱) / تعداد نفرات: ۱,۰۰۰

۱۳ـ لشگرتیراندازان همراه حصین (۴۲) / تعداد نفرات: ۵۰۰

۱۴ـ لشگرعزرة بن قیس (۴۳) / تعداد نفرات: ۵۰۰

جمع کل: ۳۱,۰۰۰ نفر

نقشه چینش سپاه دو طرف و موقعیت آنها

این تابلو قدیمی ترین تابلو واقعه عاشوراست به چند مساله در این تابلو دقت کنید

1.تعداد سپاهیان دو طرف

2.چینش سپاه امام حسین

3.فاصله خیمه گاه تا شریعه

4.تل زینبیه

5.تعداد لشکریان پیاده وسواره

منابع

محمد محمدی ری شهری و همکاران، "دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاریخ" ج6، ص85 تا 87

سیدمجید پورطباطبایی، تعداد لشگر یزید در مقابل لشگر امام حسین(ع)، سایت آینده روشن

مقتل چهارده معصوم(ع)، ترجمه جواد محدثي، ج2، ص122، در دسترس در سایت اندیشه قم

بهرام حمیدزاده، الگوى مدیریت و رهبرى در قیام روز عاشورا، پگاه حوزه 1382، شماره 92 در دسترس در پورتال جامع علوم انسانی