مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام (کتاب)
«مسالک الأفهام فی شرح شرایع الاسلام» تألیف شهید ثانی (م، ۹۶۶ ق)، کتابی در موضوع فقه استدلالى و از شروح مهم «شرایع الاسلام» اثر محقق حلى است. این کتاب مورد توجه و استناد فقهاى بعد واقع شده است.
 | |
| نویسنده | شهید ثانی |
| موضوع | فقه شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱۵ |
| تحقیق و نشر | مؤسسة المعارف الاسلامیة |
|
| |
مؤلف
زین الدین بن على بن احمد عاملى، معروف به شهید ثانی (م، ۹۶۶ ق) در جبل عامل لبنان به دنیا آمد. وى در نه سالگى قرآن مجید را ختم کرد. سپس قسمتى از ادبیات عرب و فقه را نزد پدر دانشمندش، نورالدین على آموخت. شهید ثانی همچنین نزد شیخ عبدالعالى میسى، سید بدرالدین حسن اعرجى (مؤلف کتاب محجة البیضاء)، و شمس الدین محمد بن مکى استفاده نمود.
شهید مسافرت‌هایى به شهرهاى مصر، عراق، حجاز، بیت المقدس، روم و جاهاى دیگر کرد و در آخر هم به زادگاهش بازگشت و در آنجا به تدریس و تصنیف و تألیف مشغول شد.
برخی از تألیفات ارزشمند او عبارتند از: شرح لمعه، مسالک الأفهام، تمهید القواعد الاصولیه، مسکّن الفؤاد، البدایة فی علم الدرایة.
شهید ثانی در سال ۹۶۶ قمری بدست مأمور سلطان سلیمان عثمانى به شهادت رسید.
معرفى اجمالى کتاب
«مسالک الأفهام فی شرح شرایع الاسلام» از تألیفات ارزشمند شهید ثانی در فقه استدلالى و یکى از بهترین شروح «شرایع» محقق حلى است. آراء و نظریات شهید ثانى در «مسالک» مورد توجه و استناد فقهاى بعد واقع شد؛ به طورى که در بسیارى از موارد به رأى و نظر شهید در مسالک الأفهام استناد مى جویند.
این کتاب یک دوره فقه کامل است که از کتاب طهارت شروع مى شود و به کتاب دیات پایان مى پذیرد.
محتوای کتاب
مباحث کتاب «مسالک الأفهام» نظیر «شرایع الاسلام»، به چهار بخش عبادات، عقود، ایقاعات و احکام تقسیم شده است. البته بخش عبادات بصورت مختصر و حاشیه‌اى مطرح شده و بعدها کتاب مدارک الاحکام تألیف محمد بن على عاملى (م، ۱۰۰۹ ق) براى رفع این نقیصه نوشته شده است.
مباحث مطرح شده در جلدهاى مختلف کتاب عبارتند از:
- جلد اول: کتاب طهارت، کتاب صلاة، کتاب زکات، کتاب خمس
- جلد دوم: کتاب صوم، کتاب حج، کتاب عمره
- جلد سوم: کتاب جهاد، کتاب امر به معروف و نهى از منکر، کتاب تجارت
- جلد چهارم: کتاب‌هاى رهن، مفلس، حجر، ضمان، صلح، شرکت، مضاربه
- جلد پنجم: کتاب‌هاى مزارعه و مساقات، ودیعه و عاریه، اجاره، وکالت، وقوف و صدقات، سکنى و حبس
- جلد ششم: هبات، سبق و رمایه، وصایا
- جلد هفتم: کتاب نکاح
- جلد هشتم: بقیۀ کتاب نکاح
- جلد نهم: کتاب طلاق، کتاب خلع و مبارات، کتاب ظهار
- جلد دهم: کتاب ایلاء، کتاب لعان، کتاب عتق، کتاب تدبیر و مکاتبه و استیلاد
- جلد یازدهم: کتاب‌هاى اقرار، جعاله، أیمان، نذر، صید و ذباحه
- جلد دوازدهم: کتاب‌هاى اطعمه و اشربه، غصب، شفعه، احیاء موات، لقطه
- جلد سیزدهم: کتاب فرائض، کتاب قضاء
- جلد چهاردهم: شامل بقیۀ کتاب قضاء، کتاب شهادات، کتاب حدود و تعزیرات
- جلد پانزدهم: دنبالۀ کتاب حدود، کتاب قصاص، کتاب دیات.
منابع
- کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری.
- "مسالک الأفهام فی شرح شرایع الاسلام"، ویکی نور.
