شریعتمدار تهرانی

حاج ملا جعفر استرآبادی فرزند سیف الدین، معروف به شریعتمدار، صاحب انیس الواعظین، یکی از بزرگان علما و نویسندگان جهان تشیع در قرن سیزدهم بود.

شریعتمدار عالمی جامع و نویسنده ای ماهر و توانا بود. سالها در حوزه کربلا و نجف از محضر سید صاحب ریاض و فرزندش بهره برد تا زمانی که شهر کربلا توسط داود پاشا محاصره شد به ایران عزیمت نمود و در تهران اقامت گزید. دیری نگذشت که مورد توجه مردم و امرای مملکت قرار گرفت و از زندگی مرفهی برخوردار شد. شریعتمدار حدود بیست سال در تهران منصب قضاوت، امام جمعه و جماعت و رتق و فتق امور در دست او بود و در عراق و ایران آنی بی کار نبود.

شهرت این دانشمند بیشتر برای تألیفات متعدد اوست که فضلای ربانی از آثار گرانبهایش بهره ها بردند. او غیر از کتاب انیس الواعظین (یا مونس زاهدین در اصول و فروع و اخلاقیات) حدود چهل جلد کتاب دیگر به رشته تحریر برده که اهم آنها بدین قرار است:

مصابیح در اصول فقه چند مجلد، شارع کبیر در شرح معالم چند جلد، شارع صغیر، براهین قاطعه در حکمت و کلام در شش جلد، ملاذ اوتاد در تقریرات سید استاد، شفاء الصدور در تفسیر چند جلد، جامع الفنون در علم اصول و شرایط اجتهاد، مداین علوم، موالید الاحکام، ینابیع حکمت، قواعد فقهیه، اصل اصول، اصل عقاید، مصباح الهدی، نجم الهدایه، نخبه در دعا، تحفه عراق، ارشاد المسلمین در اخلاق، سفینة النجاه در شناخت امراض، جامع الرسائل، مظاهر الاسرار، مشاکل القرآن، اعمال العلوم، زینت صلوة، تجوید القرآن، تفسیر القرآن، حاشیه شرح لمعه، حاشیه شرح جامی، حاشیه شمسیه قطب، مائده و چند جلد دیگر که کتب مزبور احاطه علمی او را در علوم عقلی و نقلی به اثبات می رساند.

صاحب روضات می نویسد: شریعتمدار دانشمندی نکو قلم، خوش بیان و گویا بود. مردم را به بهترین وجه به راه خدا و دین و به راه هدایت دعوت می نمود و با اصول فلسفی دقیق و پند و اندرز پسندیده با آنها گفتگو می کرد و باطل گویان را مجاب می نمود.

او یکی از شرایط مهم اجتهاد را تسلط کامل در ادبیات عرب می دانست و معتقد بود از این دانش می توان به فقه و اصول و تفسیر و... دست یافت.

شریعتمدار در فن شعر و ادبیات عرب و عجم مهارت داشت. بیتی درباره اهمیت کار وحید بزرگ و صاحب ریاض نقل کرده:

تخم اصول فقه در ایام آندراس * آقای بهبهانی از آن کشت با اساس

در وقت آب سید دامادش آب داد * «والی» نمود خرمنش ای خوشه چین بداس

(والی: شریعتمدار)

شریعتمدار در سال ۱۱۹۷ به جهان دیده گشود و در شب جمعه دهم صفر سال ۱۲۶۴ در تهران از جهان دیده فرو بست و جنازه او به احترام در ایوان نجف کنار مولا علی علیه السلام به خاک رفت.

بعد از او فرزند دانشمند او حاج شیخ علی استرآبادی، صاحب جواهر المعادن، انیس الغربا، نهایة الآمال، جنة السرور، تحریر الاصول و... وارث علوم پدر گردید.