امامزاده هادى (ع) قم
بقعه متبرکه «امامزاده هادی» مشهور به «شاهزاده هادى» از نوادگان امام موسى کاظم (علیه‌السلام)، در ۶۷ کیلومترى شمال شرق قم، در کنار جادّه قاهان ـ جمیزقان و در دامنه کوه واقع شده است.
نسب امامزاده
درباره شهرت محلّى نسب امامزاده هادى (ع)، مرحوم عباس فیض قمی مى نویسد: «... مدفن شاهزاده هادى بن امام موسی کاظم (ع) مى باشد که در کتیبه کاشى نوسازى وى را از احفاد امام سجّاد (ع) برشمرده است. شاید بدان جهت باشد که کلیّه سادات موسوى نیز از احفاد امام سجّاد (ع) اند».
بر این اساس، نظریّه مرحوم فیض بر این است که وى فرزند بلافصل امام هفتم (ع) است. همین قول در کتاب سیماى میراث فرهنگى قم تکرار شده و مى نویسد «وى یکى از فرزندان امام موسى کاظم (ع) و برادر امام رضا (ع) است». راویان این دیدگاه معتقدند که او از همراهان حضرت معصومه (ع) بوده است.
امّا این دیدگاه منشأ صحیحى ندارد و امام موسى کاظم (ع) را فرزندى به این نام نبوده است. برخی از محقّقین به استناد کتب انساب، خفته در این مزار را یکی از نوادگان حضرت امام کاظم (ع) می‌دانند که نسب شریفش با پنج واسطه به آن امام منتهی می‌شود که از این قرار است: «سیّد هادی بن مهدی بن ابی‌عبدالله حسین خزفة بن ابی‌المحسن ابراهیم العسکری بن ابی‌سبحه موسی الثانی بن ابراهیم المرتضی بن امام موسی الکاظم (ع).»
امامزاده هادی سیّدی جلیل القدر، عظیم الشأن و بسیار بزرگوار بود. اهالى ساوه و قراء تابعه آن، خصوصاً بخش خلجستان درباره وى و کراماتش اعتقادى تمام دارند و صحن و حجراتش در اکثر اوقات مرکز تجمّع آنان مى باشد. او نوه برادری امامزاده سید اسحاق مدفون در ساوه است که زیاده با حشمت و بزرگوار بوده و نخستین شخص از این خاندان است که به قم و ساوه مهاجرت نموده است.
جد او، سیّد ابوعبدالله حسین بن ابراهیم العسکری، که سیّدی جلیل القدر و بسیار بزرگوار بود و در کوفه می‌زیست، صاحب فرزندان جلیل القدری بود که علمای انساب تعداد آنان را هفت تن برشمرده‌اند که از چهار نفر آنان تداوم نسل بوده که عبارتند از: سیّد محمّد، احمد و موسی و مهدی. فرزندان حسین را علمای انساب ساکن در شیراز، بصره و آبه و نصیبین و کوفه و قم نوشته‌اند و گویند که آنان به بنی خزفه معروف بودند زیرا پدرشان در منطقه خزفه کوفه زندگی می‌کرد، از این رو فرزندان وی به همان مکان معروف شدند.
حسن بن محمّد بن حسن قمّی (زنده به سال ۳۷۸ ق)، نخستین شخص از مورّخان است که درباره مهاجرت سیّد محمّد، عموی امامزاده هادی به قم خبر داده و می‌نویسد: او مکنّی به ابوالحسین و معروف به موفّی بود و به جهت دیدار عموی بزرگوارش سیّد اسحاق به آبه قم مهاجرت کرد و سپس در همین شهر ماند و صاحب فرزندانی شد. برادر دیگر سیّد محمّد، سیّد مهدی نام داشت که مردی دیندار و با وقار بود و از کوفه به قم مهاجرت نمود و در قم صاحب سه فرزند به اسامی سیّد هادی، حسین و امیرکا شد. امامزاده سیّد هادی در قم از موقعیّت ممتازی برخوردار شد و ظاهراً در روستای جمیزقان قم می‌زیست تا این‌که عاقبت در دهه آخر قرن چهارم هجری وفات یافت.
بقعه این امامزاده
بناى این زیارتگاه از هشت صد سال پیش به جاى مانده است. ساختمان بقعه از سنگ لاشه و خشت و گل ساخته شده و شامل سه صحن کوچک شمالى، جنوبى و شرقى است و درختان چنار زیادى در آن قرار دارد.
بقعه به شکل مربّع مساوى به ابعاد پنج و ارتفاع یازده متر است و داراى چهار شاه‌نشین، هر یک به دهانه چهار و عرض یک متر می‌باشد که از دو شاه‌نشین شرقى و غربى، درى به ایوانهاى جانبى گشوده مى شود. جدار داخلى، سفیدکارى ساده و فاقد تزیینات کاشیکارى و گچبرى است.
گنبد بنا دو پوش و از بیرون به شکل کلاهخودى با ساقهاى دو مترى، آراسته به کاشى هاى دوالى و با تارکى پنج مترى مزیّن به کاشى هاى سرامیک فیروزه اى است که به تاریخ سال ۱۳۴۶ ه.ش نصب شده اند. این گنبد از داخل به صورت عرقچینى است و اخیراً تعمیراتى در آن صورت گرفته است.
در جانب شرقى و غربى بقعه، ایوان‌هایى سفیدکارى با پوشش رومى سازى است. در طرفین هر ایوان، حجرهاى قرار دارد و بر فراز آن‌ها اتاقى ساخته اند که در تابستان جهت استراحت زوّار استفاده مى شود.
در ابتداى شاه‌نشین شمالى بقعه، ضریح مشبّک مجلّلى از چوب گردوى قدیمى نصب بود که جای خود را به یک ضریح آلومینیومی داده و در دل آن، دو صندوق منبّت باستانى قرارد دارد. صندوق اوّلى، داراى چهار بدنه قاب سازى بدون روپوش و از آثار قرون هفت و هشتم هجرى است که جز قسمتى از آن دیده نمىشود و روى آن با اسماء جلاله و اسامى پنج تن به خط ثلث منبّت گردیده است.
صندوق منبّت دوّمى، داراى چهار بدنه با روپوش و آراسته به تنکه هاى قاب سازى و خانچه پوش با آلت کاشى به شکل لوزى بود که روى تمام آلتهاى فاصل هم دو خط متوازى مشکلى رنگ کنده کارى شده و روى پلها و پایه هاى چهار گانه، کتیبههاى افقى و عمودى به خط برجسته ثلث کنده کارى شده که عبارت ذیل منبّت گردیده بود: «مرقد متبرک امامزاده معصوم شاهزاده هادى بن امام موسى کاظم، تحریر فى تاریخ شهر شوال سنه ست و اربعین و تسعمائة ـ ۹۴۶».
این بنا به سال ۱۳۳۵ ه.ق به گواهى کتیبه ایوان غربى تعمیر و مرمّت شده است. بر این اساس این بقعه به شماره ۱۰۴۴۷ و در سال ۱/۷/۱۳۸۲ به ثبت آثار ملّی و تاریخى ایران رسیده است.
منابع
