الطبقات الکبری (کتاب)
موضوع
الطبقات الكبری در موضوع زندگى صحابه و نوشته محمد بن سعد (م 230) مشهور به كاتب واقدى است.
مؤلف علاوه بر اطلاعات گسترده‌اى كه درباره صحابه و تابعين و عالمان مسلمان تا زمان خود آورده، به شرحى نسبتاً مفصل از زندگانى رسول خدا(ص) پرداخته است. در اين كتاب همچنين به مناسبت صحابه و تابعين، شرح حال مختصرى از پنج امام نخست شيعيان ارائه مى‌شود.
محتواى كتاب
اين كتاب به منظور شناسايى طبقه‌هاى نخست صحابه و تابعين تأليف شده و پس از شرح زندگانى و مغازى پيامبر(ص)، به ترتيب از صحابه حاضر در جنگ بدر، غير بدرى‌ها، صحابه‌اى كه به شهرهاى مختلف هجرت كره و در آنجا سكونت كرده‌اند، طبقات هفت‌گانه تابعين و سرانجام زنان صحابى سخن گفته است. مجموع اين مطالب در چاپ مشهور كنونى كتاب طبقات ضمن هشت جلد منتشر شده است. دو جلد نخست از اين مجموعه به سيره و مغازى رسول خدا(ص) اختصاص دارد.
به دليل تقسيم‌بندى خاص ابن سعد در اين كتاب كه بر اساس شيوه ادارى خليفه دوم و به ترتيب زمان اسلام آوردن افراد است، شرح‌حال برخى افراد دو بار ارائه مى‌شود، مثلاً حضرت على(ع) يك بار ذيل بدريين در جلد دوم و بار ديگر ذيل صحابه ساكن كوفه آمده است. طبعاً شرح حال نخست با تفصيل بيشترى انجام شده است.
روش تأليف
ابن سعد ابتدا آگاهى‌هايى در مورد نسب شخص به دست داده كه اهميت دارد و پس از اخبار مربوط به او، از قيافه و آرايش و لباس سخن مى‌گويد كه اين قبيل آگاهى‌ها در منابع ديگر كمتر يافت مى‌شود. به همين جهت كهن‌ترين آگاهى‌هاى شمايل شناسانه پيامبر اكرم(ص) و صحابه و تابعين را بايد از اين كتاب دانست.
كتاب طبقات ابن سعد از منابع دست اول تاريخ اسلام به شمار مى‌رود و به دليل قدمت آن، مشتمل بر مطالبى ارزشمند و گاه منحصر به فرد است.
منابع كتاب
وى در اين كتاب از روايات استاد خود واقدى و كتاب مشهور او المغازى و ديگر آثار از دست رفته او، همچنين كتب محدثان و مورخانى چون كلبى، هيثم بن عدى و مداينى بهره گرفته است. گفته مى‌شود هشتاد در صد از نقل‌هاى دو جزء نخست كتاب طبقات به نقل از واقدى است.
ابن سعد در اين كتاب بر شيوه معمول نويسندگان زمان خود يعنى حديث نگارى عمل كرده و در همه موارد مقيد به نقل اسناد خود است. شمار مشايخ او در اين كتاب نزديك 250 نفر مى‌باشد.
منبع
ویکی نور
