اسماء المغتالين من الاشراف في الجاهلية و الاسلام (کتاب)
معرفى اجمالى
اسماء المغتالين من الاشراف في الجاهلية و الاسلام و يليه كنى الشعراء، به زبان عربى، در قرن سوم هجرى، توسط محمد بن حبيب بغدادى تأليف شده است.
کتاب، حاوى نام بزرگانى است كه از روى خدعه و نيرنگ به قتل رسيده‌اند(ترور شده‌اند) و نيز مشتمل است بر كنيه شعراء و كسانى كه غالبا با كنيه از آنها ياد مى‌شده است.
ساختار
کتاب، در واقع مشتمل بر دو بخش مستقل(دو کتاب) است. بخش اول، داراى دو باب و شامل 128 نام از اسامى ترورشدگان است و بخش دوم، مشتمل بر 365 كنيه از شعراء و آنهايى كه غالبا با كنيه ياد مى‌شده‌اند، است.
گزارش محتوا
مؤلف، هيچ مقدمه‌اى را بر کتاب خود ننوشته تا معلوم شود هدفش از اين تأليف چه بوده است، لذا روشن نيست كه کتاب را از اول با همين شكلى كه دارد تدوين نموده يا اينكه آنچه نوشته تنها يادداشت‌هايى پراكنده و ناقص بوده كه قصد كامل كردن و نظم دادن به آنها را داشته، ولى اجل به وى مهلت نداده است.
وى، نام همه پادشاهان يا شعراء يا بزرگانى را كه قبل از وى بوده‌اند و به نيرنگ كشته شده‌اند، ذكر نكرده است و در مواردى نام كسانى را كه در نبرد به شهادت رسيده‌اند، در زمره نام ترورشدگان و كسانى كه از روى نيرنگ كشته شده‌اند، ذكر كرده است.
وى، در يك واقعه كه چندين نفر از روى خدعه كشته شده‌اند، نام برخى را آورده و از بعضى، هيچ يادى ننموده است.
ابواب کتاب، هم‌آهنگ و منسجم نيست و از نظم خاصى پيروى نمى‌كند، چنان‌كه در ذكر اسامى، تابع ترتيب خاصى نمى‌باشد؛ يعنى نه به ترتيب حروف الفبا بوده و نه تاريخ افراد را مد نظر داشته است.
اولين كسى كه وى، از ميان مغتالين، معرفى كرده و به شرح حالات او پرداخته، جذيمة الابرش است. وى، اولين كسى است كه اسباب پادشاهى در سرزمين عراق، براى او فراهم گرديد. وى، به هنگام رويارويى با عمرو بن الظّرب، او را به قتل رساند، ولى دختر عمرو كه زبّاء نام داشت، بعد از پدر خود به حكومت رسيد. او، به تلافى قتل پدرش، با پيشنهاد خواهرش، خدعه‌اى انديشيد و نامه‌اى به جذيمه نوشت و وى را به سوى خويش فراخواند و به قتلش رساند.
برخى از افراد ديگرى كه مؤلف، از آنها ياد كرده عبارتند از:
حسان بن تبع، عمليق مالك طسم، اسود بن عفار، عامر الضّحيان، زهير بن عبدشمس، حارث بن كعب، داوود بن هبالة بن عمرو، همام بن مرة، جساس بن مرة، عمرو و برادرانش(بنو زبان ذهلى)، عمرو بن مسعود، خالد بن جعفر بن كلاب، الفطيون لخنيعة ينوف ذو شناتر الحميرى، الصمة الاكبر، عدى بن زيد بن ايوب، عروة الرحال بن عتبة، كعب بن عبداللّه النمرى، كعب بن الاشرف، سلام بن ابى الحقيق، بشر بن براء بن معرور انصارى، رفاعة بن قيس جشمى، ابوازيهر بن انيس، المجذر بن ذيار و...
از ميان كسانى كه با كنيه مشهور بوده‌اند، اولين كسى كه از وى ياد شده است، جناب ابوطالب است كه اسم شريفش، عبدمناف بن عبدالمطلب بوده است.
برخى ديگر از اين كسان عبارتند از:
ابوسفيان (مغيرة بن حارث)، ابوذهل(وهب بن ربيعه)، ابوعزة(عمرو بن عبدالله)، ابوبكر، ابوالاسود، ابومهوس، ابوسماك، ابوالصقر و...
وضعيت کتاب
کتاب، داراى دو نوع فهرست است: يكى، با ترتيبى كه مؤلف آورده است و ديگرى، به ترتيب حروف ابجد. محقق کتاب، آقاى سيد بن كسروى بن حسن است كه در ذيل بعضى اشخاص و اماكن، پاورقى‌هاى مفصلى كه بعضاً به چند صفحه مى‌رسد، آورده است.کتاب، توسط دار الكتب العلمية در بيروت لبنان، در سال 1422ق، به چاپ رسيده است.
منبع
ویکی نور
