ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن (کتاب)
مفسر تفسير« ارشاد الاذهان الى تفسير القرآن» شيخ محمد فرزند حبيب الله سبزوارى نجفى عزيزى( 1318-1409 ق) از مفسران معاصر قرآن مى‌باشد.
معرفى تفسير و روش آن
تفسير« ارشاد الاذهان فى تفسير القرآن» به زبان عربى و در صدد تفسير تمامى قرآن به شيوه اختصار و ايجاز در يك مجلد بزرگ( قطع رحلى) مى‌باشد. اين تفسير به مثابه خلاصه تفسير« الجديد» مصنف مى‌باشد كه در 7 جلد تدوين شده است تفاوت اين تفسير با الجديد فقط در تلخيص آن است، و از جهت روش و شيوه ورود و خروج به بحثها تفاوت چندانى با آن ندارد.
تلخيص‌هاى انجام گرفته در مواردى از قبيل: خلاصه كردن احاديث نقل شده، عدم تعرض به اقوال كه در الجديد به وفور به چشم مى‌خورد، حذف توضيحات، حذف دسته آيات ابتداى هر بحث، حذف برخى وجوه و احتمالات، مى‌باشد.
مصنف سعى نموده عين كلمات و جمله‌ها را بكار برد و در واقع اين تفسير با كنار هم گذاشتن عباراتى از الجديد، پديد آمده است. البته طرح نشر آن بصورت وسط بودن مصحف و تعبيه تفسير همان آيات در اطراف آن، از طرف ناشر( كه فرزند مفسر مى‌باشد) ارائه شده است.
روش اين تفسير به مانند« الجديد» تحليلى، اجتهادى مى‌باشد، منتهى با برگزيدن روش اختصار و ايجاز، مخاطب اين تفسير كسانى هستند كه آگاهى كافى به زبان عربى داشته و طالب فهم بيشتر آيات قرآنى هستند، و براى متوسطين از مردم قابل استفاده خواهد بود. قلم مفسر، شيوا و بدون تعقيد است و اين، فهم آن را براى مخاطب سهل و آسان نموده است. مفسر سعى نموده مباحث خود را در محدوده ظاهر الفاظ و معانى حقيقى و مجازى آن مطرح نمايد، بنابراين از تأويلات و مطرح كردن بطون گوناگون، پرهيز نموده است.
روش عمومى مفسر در هر سوره با ذكر نام آن، مكى، مدنى بودن، عدد آيات به همراه فضل سوره و وجه تسميه آن، آغاز مى‌گردد. سپس به تفسير آيه به آيه به شكل مختصر مى‌پردازد.
با وجود اختصار، توجه خود را به بحثهاى لغوى و ادبى نشان مى‌دهد، و در بيان معانى برخى لغات از آيات ديگر نيز به عنوان تأييد و استشهاد كمك مى‌گيرد. مانند معناى هدايت در صفحه 6. نقل روايات را نه به تفصيل و كثرت« الجديد» بلكه به شكل كم و خلاصه در اينجا حفظ نموده تا رنگ روايى بودن منش تفسيرى وى، پابرجا بماند. از شيوه تفسير قرآن به قرآن نيز بهره گرفته، در تفسير آيات، گاه به آيات ديگر استناد مى‌نمايد مانند آيه 58 سوره بقره ص 14. البته در دو بخش اخير، جنبه عمومى نداشته است. داستانها و قصص قرآنى را در حد آيات مطرح نموده و مختصر توضيح اضافى را در آنها دارد، مانند آيه 67 سوره بقره ص 16، داستان بقره. شأن نزول آيات را به ميزان كم، مطرح مى‌نمايد و از آن در توضيح آنها كمك مى‌گيرد، مانند ص 20 آيه 133 سوره بقره.
ديدگاه شيعى خود را به طور ملايم و بدون ايجاد حساسيت و يا توهين به مخالفين، در آيات فقهى مانند وضو و خمس و آيات ولائى مانند آيه مباهله، آيه اكمال، آيه برائت و...، نشان مى‌دهد.
نسخه‌شناسى
نسخه حاضر تفسير« ارشاد الاذهان» توسط دار التعارف للمطبوعات بيروت در يك جلد به قطع رحلى چاپ و نشر گرديده است. چاپ اوّل آن در سال 1419 ه مطابق با 1998 م به بازار كتاب عرضه شده است. اين نسخه حاوى مقدمه‌اى مختصر از ناشر( كه فرزند مفسر مى‌باشد.) است، كه به خصوصيت تفسير و شيوه نشر آن پرداخته است. مصحف مورد استفاده قرار گرفته در اين نسخه، مصحف معروف به خط عثمان طه مى‌باشد، كه در پايان فهرستى از كتاب بر اساس سور قرآن، ارائه كرده است. تعداد صفحات تفسير 609 صفحه مى‌باشد.
منابع مقاله
1- المفسرون حياتهم و منهجهم سيد محمد على ايازى ص 414
2- تفسير ارشاد الاذهان
3- تربت پاكان قم / ج 3 ص 8-16
منبع
نرم افزار جامع التفاسیر ، بخش کتابشناسی
