جناح
(جناح) به فتح جیم بال مرغان و به ضم گناه
«واضمم الیک جناحک»(سوره قصص/آیه32) جناح کنایه از دست است یعنی دست بر قلب گذار تا دلت آرام گیرد و وحشت زائل شود. خطاب با حضرت موسی علیه السلام که وقتی معجزه از دست او صادر شود و او را از این وقعه ناگهانی وحشت گیرد دست بر سینه گذارد.
«و جاعل الملائکة رسلا اولی اجنحة مثنی و ثلاث و رباع»(سوره فاطر/آیه1) قرار دهنده است فرشتگان را پیک بالدار دو بال و سه بال و چهار بال. پیک خبر رسان است باید شتابان باشد فرشتگاه پیک خدایند و شتابان سوی پیغمبران می رسند و باز عروج می کنند گر چه جانب الهی از مکان منزه است و در روایات بیش از این عدد بال نیز آمده است چنانکه فرمود «یزید فی الخلق ما یشاء» مولوی گوید:
جان فشاند سوی بالا بالها تن زند سوی زمین چنگالها
بال برای جان ثابت کرده باستعارت و جان را بملائکه تشبیه کرده است
«و ان جنحوا للسلم فاجنح لها»(سوره انفال/آیه62) اگر کفار آشتی خواستند تو نیز با آنها سازش نمای. در حکم شریعت اگر امام با کفار عهد بست و مصلحت چنان دید که سازش نماید جائز است، پس از بستن عهد شکستن جائز نیست مگر کفار خود خیانت کنند و پیمان بشکنند که در این صورت مسلمانان نیز مراعات قواعد عهد نخواهند کرد در عهد صلح شرط نیست کفار کتابی باشند بلکه با مشرکین نیز جایز است، اما در عهد ذمه شرط است کتابی باشند، فرق عهد صلح و عهد ذمه آن است که در عهد ذمه کفار از رعایای امام مسلمین می شوند و در عقد صلح خود مستقلند و سلطانی دارند جدا، علامه حلی در قواعد فرموده است اگر امام بداند مسلمانان حاجت بصلح دارند واجب است عقد صلح بندد و الا هر چه را اصلح داند عمل کند.(ج5 ص434)
(جناح) به ضم جیم همیشه با نفی استعمال شده است در قرآن مانند «لیس علیکم جناح» یا «لا جناح علیکم»
منبع
علامه شعرانی، نثر طوبی:دائره المعارف لغات قرآن کریم، ج1، ص139
