آیه 1 انفال
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
منبع: نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه ، ص 365
نویسنده: محمدباقر محقق
شأن نزول آیه 1 سوره انفال
«يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفالِ قُلِ الْأَنْفالُ».[۱]
«شیخ طوسى» در سبب نزول آیه اختلاف نموده اند، عده اى گویند: درباره غنائم جنگ بدر نازل شده زیرا رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود هر كه در جنگ زحمات زیادى را متحمل شود. داراى نفل خواهد بود و روى همین اصل عده اى جانفشانى كرده و بلیاتى را متحمل گشتند و عده اى نیز از پیامبر حفاظت می‌نمودند ولى مانند دیگران با بلیات زیادى روبرو نشده بودند.
وقتى كه جنگ به پایان رسید، اختلاف نمودند. بعضى گفتند: ما باید غنائم زیادترى بدست آوریم زیرا عده اى از دشمن را كشته ایم. دیگران گفتند: غنائم زیادتر نصیب و بهره ما مى باشد زیرا از رسول خدا صلى الله علیه و آله حفاظت كردیم و اگر می‌خواستیم مانند دیگران عده زیادى از دشمن را مى كشتیم عده دیگر به پیامبر گفتند: ما چون در پشت جبهه از شما نگهدارى می‌كردیم. غنائم زیادتر از آن ما خواهد بود سپس این آیة نازل گردید و به آن‌ها فهمانید كه آنچه پیامبر اسلام تصمیم بگیرد كارى است گذشته چنان كه ابن عباس و عكرمة و عبادة بن الصامت گفته اند، برخى گویند: درباره یكى از اصحاب پیامبر نازل گردیده كه از غنائم قبل از آن كه تقسیم بشود، سؤال كرد در صورتى كه هنوز پیامبر به كسى از غنائم عطا نكرده بود و منظور رسول خدا صلی الله علیه و آله این بود كه در میان همه لشكریان تقسیم نماید و خداوند با نزول این آیه غنائم را به رسول خویش متعلق نمود چنان كه از سعد بن مالك نقل گردیده است و صحابى مزبور كه این سؤال را از رسول اكرم كرده بود، سعد بن ابى‌وقاص بوده است كه گوید در جنگ بدر سعید بن العاص را كشته بودم و او داراى شمشیرى بود كه به آن ذوالكثیفه مى گفتند. خواستم آن شمشیر را تصاحب كنم لذا نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله آمدم و شمشیر مزبور را درخواست نمودم.
پیامبر فرمود: این شمشیر نه مال من است و نه مال تو است. من نیز چشم پوشیدم و در موقع تقسیم غنائم متعلق به پیامبر گردید و پیامبر هم آن را به من بخشید و این آیه نازل گردید[۲] و بنا به نقل از قتادة و ابن عباس و مجاهد و عثمان[۳] این سوره در مدینه نازل گردیده و مدنى است و نیز گویند: اولین سوره اى است كه در مدینه به پیامبر اسلام نازل شده است.
پانویس
- ↑ بقیه آیه، «لِلَّهِ وَالرَّسُولِ فَاتَّقُوااللَّهَ وَ أَصْلِحُوا ذاتَ بَيْنِكُمْ وَ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ؛ از تو (اى پیامبر) درباره انفال پرسش نمایند، بگو: انفال مخصوص خدا و پیامبر اوست از خداوند بترسید و میان خود را سازش دهید و از خدا و رسول او پیروى نمائید اگر از گرویدگان هستید». (انفال: عبارت از غنائمى است كه بدون جنگ از دشمن بدست آید و نیز زمین هاى خراب بدون مالك و همچنین معادن و بیشه ها و فرازهاى كوه و كف رودخانه ها و نیز ارثیه كسى كه وارث نداشته باشد و امور و عوائدى كه بدون رنج مردم بدست آید.)
- ↑ در تفاسیر على بن ابراهیم و برهان چنین ذكر شده كه این آیه در جنگ بدر نازل گردید. هنگامى كه دشمن رو به فرار نهادند عده اى از اصحاب و لشكریان نزدیك خیمه رسول خدا صلی الله علیه و آله از او حفاظت و نگهدارى می‌نمودند و عده اى دیگر مشغول غارت كردن دشمنان گردیدند و عده اى دیگر هم در تعقیب دشمن و بدست آوردن اسیر و غنائم جنگى پرداختند. وقتى كه اسیران و غنائم را در یكجا جمع‌آورى نمودند، انصار خواستار اسیران گردیدند سپس آیه 67 این سوره «ما كانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَكُونَ لَهُ أَسْرى » نازل گردید كه در جاى خود مذكور شده است وقتى كه خداوند اسیران و غنائم را بر آنان مباح گردانید. سعد بن معاذ كه نزدیك خیمه رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم از او حفاظت می‌نمود به سخن آمد و گفت: یا رسول الله براى ما از رفتن در صفوف دشمن و كشتن آن‌ها و بدست آوردن غنائم مانعى در بین نبود ولى ما به خاطر حفاظت جان شما و نگهدارى از وجود شما به طرف دشمن حمله نكردیم و از جاى خود دور نشدیم و ترسیدیم مبادا وجود شما در مخاطره دشمن بیفتد و اینان مى ترسیدند كه در موقع تقسیم غنائم چیزى به آن‌ها نرسد ولذا در میان اصحاب از نكته نظر تقسیم، اختلاف افتاد و خداوند این آیه را نازل فرمود بعد از نزول آیه وقتى كه اصحاب دیدند كه غنائم مزبور متعلق به خدا و رسول او مى باشد لذا چشم پوشیدند و منصرف شدند سپس آیه 41 این سوره «وَاعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ» نازل گردید كه در جاى خود ذكر شده است.
- ↑ در سنن ابوداود و نسائى و صحیح ترمذى از عامه این روایت از سعد نقل گردیده است و نیز در سنن ابوداود و نسائى و ابن حبان و حاكم از ابن عباس روایت كنند كه پیامبر فرمود هر كه در جنگ بدر دشمن را بكشد آنچه متعلق به دشمن باشد از او خواهد بود و هر كس دشمنى را اسیر نماید مربوط به خود او خواهد بود. پیرمردان زیر پرچم‌ها استوار مى بودند و جوانان به جنگ و كشتار و برداشت غنائم مى پرداختند. پیرمردها به جوانان مى گفتند: ما را در غنائم خود شریك كنید زیرا با شما در جنگ شركت داشته ایم با این گفتار نزدیك بود كار به نزاع منجر شود سپس این آیه نازل گردید، در صحیح بخارى از ابن عباس نقل شده كه سوره انفال درباره جنگ بدر نازل شده همچنانى كه سوره حشر درباره جنگ بنى‌النضیر نازل گردیده است.
