مختلف الشیعه (کتاب)

منبع: کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی

نویسنده: محمدرضا ضمیری

مختلف الشیعة

مؤلف:

ابومنصور حسن بن سدید یوسف بن زین الدین على بن مطهر حلى (آیت الله جمال الدین فاضل) رئیس علماى شیعه (م 726 ق).

زندگی‌نامه و اظهارنظرها:

وى عالم در فقه، اصول، تفسیر، نحو، منطق، رجال و منسوب به شهر حله در عراق است. حكمت و معقول را از خواجه نصیرالدین طوسى و كاتبى قزوینى، كلام و فقه و دیگر علوم متداول را از پدرش محقق حلى، احمد بن طاووس، ابن میثم، على بن طاووس، شیخ نجیب الدین یحیى و دیگر فقهاى امامیه فراگرفت.

شاه خدابنده، سلطان مغول تحت تأثیر وى مذهب تشیع را پذیرفت و دستور داد به نام دوازده امام علیهم السلام خطبه خوانده شود و سكه بزنند و علامه نیز كتاب الفین و كتاب منهاج الكرامه را به نام وى تألیف كرد. علامه نزد سلطان بسیار گرامى بود و به امر سلطان مدرسه اى سيار به وجود آورده بود و در كنار اردوى شاه، مجلس تدریس علامه هم منعقد مى شد كه این خود باعث رواج تشیع در آن زمان بود.

استادان:

كمال الدین بن میثم بحرانى، على بن موسى بن طاووس حسنى، احمد بن موسى نجیب الدین یحیى بن احمد بن یحیى بن حسن بن سعید هذلى، مفیدالدین محمد بن على بن جهیم اسدى، حسن بن على بن سلیمان بحرانى، نجم الدین جعفر بن نجیب الدین محمد بن جعفر بن نما حلى و...

استادان علامه از علماى اهل سنت:

نجم الدین عمر بن على كاتبى قزوینى شافعى، محمد بن محمد بن احمد كشى، جمال الدین حسین بن ابان نحوى، عزالدین فاروقى واسطى، تقى الدین عبدالله بن جعفر بن على صباغ حنفى كوفى.

شاگردان:

محمد معروف به فخرالمحققین فرزند علامه، مجدالدین ابوالفوارس محمد بن على بن اعرج حسینى، عمیدالدین عبدالمطلب، ضیاءالدین عبدالله ، مهنا بن سنان بن عبدالوهاب حسینى، مدنى، تاج الدین محمد بن قاسم بن معيه حسنى.

تألیفات:

تذكرة الفقهاء، ارشاد الأذهان إلى أحكام الایمان، نهایة الاحكام فى معرفة الاحكام، مختلف الشیعة فى احكام الشریعه، مبادى الاصول إلى علم الاصول، كشف الیقینى فى فضائل امیرالمؤمنین، نهج الایمان فى تفسیر القرآن، نهایة المرام فى علم الكلام، خلاصة الاقوال فى معرفة الرجال و...

معرفى اجمالى كتاب:

این كتاب از كتب مطول علامه مى باشد كه در آن، علامه موارد اختلاف بین اقوال علماى شیعه و ادله هر كدام را بیان داشته است. علامه در این باره مى گوید: «مختلف الشیعة فى الاحكام الشریعة، ذكرنا فیه خلاف علمائنا خاصة و حجة كل شخص و الترجیح لما نصیر الیه».^[۱]

كتاب مختلف داراى چند ویژگى است:

1. این كتاب یك دوره فقه كامل از طهارت تا دیات مى باشد؛ زیرا بسیارى از كتب مطول علامه در فقه كامل نیست و تمام ابواب فقهى ذكر نشده است.

2. این كتاب حاوى فتاوى ابن جنید و ابن ابوعقیل با ذكر ادله آن‌ها است. این فتاوى فقط در این كتاب ذكر شده اند و كسانى كه بعد از علامه فتاوى آن دو را بیان داشتند، از مختلف نقل كرده اند و همچنین فتاوى بعد از صدوق و فتاوى برخى از علماى شیعه منحصر در این كتاب است.