منابع رجالی اهل سنت
بيان حال راويان از جهت وثاقت و ضعف و مسائل ديگر چون : مشايخ و شاگردان آنها ، مسافرت هايشان و وطن هايشان در آغاز به شكل شفاهى بوده است . آغاز تدوين كتاب هاى رجالى به شكل جدّى ، نيمه اوّل قرن سوم هجرى است و در ابتدا ، به خاطر مناسبت علم رجال با علم تاريخ ، اغلب با عنوان كتاب تاريخى تأليف شده اند .
پيش از آن ، تنها عدّه معدودى در اين علم كتاب تأليف كرده اند كه اكنون ، هيچ نسخه اى از آن كتاب ها موجود نيست ، مانند : التأريخ ، تأليف ليث بن سعد (م ۱۷۵ ق) ، التأريخ ، تأليف عبداللّه بن مبارك (م۱۸۱ ق) .
در آغاز تدوين كتاب هاى رجالى ، بيشترين توجّه مؤلفان اين كتاب ها به ضبط نام راويان و بيان حال آنها از جهت وثاقت و ضعف ، معطوف مى شد و كتاب هاى رجالى ، اغلب به شكل عام ، به تمام رجال و راويان مى پرداختند . سپس با شروع قرن چهارم هجرى ، كتاب هاى رجالى بيشتر به شكلى تخصّصى تأليف شدند و با هدفى خاص و در موضوع معيّنى از مسائل رجالى ، نگارش يافتند. در ذیل به معرّفى كتاب هاى رجالى اى مى پردازيم:
محتویات
كتاب هاى درباره شناخت صحابيان
- الاستيعاب فى معرفة الأصحاب ، تأليف ابو عمر يوسف بن عبد البرّ نمرى اندلسى ، معروف به ابن عبد البَرّ (م ۴۶۳ ق) .
- أُسد الغابة فى معرفة الصحابة ، تأليف عزّ الدين ابو الحسن على بن محمّد بن اثير جزرى ، معروف به ابن اثير (م۶۳۰ ق) .
- الإصابة فى تمييز الصحابة ، تأليف شهاب الدين ابو الفضل احمد بن على عسقلانى ، معروف به ابن حَجَر (م۸۵۲ ق) .
كتاب هاى طبقات
- الطبقات الكبرى ، تأليف ابو عبد اللّه محمّد بن سعد بن منيع بصرى ، معروف به كاتب واقدى (م۲۳۰ ق) .
- الطبقات ، تأليف خليفة بن خيّاط (م۲۴۰ ق) .
كتاب هاى جامع راويان ثقه و ضعيف
- معرفة الرجال و التأريخ والعلل از يحيى بن معين (م۲۳۳ ق) .
- التاريخ الكبير ، تأليف ابو عبد اللّه محمّد بن اسماعيل بخارى (م ۲۵۶ ق)
- الجرح والتعديل ، تأليف عبد الرحمان بن محمّد بن ادريس حنظلى رازى ، معروف به ابن ابى حاتم رازى (م ۳۲۷ ق) .
كتاب هاى خاص ضعفا
- المجروحين من المحدثين ، تأليف ابو حاتم محمّد بن احمد بن حِبّان بُستى (م۳۵۴ ق
- الضعفاء الكبير ، تأليف ابو جعفر محمّد بن عمرو عُقيلى (م ۳۲۲ ق) .
- الكامل فى ضعفاء الرجال ، تأليف ابو احمد عبد اللّه بن عدى جرجانى (م ۳۶۵ ق) .
- ميزان الاعتدال فى نقد الرجال ، تأليف شمس الدين محمّد ذهبى (م ۷۴۸ ق) .
- لسان الميزان ، تأليف شيخ الاسلام شهاب الدين ابو الفضل احمد بن على عسقلانى ، معروف به ابن حَجَر (م۸۵۲ ق) .
كتاب هاى خاص ثقات
- الثقات ، تأليف ابو الحسن أحمد بن عبد اللّه بن صالح عجلى (م۲۶۱ه) با ترتيب نور الدين ابو الحسن على بن ابى بكر هيثمى (م۸۰۷ ق) .
- الثقات ، تأليف ابو حاتم محمّد بن احمد بن حبان بُستى (م۳۵۴ ق) .
- تاريخ أسماء الثقات ممن نقل عنهم العلم ، تأليف عمر بن احمد بن شاهين (م۳۸۵ ق) .
- تذكرة الحفّاظ ، تأليف شمس الدين ذهبى (م۷۴۸ ق) .
رجال جوامع روايى
- الكمال فى أسماء الرجال ، تأليف عبدالغنى بن عبد الواحد جماعيلى (م۶۰۰ ق)
- تهذيب الكمال فى أسماء الرجال ، تأليف ابو الحجاج يوسف بن عبد الرحمان مِزِّى (م۷۴۲ ق) .
- تهذيب التهذيب ، تأليف شيخ الاسلام شهاب الدين ابو الفضل احمد بن على عسقلانى ، معروف به ابن حَجَر (م۸۵۲ ق) .
- تقريب التهذيب ، تأليف ابن حجر .
رجال شهرها
- تاريخ بغداد ، تأليف ابو بكر احمد بن على بن ثابت ، معروف به خطيب بغدادى (م۴۶۳ ق) .
- تاريخ مدينة دمشق ، تأليف ابو القاسم على بن حسن بن هبة اللّه دمشقى ، معروف به ابن عساكر (م۵۷۱ ق) .
- تاريخ جرجان ، تأليف ابو القاسم حمزة بن يوسف سهمى (م۴۲۷ ق) .
