بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس

این صفحه مدخلی از فرهنگنامه نهادهای انقلاب اسلامی است

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

یکی از نهادهایی که پس از پایان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و برای صیانت از دستاوردهای جنگ و نیز پاسداری از آثار هشت سال دفاع مقدس تشکیل شد، بنیاد حفظ آثار دفاع مقدس بود. در ۱۳۶۹ ش مقام معظم رهبری در نامه‌ای به ستاد کل نیروهای مسلح، بر ضرورت حفظ و پاسداری از آثار دفاع مقدس و نشر آن آثار تأکید کردند. متعاقب آن فرمان، معاونت فرهنگی و تبلیغات ستاد کل نیروهای مسلح به منظور هدایت امور مربوط به حفظ آثار و ارزش‌های جنگ تحمیلی، اقدام به تشکیل بنیادی با عنوان «بنیاد حفظ و نشر آثار دفاع مقدس» نمود. بلافاصله اساسنامه‌ای برای آن بنیاد جدیدالتأسیس تهیه شد و به تصویب مقام معظم رهبری رسید. این اساسنامه در چهار فصل و دوازده ماده تنظیم شده بود که مقام معظم رهبری آن را در تاریخ ۲۱/۵/۱۳۷۱ ش توشیح کردند. این بنیاد با استناد به قانون اساسی در مجموعه‌ی تشکیلات نیروهای مسلح و تحت فرماندهی ولی فقیه قرار گرفت. در آن اساسنامه هدف از تأسیس این نهاد، چنین بیان شده بود: «هدف از تأسیس این نهاد حفاظت و بهره‌برداری از آثار و ارزش‌های دفاع مقدس و ثبت حماسه‌های جاودانه‌ی امت اسلام و آثار آن در شئون فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و نظامی و جلوگیری از نابودی و تحریف و یا به فراموشی سپردن میراث گرانبهای خون پاک ایثارگران اسلام و دستاوردهای دفاع مقدس است.

وظایف این بنیاد نیز این‌گونه بود:

۱ـ تحقیق، شناسایی، جمع‌آوری، نگهداری و تدوین آثار مکتوب و غیرمکتوب فرهنگی، تاریخی، هنری، علمی مربوط به دفاع مقدس؛

۲ـ انتخاب و حفظ آثار فیزیکی، اعم از ادوات جنگی، غنایم، اماکن، مواضع و اسناد مکتوب و غیرمکتوب؛

۳ـ ثبت و تدوین تاریخ جنگ تحمیلی، روزشمار جنگ، جغرافیای جنگ، برنامه‌ریزی و ایجاد موزه‌های جنگ و یادمان‌ها، برپایی یادواره‌ها به‌منظور احیای روحیه‌ی سلحشوری امت اسلام و بهره‌برداری از برکات و تجربیات دفاع مقدس؛

۴ـ ثبت و تدوین مبانی فرهنگی دفاع مقدس به‌منظور انتقال آن به نسل‌های آینده و سایر ملل؛

۵ـ ایجاد و تمرکز و هماهنگی در حفظ آثار دفاع مقدس و حراست از آنها به بهترین روش‌های علمی و پیشگیری از پراکندگی و استهلاک؛

۶ـ فراهم ساختن زمینه‌های لازم جهت معرفی آثار دفاع مقدس به مردم ایران و سایر کشورها؛

۷ـ تشکیل کمیته‌های فنی و تخصصی حسب مورد با مشارکت نهادها و سازمان‌های ذی‌ربط در زمینه‌ی حفظ آثار دفاع مقدس و تعیین کیفیت بهره‌برداری از آن؛

۸ـ انجام پژوهش‌ها و ارائه‌ی طرح‌های لازم در زمینه‌ی ارتقای کیفی اقدامات فوق‌الذکر و دستیابی به روش‌های بهینه‌ی حفظ آثار. بندهای ۲،۳،۴،۵ شرح وظایف، جنبه‌ی حاکمیتی دارد و لزوماً باید با نظارت و هدایت نهادهای نظامی و فرهنگی حاکمیت، سازماندهی، مدیریت و اجرا شوند؛ ولی سایر موارد توسط این بنیاد به عنوان یک وظیفه‌ی حاکمیتی، سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، نظارت و هدایت می‌شود و امور اجرایی و عملیاتی آن جنبه‌ی تصدی داشته و می‌تواند به بخش خصوصی و نهادهای عمومی غیردولتی حسب مقررات، توانمندی‌ها و به ویژه با توجه به حساسیت ارزشی و فرهنگی موضوع واگذار و حتی از محل مشارکت‌های مردمی و خدمات داوطلبانه تأمین اعتبار شود. این بنیاد از بدو تأسیس به فعالیت‌های تحقیقاتی مبادرت ورزیده است که از آن جمله می‌توان به سرفصل‌های ذیل اشاره کرد: ۱ـ جمع‌آوری اسناد دفاع مقدس، ۲ـ تحقیق و تألیف درباره‌ی وقایع و تاریخ جنگ تحمیلی، راه‌اندازی کتابخانه‌های جامع دفاع مقدس، ۳ـ تألیف ده‌ها رمان و داستان درباره‌ی دفاع مقدس، ۴ـ شعر و خاطره نویسی، ۵ـ تهیه و حمایت از تولید فیلم‌های سینمایی، مستند و مجموعه‌های تلویزیونی درباره‌ی دفاع مقدس، ۶ـ انتشار عکس و تصاویر دفاع مقدس، ۷ـ اجرای تئاترهایی با محوریت دفاع مقدس، ۸ـ اجرای سرود و موسیقی مقاومت، ارکسترهای نظامی و سنتی، ۹ـ چاپ و نشر کتب و نشریات و اوراق هنری و تبلیغاتی و نیز برگزاری همایش‌ها و مراسم تبلیغاتی. تشکیلات اداری این بنیاد نیز به این صورت است:

۱ـ ریاست، ۲ـ هیئت امنا، ۳ـ شورای عالی هماهنگی، ۴ـ معاونت‌ها که شامل شش معاونت: ۱ـ تحقیقات و مرکز اسناد، ۲ـ امور هنری، ۳ـ تبلیغات و یادواره‌ها، ۴ـ فنی و مهندسی، ۵ـ اداری و مالی و نیز دو مدیریت کل شامل: ۱ـ ادبیات و انتشارات، ۲ـ مدیریت و طرح و برنامه.

هیئت امنای این بنیاد عبارتند از:

۱ـ رئیس ستاد کل نیروهای مسلح که ریاست هیئت امنا را برعهده دارد، ۲ـ رئیس ستاد کل ارتش جمهوری اسلامی ایران، ۳ـ رئیس ستاد مشترک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، ۴ـ رئیس عقیدتی ـ سیاسی فرماندهی کل قوا، ۵ـ وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، ۶ـ معاون فرهنگی و تبلیغاتی جنگ ستاد کل نیروهای مسلح که دبیری شورا را برعهده دارد.جلسه‌ی هیئت امنا هر شش ماه یک بار ـ و در صورت ضرورت جلسه‌ی فوق‌العاده با پیشنهاد ریاست بنیاد ـ تشکیل می‌گردد. وظایف هیئت امنا، تعیین خط‌مشی کلی و سیاست‌های بنیاد بر اساس فرامین رهبری و تصویب طرح‌ها و نیز بودجه‌ی بنیاد و نظارت عالیه بر فعالیت‌های بنیاد است. شورای عالی هماهنگی بنیاد نیز متشکل از افراد ذیل است:

۱ـ نماینده‌ی تام‌الاختیار رئیس دفتر عقیدتی ـ سیاسی فرماندهی کل قوا، ۲ـ نماینده‌ی تام‌الاختیار وزیر دفاع، ۳ـ نماینده‌ی تام‌الاختیار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۴ ـ جانشین رئیس ستاد مشترک ارتش ج. ا. ا، ۵ـ جانشین رئیس ستاد مشترک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۶ـ نماینده‌ی تام‌الاختیار مدیرعامل سازمان صدا و سیما، ۷ ـ سرپرست بنیاد شهید انقلاب اسلامی یا نماینده‌ی تام‌الاختیار، ۸ـ رئیس سازمان حفظ میراث فرهنگی، ۹ ـ مسئول ستاد بازسازی مناطق آسیب دیده‌ی جنگی، ۱۰ ـ قائم‌مقام بنیاد، به عنوان دبیر شورا. این بنیاد براساس اساسنامه موظف است تا ادارات بنیاد را در استان‌های کشور تأسیس نماید. ریاست بنیاد را مقام معظم رهبری منصوب می‌کند و تاکنون آقایان مهدی چمران و علیرضا افشار، ریاست آن را بر عهده داشته‌اند و هم اکنون میرفیصل باقرزاده مسئولیت آن را برعهده دارد. این بنیاد تاکنون بالغ بر صدها جلد کتاب درباره‌ی دفاع مقدس منتشر و بیش از صدها همایش و نشست را برگزار نموده است. علاوه بر آن، ده‌ها اردو جهت بازدید از مناطق جنگی اعزام کرده است (بررسی و تبیین…، ۲ ـ ۸ و نیز .w.w.w.bonyad cde fa.iv)